اثربخشی آموزش برنامة تاب‌آوری بر استرس فرزندپروری مادران دانش‌آموزان دختر با اختلال فلج مغزی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه روان‌شناسی عمومی و کودکان استثنایی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 نویسنده مسئول: استادیار، گروه روان‌شناسی عمومی و کودکان استثنایی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 استادیار، گروه روان‌شناسی عمومی و کودکان استثنایی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

فلج مغزی به­عنوان یکی از شایع­ترین اختلال­های حرکتی بوده که عملکرد خانواده را با مشکل مواجه می‌سازد. یکی از رایج‌ترین مشکلاتی که والدین این کودکان با آن مواجه هستند، استرس فرزندپروری است. این والدین به­ویژه مادران برای کنار آمدن با ناتوانی فرزندان و کاهش استرس­های خود، نیازمند حمایت­های روانی و اجتماعی هستند. از این رو، پژوهش حاضر با هدف آموزش برنامة تاب­آوری بر استرس فرزندپروری مادران دانش­آموزان دختر با اختلال فلج مغزی انجام شد. جامعة آماری پژوهش حاضر را تمامی مادران دارای فرزند دختر با اختلال فلج مغزی مشغول به تحصیل در پایه­های اول تا ششم دوره ابتدایی (7 تا 12 سال) مدرسه استثنایی پویش واقع در شهر تهران در سال تحصیلی 400-1399 تشکیل دادند. از این جامعة آماری، با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند تعداد 30 نفر، پس از احراز ملاک‌های ورود به پژوهش انتخاب و به‌صورت تصادفی در گروه‌های آزمایش (15 نفر) و کنترل (15 نفر) قرار گرفتند. در این پژوهش از روش شبه آزمایشی با طرح پیش­آزمون، پس­آزمون و آزمون پیگیری با گروه کنترل استفاده شد. از هر دو گروه؛ پیش‌آزمونی برای تعیین وضعیت تاب­آوری و استرس فرزندپروری آنان به‌عمل آمد. سپس گروه آزمایشی طی 12 جلسه، برنامة آموزشی تاب­آوری را  دریافت کردند، پس از گذشت دو ماه، آزمون پیگیری در هر دو گروه اجرا شد. ابزار پژوهش مقیاس استرس فرزندپروری بری و جونز (1995) و مقیاس تاب­آوری کانر و دیویدسون (2003) بود. تجزیه و تحلیل داده­های حاصل از پژوهش با استفاده از تحلیل واریانس آمیخته انجام شد. نتایج نشان داد که در متغیر استرس فرزندپروری، کاهش معناداری در پس­آزمون و پیگیری گروه آزمایش رخ داده است، این تفاوت با در نظر گرفتن سطح 0.01P≤ (سطح معناداری تصحیح شده در آزمون بنفرونی برای سطح معناداری 05/0) معنادار می­باشد. بنابراین، تأثیر آموزش تاب­آوری بر کاهش استرس فرزندپروری معنادار بوده و اثر آن پس از گذشت دو ماه همچنان پایدار بود. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of Resilience Training Program on Parenting Stress of Mothers’ Female Students With Cerebral Palsy

نویسندگان [English]

  • khadije Mohammadi 1
  • Parisa Tajalli 2
  • Afsaneh Ghanbari Panah 3
1 Ph.D. Candidate, Department of General Psychology and Exceptional Children, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Corresponding Author: Assistant Professor, Department of General Psychology and Exceptional Children, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
3 Assistant Professor, Department of General Psychology and Exceptional Children, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Cerebral palsy is one of the most common movement disorders that make family functioning difficult. One of the most common problems that parents of these children face is parenting stress. These parents, especially mothers, need psychological and social support to cope with their children's disability and reduce their stress. Therefore, the present study was conducted with the aim of teaching resilience program on parenting stress for mothers of female students with cerebral palsy. The aim of this study was to teach resilience program of the mothers of the children with cerebral palsy on their parenting stress. Statistical data of the present study are all mothers with daughters with cerebral palsy studying in the first to sixth grades formed. From this statistical population, using - elementary) 7 to 12 years (Pooyesh Exceptional School in the academic year 2020-2021. From this statistical population, 30 people were selected using the purposeful sampling method after meeting the criteria for entering the research and were randomly assigned to the experimental (15 people) and control (15 people) groups. In this research, a quasi-experimental method was used with a pre-test, post-test and follow-up test with a control group. from both groups; A pre-test was conducted to determine their resilience and parenting stress. Then the experimental group received the resilience training program during 12 sessions. After two months, the follow-up test was performed in both groups. The research tools were the parenting stress scale of Barry and Jones (1995) and the resilience scale of Connor and Davidson (2003). Analysis of the data obtained from the research was done using mixed variance analysis. The results showed that there was a significant decrease in the parenting stress variable in the post-test and follow-up of the experimental group, this difference considering the 0 level.P≤01 (significance level corrected in Benferroni test for significance level 0.05) is significant; Therefore, the effect of resilience training on reducing parenting stress was significant and its effect was still stable after two months.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mothers
  • Parenting Stress
  • Resilience
  • Cerebral Palsy

مراجع

آزادی، فاطمه و قدمی، ابوالفضل (1396). مقایسة مدل ارتباطی سبک­های مقابله با استرس و رضایت از زندگی با میانجی­گری تاب­آوری در افراد مصروع و عادی شهر تهران. مجله روان­سنجی، 23 (4)، 102-89.
احمدی، زینب و محرابی، حسینعلی. (1399). رابطه حمایت اجتماعی و تاب­آوری با رشد پس از سانحه: نقش واسطه­ای سبک­های مقابله با استرس. ایده­های نوین روانشناسی، 5 (9)، 13-1.
اعظمی، یوسف؛ معتمدی، عبداله؛ دوستیان، یونس؛ جلالوند، محمد و فرزانگان، محسن (1391). نقش تاب­آوری، معنویت و دینداری در پیش­بینی رضایتمندی از زندگی در سالمندان. فرهنگ مشاوره و روان­درمانی، 12، 20-1.
بریری، لیلا و پیرعلی، معصومه (1394). مقایسه تنیدگی والدگری و مهارت حل مشکل خانواده در مادران دانش­آموزان عادی و  نیازهای ویژه. تعلیم و تربیت استثنایی، 7، 135، 51-43.
بیان‌فر، فاطمه (1392). لجبازی کودکان: چگونه با کودک لجباز و نافرمان خود رفتار کنم؟. تهران: نشر دانژه.
تقی‌زاده، محمداحسان و میرعلائی، مرضیه‌السادات (1392). مطالعة اثربخشی معنویت‌درمانی گروهی بر تاب‌آوری زنان مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس شهر اصفهان. فصلنامة علمی پژوهشی روان‌شناسی سلامت، 7، 15، 96-82.
توفیقی، زهرا.، آقایی، اصغر و گل­پرور، محسن (1396). مقایسة اثربخشی آموزش تاب­آوری و تنظیم هیجان بر داغ اجتماعی ادراک      شده و تحمل روانی مادران دارای کودکان مبتلا به فلج مغزی. فصلنامه روان­شناسی افراد استثنایی، 7، 28، 93-71.
جوکار، بهرام (1386). نقش واسطه‌ای تاب‌آوری در رابطة بین هوش هیجانی و هوش عمومی با رضایت از زندگی. روان‌شناسی معاصر، 4، 12-3.
حسن‌زاده، سعید (1391). استرس والدینی در مادران دارای فرزند ناشنوا. مجلة روان‌شناسی و علوم تربیتی، 42، 62-51.
حسینی قمی، طاهره و جهان­بخشی، زهرا (1400). اثربخشی آموزش تاب­آوری بر استرس و سلامت روان مادران دارای فرزند کم          توان ذهنی. فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان­درمانی، 12، 46، 228-205.
خلعتبری، جواد و بهاری، صونا (1389). ارتباط بین تاب‌آوری و رضایت از زندگی. فصلنامة روان‌شناسی تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تنکابن، 1، 2، 94-83.
رضایی­فرد، اکبر (1400). نقش تاب­آوری و سبک­های فرزندپروری در پیش­بینی استرس والدینی مادران دانش­آموزان با اختلال بیش­فعالی/ کمبود توجه. فصلنامه پژوهشی روان­شناسی مدرسه و آموزشگاه، 10، 4، 85-76.
کشتکاران, طاهره. (1388). رابطه‌ی الگوهای ارتباطی خانواده با تاب آوری در دانشجویان دانشگاه شیراز. دانش و پژوهش در روان        شناسی کاربردی، 11 (39)، 55-43.
محمدی، مسعود (1384). بررسی عوامل مؤثر بر تاب‌آوری افراد در معرض خطر سوء‌مصرف مواد. رساله دکتری، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.
موحدی، یزدان و پاکزاد، سجاد (1399). تأثیر بازی­های ویدئویی در محیط واقعیت مجازی بر عملکرد حرکتی کودکان مبتلا به فلج مغزی. سلامت جامعه، 14، 1، 10-1.
نیرومند، رقیه؛ صیدمرادی، کاوه؛ کاکاوند، علیرضا و توسلی، زهرا (1398). اثربخشی آموزش فنون تنظیم هیجان بر کاهش استرس و افزایش تاب­آوری دانشجویان. اندیشه و رفتار، 14، 53، 16-7.
نیک­خو، فاطمه و حسینی قمی، طاهره (1400). پیش­بینی سالمت ‌روان ‌و ‌تاب­آوری مادران ‌دارای فرزند ‌آهسته ­گام ‌بر ‌اساس ‌انعطاف پذیری شناختی.  نشریه توانمندسازی کودکان استثنایی، 1 (34)، 13-22.
Altmdag, O., Içcan, A., Akcan, S., Koksal, S., Erçin, M., Ege, L. (2007). Anxiety and depression       levels in mothers of children with cerebral palsy. Turkiye Fiziksel Tip ve Rehabilitasyon             Dergisi, 53, 4-22.
Arce, E., Simmons, A.N., Stein, M.B., Winkielman, P., Hitchcock, C., & Paulus, M.P.       (2009). Association between individual differences in selfreported emotional          resilience and the affective perception of neutral faces. Journal of Affective           Disorders, 114(1-3), 286-293.
Bresler J. (2020). Thinking about obsessional thinking: an integrative model. Psychoanalytic Inquiry, 40:384–94.
Caulfield, N., Chang, D., Dollard, M.F. & Elshaug, C.A. (2004). Review of occupational stress         interventions in australia. International Journal of Stress Management, 11,149-166.
Cénat, J.M., & Derivois, D. (2014). Psychometric properties of the Creole Haitian version of the        ResilienceScale amongst child and adolescent survivors of the 2010earthquake.      Comprehensive Psychiatry, 55(2014) 388-395.
Creswell, J. W., (2009), Research Design: Qualitative, Quantitative, and Mixed Methods Approaches, Thousands Oaks, CA: Sage.
Connor, K.M., & Davidson, J.R.T. (2003). Development of a new resilience scale: The Connor-         Davidson Resilience Scale (CD-RISC). Depression and, Anxiety,            18, 76-82.
Çulhacik, G.D., Durat, G.g., Eren, N. (2020). Effects of activity groups, in which art activities are used, on resilience and related factors in families with disabled children. Perspect. Psychiatr. Care, 57(1):1–8. 
Deon, L.L., & Gaebler-Spira, D. (2010). Assessment and treatment of movement disorders in             children with           cerebral palsy. Orthopedic Clinics, 41(4), 507-517.
Garnefski, N., Kraaij, V & Spinhoven, P. (2001). Negative life events, cognitive emotion    regulation and emotional problems. Journal of personality and individual differnces,        30(8), 1311-1327.
Hayes, A.F. (2018). Introduction to mediation, moderation, and conditional process analysis: A regression-based approach. 2. Guilford Press.
Jeong, Y.G., Jeong, Y.J., & Bang, J. (2013) Effect of social support on parenting stress of Korean mothers of children with cerebral palsy. Journal of Physical Therapy Science,25(10): 1339– 1342.
Koenig, H.G., Nelson, B., Shaw, S.F., Saxena, S. & Cohen, H.J. (2016). Religious involvement and adaptation in female family caregivers. Journal of the American Geriatrics Society, 64(3):578-583.
Krok, D., Zarzycka, B. & Telka, E. (2021). The Religious Meaning System and Resilience in Spouse Caregivers of Cancer Patients: A Moderated Mediation Model of Hope and Affect. J Relig Health. 2021; 60(4): 2960-2976.
Krstic, T,, Mihic, L., Mihic, I. (2015). Stress and resolution in mothers of children with cerebral         palsy.       Research in Developmental Disabilities; 47: 135-143.
Ladekarl, M., Olsen, N. J., Winckler, K., Brødsgaard, A., Nøhr, E. A., Heitmann, B. L., &                 Specht, I. O. (2021). Early Postpartum Stress, Anxiety, Depression, and Resilience               Development among Danish First-Time Mothers before and during First-Wave COVID-    19 Pandemic. International Journal of Environmental Research and Public        Health, 18(22), 11734.
LeDoux, J.E. (2003). Emotion Circuits in the Brain. Annu Rev Neurosci, 23,155-84.
Lima, M. B. S., Ramos, E. M. L. S., Pontes, F. A. R., & Silva, S. S. D. C. (2021). Paralisia Cerebral: Estresse Parental de Cuidadores. Psico-USF, 26, 357-368.
Masten, A.S. (2009). Ordinary magic: lessons from research on resilience in human            development. Education Canada, 49(3), 28-32.
Meyer, E. C., Kotte, A., Kimbrel, N. A., DeBeer, B. B., Elliott, T. R., & et al. (2019). Predictors         of lower-than-expected posttraumatic symptom severity in war veterans: The influence of      personality, self-reported trait resilience, and psychological flexibility. Behaviour                 Research and Therapy, 113, 1-8.
Munoz, R.T., Brady, S., Brown, V. (2017). The psychology of resilience: A model of the relationship of locus of control to hope among survivors of intimate partner violence. Traumatology, 23(1):102-111.
Pandya, S.P. (2018).  Spirituality to build resilience in primary caregiver parents of children with autism spectrum disorders: A cross-country experiment. International Journal of Developmental Disabilities, 64(1):53-64.
Park, E.-Y. (2021). Relationship among Gross Motor Function, Parenting Stress, Sense of                 Control, and Depression in Mothers of Children with Cerebral Palsy. Int. J. Environ. Res.                 Public Health, 18, 9285.
PV, A. H., & Haris, F. (2018). Parental stress and coping strategies among parents of autistic             children. Indian Journal of Health & Wellbeing, 9(6).
Read, J. R., Sharpe, L., Modini, M., & Dear, B. F. (2017). Multimorbidity and depression: a              systematic review and meta-analysis. Journal of affective disorders, 221, 36-46.
Sanayeh, M., Nourian, M., Tajalli, S., Khoshnavay Fomani, F., Heidari, A.,  & Nasiri, M. (2021). Resilience and Associated Factors in Mothers of Children with Congenital Heart Disease: A Cross-Sectional Study. IJCBNM, 9(4):336-345.
Smith, K. J., Peterson, M. D., O’Connell, N. E., Victor, C., Liverani, S., Anokye, N., & Ryan, J.       M. (2019). Risk of depression and anxiety in adults with cerebral palsy. JAMA        neurology, 76(3), 294-300.
Smith, G. D., & Yang, F. (2017). Stress, resilience and psychological well-being in Chinese               undergraduate nursing students. Nurse Education Today, 49, 90-95.
Spielfogel, J.E., Leathers, S.J., Christian, E. & McMeel, L.S. (2011). Parent management    training, relationships with agency staff, and child mental health:           Urban foster parents'               perspectives. Children and Youth Services Review, 33(4), 2366-2374.
Viduoliene, E. (2013). Predicting the change of child’s behavior problems: Socio                 demographic            and maternal parenting stress factors. Social Transformations in           Contemporary         Society, 1, 267-276.
Wadnerkar, M.B., Pirinen, T., Haines-Bazrafshan, R., Rodgers, J., & James, D. (2012). A single       case study of a family-centred intervention with a young girl with cerebral.
Walsh, F. (2016). Strengthening Family Resilience (2 Edition). SAGE Publications.
Yilmaz, H., Erkin, G., & İZKİ, A. A. (2013). Quality of life in mothers of children with Cerebral        Palsy. International Scholarly Research Notices, 2013.
فصلنامه فرهنگی- تربیتی زنان و خانواده
دوره 17، شماره 60
فصلنامه پاییز
شهریور 1401
صفحه 223-249

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 26 دی 1400
  • تاریخ بازنگری: 10 خرداد 1401
  • تاریخ پذیرش: 15 خرداد 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار