دانشجویان و کنش‎های پوشش: لغزش، نرمش، ارزش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسئول: دانشیار، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، و مدیرگروه پژوهشی تعلیم و تربیت اسلامی، پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

2 کارشناس ارشد مدیریت آموزشی، پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

مطالعۀ حاضر به واکاوی تفسیر دانشجویان دختر، نسبت به حجاب و پوشش پرداخته است. مشارکت‌کنندگان که 30 دانشجوی دانشگاه فردوسی مشهد بودند، به روش پدیدارشناختی و نمونه‎گیری هدفمند از نوع «حداکثر تنوع»، مورد مصاحبه‎های نیمه ‎ساختار یافته قرار گرفتند. عبارت‌های بیان ‎شده از سوی آنان، در قالب 568 مفهوم، 44 مقوله‌ و 9 مضمون بررسی شد. با بررسی تجارب زیستۀ افراد، یافته‎ها در سه محور اصلی «لغزش نسبت به حجاب»، «نرمش نسبت به حجاب» و «ارزش نسبت به حجاب» جای گرفتند. سه مضمون استنباط ‎شده در محور اول، شامل لغزش دانشی بینشی، لغزش روانی هیجانی و لغزش فرهنگی تربیتی و مضامین محور دوم نیز، شامل نرمش فرهنگی اجتماعی و باور به حجاب حداقلی بود. ارزش دانشی بینشی، ارزش دینی قانونی، ارزش فرهنگی اجتماعی و عوامل ارزشمندی حجاب نیز، به عنوان چهار مضمون محور سوم کشف شدند. تلاش به امکان جمعِ دینداری و عفت با کشف حجاب، در گروه لغزش‎کار و تأثیر برخی تجارب فردی و عینی در گزینش حجاب کامل، از مهم‌ترین یافته‎ها بود. همچنین، پیشنهاداتی نیز، جهت گسترش حجاب از سوی مشارکت‎کنندگان عنوان شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Students and Cover Actions: Slip, Flexibility, Value

نویسندگان [English]

  • Mahmood Saeedi Rezvani 1
  • Fatemeh Gholami 2
1 Associate Professor, Department of Curriculum and Education Studies and the Head of Faculty Board of the Islamic Education Department The Islamic Research Center in Human Sciences, Ferdowsi University, Mashhad, Iran
2 MA in Instructional Management, Ferdowsi University, Mashhad, Iran
چکیده [English]

The present study has analyzed the Interpretation of female students towards hijab and covering. Participants, 30 students of Ferdowsi University of Mashhad, were interviewed semi-structured by phenomenological and Targeted sampling of "maximum varietion" type. The phrases expressed by them were divided into 568 concepts, 44 categories and 9 themes. Examining people's life experiences, the findings were placed in three main axes: "slip towards hijab", "flexibility towards hijab" and "value towards hijab". The three themes inferred in the first axis included insightful knowledge slippage, emotional psychological slip and educational-cultural slip and the themes of the second axis were sociocultural flexibility and minimal belief in hijab. The value of insightful knowledge, legal religious value, sociocultural value and valuable factors of hijab were also discovered as the four themes of the third axis. One of the most important findings in the group of slipping work was the attempt to combine religiosity and chastity with the uncovering of the hijab, and the effect of some individual and objective experiences in choosing the full hijab. Also, suggestions were made by the participants to expand the hijab.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hijab
  • Slip
  • Flexibility
  • Value
آبیار، زهرا و دیگران. (1399). «چالش‎های نظری حجاب در ایران پسا انقلاب: تحلیلی بر رویکردهای موجود از حجاب‎ و عفاف». دوفصلنامه اسلام و علوم اجتماعی، ش 12 (23)، 217-238.
آتش‎زاده شوریده و دیگران. (1395). «عوامل تسهیل‎کننده و بازدارنده رعایت حجاب کامل توسط دانشجویان: یک مطالعه کیفی». مجله پژوهش در دین و سلامت، ش 2 (3)، 14-24.
امیرکانیان، مریم و دیگران. (1396). «تأثیر مطالعه کتاب‎های معنوی و حماسی بر ارزش‌های اسلامی_ایرانی و رفتار اخلاقی دانش‎آموزان دختر با زمینه انحرافات اخلاقی»، راهبرد فرهنگ، ش (39).
ایمنی، معصومه و دیگران. (1399). «وجوب حجاب حکمی فردی با آثار اجتماعی». پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده، ش 8 (19)، 157-177.
بروجردی‏ علوی، مهدخت و دیگران. (1398). «بررسی شاخص‎های عفاف در زنان چادری سریال‎های تلویزیونی ایرانی». فصلنامه مطالعات فرهنگ- ارتباطات، ش 20 (45)، ۳۱-۵۶.
بهرام‎زاده، محمدمهدی و لطفی، ایمان. (1390). «نقش حجاب در جامعه و شناسایی علل رواج بدحجابی در بین جوانان؛ مطالعه موردی: مراکز آموزشی شهر اهواز». فصلنامه مطالعات راهبردی بسیج، ش 14 (50)، 109-123.
جوانی، وجیهه و امیری، مجتبی. (1395). «بررسی عوامل گرایش به بدحجابی و راهکارهای مقابله با آن». فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، ش 9 (4)، 115-132.
خدادادی‎سنگده، جواد و احمدی، خدابخش. (1394). «نقش عوامل فرهنگی و رسانه‌ای در پیش‎بینی حجاب زنان: مطالعه‎ای ملی». فصلنامه فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، ش 10 (33)، 7-21.
خدادادی‎سنگده، جواد و دیگران. «تأثیر عملکرد خانواده در پیش‎بینی حجاب زنان». فصلنامه فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، ش 15 (36)، 33-47.
رنجبر، هادی و دیگران. (1391). «نمونه‌گیری در پژوهش‌های کیفی: راهنمایی برای شروع». مجله د‌انشگاه علوم پزشکی ارتش جمهوری اسلامی ایران، ش 10 (3)، 238-250.
ساقیان، محمد و دیگران. (1396). «ابعاد نوروبیولوژیک عفاف‎ و حجاب». نشریه مطالعات اسلامی زنان و خانواده، ش 4 (6)، 77-96.
سعیدی‎ رضوانی، محمود. (1400). تقلیل‎گرایی در تربیت و پیچیدگی امر جنسی: 12-100. چالش میان تربیت حداقلی و حداکثری در امر جنسی. انتشارات پژوهشگاه حوزه ‌و دانشگاه و پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد.
شاکری‎نژاد، محسن. (1398). «شاخص‎های عفاف و حجاب در شخصیت‎های زنان تحصیلکرده سریال‎های تلویزیونی ایرانی». فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، ش 21 (83)، ۳۱-۵۲.
شفیعی ‎مازندرانی، سید محمد. (1390). «چیستی حجاب اسلامی معناشناسی حجاب از منظر آیات حجاب». مجله پژوهشهای فقهی، ش 7 (2)، 49-72.
شمسایی، مریم و شکری‏زاده، طاهر. (1399). «شناسایی علل حجاب‎گریزی و روش‎های تأثیرگذار تبلیغ و ترویج حجاب در بین دانشجویان دختر دانشگاه علوم پزشکی شیراز». فصلنامه فرهنگ در دانشگاه اسلامی، ش 10 (4)، ۵۹۵-۶۲۰.
صدیق‎ اورعی، غلامرضا و دیگران. (1397). «نگرش و موضع زنان و دختران مشهدی به حجاب و دلایل کم‎حجابی آنان». فصلنامه مطالعات فرهنگ-ارتباطات، ش (44)، ۲۲۹-۲۵۴.
صنعتی ‎شرقی، نادر و محمدی‌کیا، رقیه. (1397). «سایه روشن مدیریت بدن در زنان دیندار». دوفصلنامه اسلام و علوم اجتماعی، ش 10 (19)، 101-124.
طالبی، بهنام و کریمی، فاطمه. (1399). «تبیینی بر ادراک دختران دانش‎آموز از نحوه حجاب در مدارسی که چادر در آن‌ها اجباری است». فصلنامه زن و جامعه، ش 11 (1)، 111-128.
ظهیری‎نیا، مصطفی و دیگران. (1397). «دلالت‎های معنایی حجاب در میان زنان و دختران جوان بندرعباس». فصلنامه راهبرد فرهنگ، ش (43)، 123-153.
عباس‎زاده، محمد. (1391). «تأملی بر اعتبار و پایایی در تحقیقات کیفی». جامعهشناسی کاربردی، ش 23 (45)، 19-34.
عبدالمنافی، سعید و سلیمانی، مریم. (1399). «مطالعه عوامل مؤثر بر آگاهی از مد و مصرف مد حجاب؛ مورد مطالعه: زنان شهر اصفهان». فصلنامه جامعهشناسی کاربردی، ش 31 (2)، 123-141.
فرمهینی ‎فراهانی، محسن. (1395). «بررسی آثار رعایت حجاب برتر در دانشگاه شاهد از دید دانشجویان، خانواده آنان و اعضای هیئت‎ علمی». دوفصلنامه پژوهشهای آموزش و یادگیری، ش (8)، 89-103.
قوی، نیره و امیرلو، معصومه. (1399). «وضعیت‎شناسی عفاف و حجاب در جمهوری اسلامی ایران». نشریه پژوهشهای انقلاب اسلامی، ش 9 (32)، 9-36.
گال، مردیت و دیگران. (2007). روشهای تحقیق کمی و کیفی در علوم تربیتی و روان‌شناسی. جلد دوم. ترجمه احمدرضا نصر و همکاران (1393). تهران: سمت.
لاریجانی، مهدیه و لاریجانی، مهسا. (1391). «بررسی علل رویگردانی از حجاب از منظر جامعه‎شناسی». دوفصلنامه بانوان شیعه، ش 9 (29)، 227-260.
محمدحسین‎زاده، معصومه و دیگران. (1399). «افول ارزش‏های عفاف و حجاب در دانشکده پزشکی (یک مطالعه پدیدارشناسی)». نشریه تربیت اسلامی، ش 15 (32)، 33-53.
محمدی، اصغر و قدسی، میثم. (1395). «بررسی نگرش به حجاب در بین زنان ۱۵ سال به بالای شهر ایلام و رابطه آن با متغیرهای دموگرافیک در سال 1395». نشریه فرهنگ ایلام، ش 16 (50-51)، 37-62.
مذبوحی، سعید و دیگران. (1397). «جایگاه حجاب در فرهنگ اسلامی و آثار روانی و اجتماعی آن بر جامعه». فصلنامه بصیرت و تربیت اسلامی، ش 15 (44)، ۶۱-۸۰ .
معتمدی، عبدالله. (1397). «تحلیل آموزش، پذیرش و تغییر رفتار حجاب دختران در مراحل مختلف تحول (از کودکی تا جوانی)». نشریه مطالعات اسلامی زنان و خانواده، ش 5 (9)، 107-124.
موحد، احمد و دیگران. (1397). «آسیب‎شناسی حجاب در دانشجویان دختر دانشگاه پیام‎نور قائن». نشریه مطالعات اسلامی زنان و خانواده، ش 5 (9)، 89-105.
نعمتی‎فر، سید نصرت‎اله و صفورایی، محمدمهدی. (1398). «بررسی تأثیر استفاده از شبکه‎های اجتماعی بر حجاب و پوشش کاربران با تأکید بر ابعاد دینداری (مورد مطالعه: کاربران زن شبکه اجتماعی اینستاگرام)». نشریه دین و ارتباطات، ش 26 (1)، ۳۳۵-۳۶۲.
هدایتی، فرشته و باستانی، سوسن. (1397). «مطالعه نسبت پوشش و امر جنسی با استفاده از رویکرد کیفی (نظریه مبنایی)». مجله جامعهشناسی ایران، ش 19 (61)، 54-77.
یحیایی، سبحان. (1398). «پوشش دختران در ارتباطات انسانی خرده‎ فرهنگ‎های دانشجویی؛ مطالعه کیفی نمونه‎های کرانه‎ای مغایر با الگوی رسمی حجاب». فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، ش 15 (57)، 189-219.
Akter Rita, Afroza. (2017). Assertion of Wearing Hijab in the Community: an Analysis. American Scientific Research Journal for Engineering, Technology, and Sciences (ASRJETS), 29 (1): 340-347.
Allen-Collinson, Jacquelyn & Evans, Adam B. (2019). To be or not to be phenomenology: that is the question. European Journal for Sport and Society, 16 (4): 295-300.
Elmusharaf, Khalifa. (2016). Qualitative sampling techniques: From Research to Practice: Training Course in Sexual and Reproductive Health Research 2016: 2) QUALITATIVE SAMPLING TECHNIQUESTraining Course in Sexual andReproductive Health Research. Graduate Entry Medical School. University of Limerick, Ireland: 1-24.
Mizel, Omar. (2019). "My hijab reflects my identity rather my religion" Perspectives towards wearing the hijab by a sample of Palestinian university female students in Israel. Akademik Platform İslami Araştırmalar Dergisi, 3(2): 209-217.
Moser, Albine & Korstjens, Irene. (2018). Series: Practical guidance to qualitative research. Part 3: Sampling, data collection and analysis. Eur J Gen Pract. 24(1): 9–18.
Neubauer, Brian E.; Witkop,  Catherine T. & Varpio, Lara. (2019). How phenomenology can help us learn from the experiences of others. Perspect Med Educ, 8(2): 90–97.
Sheen, Mercedes; Aman Key Yekani, Hajar; Jordan, Timothy R. (2018). Investigating the effect of wearing the hijab: Perception of facial attractiveness by Emirati Muslim women living in their native Muslim country. PLoS ONE 13(10): e0199537.
Syahrivar, Jhanghiz. (2021). Hijab No More: A Phenomenological Study. Journal of Religion and Health, (60): 1969–1991.