تبیین جامعه‌شناختی طلاق با فرا تحلیل پژوهش‌های انجام شده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسئول: استادیار جامعه شناسی، دانشگاه علوم انتظامی امین، تهران، ایران

2 دانشیار جامعه شناسی، دانشگاه آیت الله بروجردی، لرستان، ایران

چکیده

طلاق در زمره یکی از مهم‌ترین آسیب‌های اجتماعی جامعه است که طی سه دهه گذشته توانسته پیامدهای مسأله برانگیز گوناگونی بر فرد، خانواده و جامعه بر جای گذارد. در پسِ پرسش اصلی پژوهش، پرسش از سیاست‌ها و راهبردهای کلان کشور جهت کاهش میزان طلاق و افزایش ازدواج بوده است. مسأله اصلی پژوهش این بوده که آیا راه‌حل‌های اقتصادگرا و نهادگرا، توانسته‌اند به شکل مؤثری در کاهش مسأله طلاق در کشور مؤثر واقع شوند؟ بر این مبنا، پژوهش حاضر در چارچوب فرا تحلیل پژوهش‌های جدید کشور در سطح ملی، به جمع‌بندی عوامل مؤثر بر آسیب طلاق بر اساس برآیند یافته‌های پژوهش‌های یک دهه اخیر ایران پرداخته ‌است.
بر این اساس، متناسب با ماهیت فرا تحلیل، پس از پالایش پژوهش‌های شناسایی شده طی سال‌های 1390 تا 1397، 36 مطالعه، واجد شرایط اولیه برای فرا تحلیل بودند. یافته‌های آماری پژوهش‌های منتخب به کمک نرم‌افزار CMA2 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته‌های پژوهش فرا تحلیل نشان می‌دهد تفاوت فرهنگی و مذهبی با گرایش به طلاق رابطه مستقیم دارد. اندازه اثر متوسط در این فرضیه 321/0 بوده است. همچنین میزان تحصیلات نیز با اندازه اثر متوسط 317/0، تأثیر مستقیمی بر گرایش به طلاق نشان داده است. در مقابل، دینداری با اندازه اثر متوسط 220/0- و وجود (تعداد) فرزندان با اندازه اثر متوسط 352/0- تأثیر معکوسی بر گرایش به طلاق نشان داده‌اند. این در حالی است که مشکلات یا متغیرهای اقتصادی، هیچ رابطه معنادارِ بلاواسطه‌ای با گرایش به طلاق نشان نداده است. در طبقات بالای جامعه، وضعیت اقتصادی بهتر، گرایش به طلاق را بالاتر برده است. بنابراین می‌توان گفت در طبقات بالا و متوسط، مسأله اصلی، اقتصاد و معیشت نیست، بلکه عوامل فرهنگی مرتبط با تحولات در ارزش‌ها و نگرش‌های جامعه، از جمله در حوزه ازدواج، اولویت‌دهی به خانواده و داشتنِ تصور منفی از طلاق است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Sociological Explanation of Divorce by Meta-Analysis of Related Studies

نویسندگان [English]

  • Mohammad Reza Pouya Far 1
  • Gholam Reza Tajbakhsh 2
1 Assistant Professor, Department of Sociology, Amin Police Sciences University
2 Associate Professor, Department of Sociology, Ayatollah Boroujerdi University
چکیده [English]

Divorce is one of the most important social ills in society that has devastating and profound consequences in the short, medium and long term; It leaves a mark on the individual, the family and the community. Based on this, in the framework of meta-analysis of the country's priority injuries, this study has explored and summarized the factors affecting the damage of divorce based on the findings of research conducted in the last decade in Iran.
Accordingly, in accordance with the nature of meta-analysis, after refining the identified studies during the years 2011 to 2018, finally, 36 studies were eligible for meta-analysis. Statistical findings of selected studies were analyzed using CMA2 software. The findings of the meta-analysis show that cultural and religious differences are directly related to the tendency to divorce. The average effect size in this hypothesis was 0.321. Also, the level of education with an average effect size of 0.317 has shown a direct effect on the tendency to divorce. In contrast, religiosity with an average effect size of -0.220 and the presence (number) of children with an average effect size of -0.352 have shown an inverse effect on the tendency to divorce. However, economic problems or variables have not shown any significant direct relationship with the tendency to divorce. The economic situation of the lower classes of society is a deterrent to divorce. As a result, economic problems in this group will increase the tendency to divorce. In contrast, in the upper classes of society, the better the economic situation, the higher the tendency to divorce. Therefore, it can be said that in upper and middle classes, the main issue, economics and livelihood, but cultural factors associated with developments in the values ​​and attitudes of society, including in the field of marriage, prioritization of the family and having a negative impression of divorce.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social Harm
  • Family
  • Divorce
  • Meta-Analysis

مراجع

اخوی ثمین، زهرا و دیگران. (1392). سبک‌های دلبستگی و میزان بخشودگی میان زنان متقاضی طلاق و زنان عادی. مطالعات اجتماعی روان‌شناختی زنان، ش 35 (16)، 55-82.
اسحاقی، محمد و دیگران. (1391). سنجش عوامل اجتماعی مؤثر بر درخواست طلاق زنان در شهر تهران. مجله زن در توسعه و سیاست، ش 38 (17)، 97-124.
احمدی، حبیب. (1388). جامعه‌شناسی انحرافات. تهران: سمت.
بهشتیان، محمد. (1393). مقایسه بین متغیرهای جمعیت‌شناختی و فرهنگی و مذهبی زوج‌های عادی و متقاضی طلاق در شهر تهران. مجله جامعه پژوهی فرهنگی، ش2 (5)، 37-53.
بهشتی زاده، راحله. (1391). شناخت علل طلاق از سوی زنان منطقه ۶ شهر تهران در سال ۱۳۹۱. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی.
تاج‌بخش، غلامرضا. (1399). عوامل فردی مؤثر بر طلاق. فصلنامه جمعیت، ش 26 (107)، 41-52.
جلیلیان، زهرا. (1378). عوامل اجتماعی مؤثر بر درخواست طلاق در شهر تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی.
ﺣﺒﯿﺐ‌ﭘﻮﺭ ﮔﺘﺎﺑﯽ، ﮐﺮﻡ و ﻧﺎﺯﮐﺘﺒﺎﺭ، حسین. (1390). عوامل طلاق در استان مازندران. مجله مطالعات راهبردی زنان، ش 53 (14)، 87-128.
حسنی، محمدرضا و دیگران. (1396). فرا تحلیل مطالعات انجام شده دربارة نگرش به طلاق در سال‌های 1382-1394. فصلنامه مطالعات اجتماعی ایران، سال یازدهم، شماره سوم، 151-126.
حسینی، توحید. (1393). عوامل اجتماعی مؤثر بر افزایش طلاق در سال ۱۳۹۳ (مطالعه موردی مراجعه‌کنندگان به دادگاه خانواده در منطقه ۵ تهران). پایان‌نامه کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
ﺧﻠﺞ‌ﺁﺑﺎﺩﯼ ﻓﺮﺍﻫﺎﻧﯽ، ﻓﺮﯾﺪﻩ. (1391). تأثیر معاشرت با جنس مخالف قبل از ازدواج بر احتمال طلاق در بین افراد تحصیلکرده دانشگاهی. فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، ش 58 (7)، 49-92.
ﺩﺍﻧﺎییﻓﺮ، ﻣﺮﺗﻀﯽ و دیگران. (1395). رابطه هم وابستگی و طلاق. فصلنامه رفاه اجتماعی، ش 61 (16)، 87-105.
روشنی، شهره و دیگران. (1398). فرا تحلیل پژوهش‌های طلاق در ایران در دو دهه اخیر. زن در توسعه و سیاست، ش 4 (17)، 653-674.
 ریاحی، شیما. (1392). بررسی عوامل مؤثر بر گرایش زنان به طلاق در منطقه ۲ شهر تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی.
رضائیان، حمیدرضا و دیگران. (1396). بررسی و مقایسه تمایز یافتگی خود الگوهای ارتباطی و رضایت جنسی در زوج‌های متقاضی طلاق و عادی. مجله مشاوره کاربردی، ش 2 (7)، 17-32.
ﺯﺍﺭﻋﯽ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ، ﻣﺤﻤﺪ و ﻣﯿﺮﺩﺭﯾﮑﻮﻧﺪﯼ، رحیم. (1395). بررسی رابطه بین جهت‌گیری مذهبی و تماشای ماهواره با طلاق. مجله روان‌شناسی و دین، ش 34 (2)، 111-126.
زارعی محمودآبادی، حسن. (1391). بررسی رابطه سبک‌های دلبستگی و ویژگی‌های شخصیتی به عنوان پیش‌بینی کننده‌های میل به طلاق در روزهای عادی و متقاضی طلاق شهر یزد. مجله مشاوره و روان درمانی خانواده، ش 4 (8)، 554-571.
زارعان منصوره (1396). فرا تحلیل عوامل مؤثر بر طلاق (مروری بر مطالعات ثبت شده در دهه اخیر). پژوهش‌های مشاوره، ش ۱۶ (۶۱)، ۱۴۹-۱۳۵.
سالنامه آماری ایران. (1400). سرشماری عمومی نفوس و مسکن، مرکز آمار ایران. آدرس سایت اینترنتی https://www.amar.org.ir
سیف‌زاده، علی و قنبری برزیان، علی. (1392). بررسی نقش خشونت بر میزان طلاق در میان زنان. فصلنامه زنان و جامعه، ش 3 (4)، 325-350.
ساروخانی، باقر. (1376). طلاق، پژوهشی در شناخت واقعیت و عوامل آن، چاپ دوم. تهران: دانشگاه تهران.
شاهمرادی، سمیه. (1395). پیش‌بینی طلاق بر اساس صفات شخصیتی اختلالات روانی و ویژگی‌های جمعیت‌شناختی. مجله فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، ش 35 (11)، 61-80.
 شرفی، فرزانه. (1395). بررسی علل طلاق در بین مراجع این مرکز اورژانس خدمات اجتماعی بهزیستی شهرستان ایلام در سال ۱۳۹۳. پایان‌نامه کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
شهریسوند، کبری. (1392). تحلیل جامعه‌شناختی پدیده دینداری در بروز طلاق بین زنان مراجعه‌کننده به شورای حل اختلاف در شهرستان ازنا در سال ۱۳۹۲. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی.
صادقی، رسول. (1395). عوامل اقتصادی اجتماعی مؤثر بر طلاق جوانان در ایران. فصلنامه مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، ش 33 (15)، 189-205.
صداقت، کامران و اسدیان، عقیل. (1393). تبیین جامعه‌شناختی عوامل اجتماعی مؤثر بر طلاق (مطالعه موردی شهرستان قائمشهر). فصلنامه جامعه‌شناسی کاربردی، ش 2 (35)، 97-116.
طلائیان، رضوانه و زهراکار، کیانوش. (1393). بررسی التزام عملی به اعتقادات اسلامی و سبک‌های اداره تعارض زناشویی به عنوان عوامل پیش‌بینی کننده طلاق. مجله روان‌شناسی و دین، ش 4 (32)، 107-126.
ﻋﻨﺎﯾﺖ، ﺣﻠﯿﻤﻪ و دیگران. (1392). بررسی عوامل مؤثر بر طلاق زودهنگام در بین جوانان شهری بوشهر (مقایسه دو گروه افراد طلاق گرفته و متأهل طلاق نگرفته). مجله پژوهش‌های جامعه‌شناسی معاصر، ش 3 (2)، 1-36.
 فتحی، ابراهیم و دیگران. فرا تحلیل علل جامعه‌شناختی گرایش به طلاق در ایران در بازه زمانی سال‌های 1386-1396 (1399). پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده، ش 18 (8)، 128-97.
فیروزجائیان، علی اصغر و دیگران. (1397). فرا تحلیل مطالعات انجام شده در حوزه طلاق در ایران. مطالعات زن و خانواده، ش 2 (12)، 111-143.
ﻓﺎﺗﺤﯽ، ﺍﺑﻮﺍﻟﻘﺎﺳﻢ و ﺍﺧﻼﺻﯽ، ابراهیم. )1392). تحلیل ثانویه پرونده‌های طلاق در استان اصفهان سال ۱۳۸۴. فصلنامه توسعه اجتماعی، ش 1 (8)، 91-114.
فاتحی دهاقانی، ابوالقاسم و محمد نظری، علی. (1389). تحلیل جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر گرایش زوجین به طلاق در استان اصفهان. فصلنامه مطالعات امنیت اجتماعی، ش 1 (25)، 54-13.
فخری، مریم السادات و دیگران. (1397). پیش‌بینی احتمال طلاق زنان بر اساس دلبستگی اجتنابی دلبستگی اضطرابی و مهارت حل مسأله خانواده. مجله فرهنگ مشاوره و روان درمانی، ش 33 (9)، 207-222.
ﻓﻮﻻﺩﯼ، اصغر و نویده ﺷﺎﻩ ﻧﻌﻤﺘﯽ ﮔﺎﻭﮔﺎﻧﯽ. (1394). بررسی علل طلاق در استان آذربایجان ‌شرقی. مجله جامعه‌پژوهی فرهنگی، ش 2 (6)، 89-113.
فلاحی، محمدعلی و دلدار، فائزه. (1395). بررسی عوامل مؤثر بر طلاق در استان‌های ایران با تأکید بر عوامل اقتصادی. مجله فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، ش 34 (10)، 135-154.
قادرزاده، امید و دیگران. (1390). عوامل پیش‌بینی کننده گرایش زوجین به طلاق در مناطق مرزی، مجله مشاوره و روان درمانی خانواده، ش 25 (1)، 102-118.
ﻣﺤﻤﺪﭘﻨﺎﻩ، ﺍﻣﯿﺮﺣﺴﯿﻦ و ﺷﯿﺮﺯﺍﺩ، حمیدرضا. (1393). عوامل مؤثر بر شکل‌گیری پدیده طلاق و تأثیر آن بر امنیت اجتماعی شهر سنندج. فصلنامه پژوهش‌های انتظامی اجتماعی زنان و خانواده، ش 1 (2)، 72-82.
 ﻣﺪﯾﺮﯼ، ﻓﺎﻃﻤﻪ و ﺭﺣﯿﻤﯽ، علی. (1395). اشتغال زنان نشاط زناشویی و گرایش به طلاق (مورد مطالعه متأهلان شهر تهران). مجله زن در توسعه و سیاست، ش 4 (14)، 451-475.
متقی، نرگس. )1395). بررسی و شناخت عوامل اجتماعی و فرهنگی مرتبط با افزایش تمایل به طلاق در شهر تهران (مناطق مرفه نشین). پایان‌نامه کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
مقدم، اکرم. )1392). بررسی عوامل مؤثر بر میزان گرایش به طلاق در زنان و مردان طلاق گرفته شهر تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی.
مهدیزادگان، ایران و دیگران. (1395). مقایسه عملکرد جنسی مردان و زنان عادی با مردان و زنان در آستانه طلاق شهر اصفهان. مجله دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، ش 1 (37)، 16-24.
مساواتی آذر، مجید. (1374). جامعه‌شناسی انحرافات. تبریز: نوبل.
نوابخش، مهرداد و دیگران. (1394). بررسی نشانگان اجتماعی گذار و طلاق. فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، ش 67 (17)، 125-156.
ﻧﻌﯿﻤﯽ، ﻣﺤﻤﺪﺭﺿﺎ. (1390). تأثیر تعامل خانواده و ماهواره در بروز پدیده طلاق (مطالعه موردی شهرستان گرگان). فصلنامه مطالعات جامعه‌شناختی جوانان، ش 1 (9)، 191-211.
ﻫﻨﺮﯾﺎﻥ، ﻣﺴﻌﻮﺩﻩ و ﯾﻮﻧﺴﯽ، سید جلال. (1390). بررسی علل طلاق در دادگاه‌های خانواده تهران. مطالعات روان‌شناسی بالینی، ش 3 (7)، 125-154.
یزدانی، آذر و پناه علی، امیر. (1394). مقایسه هوش هیجانی زنان در آستانه طلاق و عادی شهرستان تبریز. مجله پژوهش‌های نوین روان‌شناختی، ش 39 (10)، 252-275.
یوسفی، ناصر و بشلیده، کیومرث. (1390). خوش بینی- بدبینی و باورهای مذهبی به عنوان پیش‌بینی کننده‌های طلاق مجله مشاوره کاربردی، ش 1 (2)، 73-96.
یوسفی، ناصر و باقریان، مهرنوش. (1390). بررسی ملاک‌های همسر گزینی و فرسودگی زناشویی به عنوان متغیرهای پیش‌بین زوجین متقاضی طلاق و مایل به ادامه زندگی مشترک. مجله مشاوره و روان درمانی خانواده، ش 3 (1)، 284-301 .
Loseke, D.R. (2003). Thinking about Social Problems: An Introduction to Constructionist Perspectives (2nd ed.). Routledge.
Cohen, Bruce (1991) Introduction to Sociology, publisher McGraw-Hill
فصلنامه فرهنگی- تربیتی زنان و خانواده
دوره 16، شماره 56
فصلنامه پاییز
آذر 1400
صفحه 157-191

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 26 تیر 1400
  • تاریخ بازنگری: 01 آذر 1400
  • تاریخ پذیرش: 08 دی 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار