پیش‌بینی عملکرد خانواده، سبک‌های مقابله با تعارض زناشویی و انعطاف‌پذیری شناختی، بر اساس تحلیل روند تغییرات دورهای تحولی خانواده در زوجین متقاضی طلاق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا، گروه مشاوره، واحد ابهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ابهر،، تهران

2 نویسنده مسئول: استادیار، گروه روان شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

3 دانشیار، گروه مشاوره، واحد ابهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ابهر، ایران

4 استادیار، گروه مشاوره، واحد ابهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ابهر، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر، طراحی مدل پیش‌بینی عملکرد خانواده، سبک مقابله با تعارض ‌زناشویی و انعطاف‌پذیری شناختی بر اساس تحلیل روند تغییرات دور‌های تحولی خانواده در زوجین متقاضی طلاق است. روش پژوهش، علمی- مقایسه‌ای بوده که بر اساس تحلیل واریانس یک‌راهه و رگرسیون منحنی درجه‌ دوم است. جامعه آماری این پژوهش، زوجین متقاضی طلاق مراجعه‌کننده به دادگاه خانواده در شش ماه اول سال 1397 در استان آذربایجان ‌شرقی بودند که با روش نمونه‌گیری هدفمند، 200 تن از زوجین (400 نفر)، به‌عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه است که عملکرد خانواده بنا بر الگوی مک‌ مستر(McMaster)، سبک‌های مقابله با تعارض‌ زناشویی پرسشنامه رحیم (ROCI-II) و انعطاف‌پذیری شناختی پرسشنامه (دنیس و وندروال، 2010) ‌تدوین شده است. داده‌ها با استفاده از روش تحلیل روند، تحلیل واریانس یک‌راهه و رگرسیون منحنی درجه دوم با نرم‌افزار Spss تحلیل شدند. نتایج تحلیل‌ روند حاکی از آن بود که تغییرات عملکرد خانواده، سبک مقابله با تعارض‌ زناشویی و انعطاف‌پذیری شناختی در مراحل گوناگون دورهای تحولی خانواده زوجین متقاضی طلاق معنادار است. بیشترین میزان عملکرد خانواده، سبک مقابله با تعارض ‌زناشویی و انعطاف‌پذیری شناختی در مراحل عقد و بدون فرزند     می­باشد. عملکرد خانواده، سبک مقابله با تعارض ‌زناشویی و انعطاف‌پذیری شناختی زوجین با ورود اولین فرزند کاهش می‌یابد و معمولاً کمترین مقدار متغیرها در دوره نوجوانی فرزند است و در مرحله آشیانه خالی دوباره افزایش می‌یابد (P<0.01). نتایج پژوهش نشان می‌‌دهد عملکرد خانواده، سبک مقابله با تعارض ‌زناشویی و انعطاف‌پذیری شناختی زوجین از مراحل دورهای تحولی خانواده تبعیت می‌کند. لذا پیشنهاد می‌شود زوجین به آموزش مهارت‌های اجتماعی مناسب به نوجوان توجه کنند و بعد از دوره نوجوانی فرزند، مجدداً روابط خود را با اطرافیان بازسازی کنند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Designing a Model for Predicting Family Performance, Coping Styles with Marital Conflict and Cognitive Flexibility Based on the Analysis of the Trend of Changes in Family Transformation Cycles in Divorced Couples

نویسندگان [English]

  • Mohammad Kheyrollahi 1
  • Asghar Jafari 2
  • Mohammad Ghamari 3
  • vahideh Babakhani 4
1 Ph.D Candidate, Department of consultation, Abhar Branch, Islam Azad University, Abhar, Iran
2 Associate Professor, Department of Psychology, College of Humanities, Kashan, Iran, Abhar Branch, Islam Azad
3 Associate Professor, Department of consultation, Abhar Branch, Islam Azad
4 Assistant Professor, Department of consultation, Abhar Branch, Islam Azad
چکیده [English]

The aim of this study was to design a model for predicting family performance, coping style with marital conflict and cognitive flexibility based on the analysis of the trend of changes in family evolutionary cycles in divorced couples. The research method is causal-comparative which is based on one-way analysis of variance and quadratic regression. The statistical population was couples applying for divorce who referred to the family court in the first 6 months of 1397 in East Azarbaijan province. By purposive sampling method, 200 couples (400 people) with inclusion criteria were selected as the research sample. The research tool is a questionnaire that, according to Macmaster model, family functioning, marital conflict coping styles of Rahim Questionnaire (ROCI-II) and cognitive flexibility of the questionnaire (Dennis and Vanderwall, 2010) have been developed. Data were analyzed using trend analysis, one-way analysis of variance and quadratic substantive regression with SPSS Software. The results of process analysis showed that changes in family functioning, coping style with marital conflict and cognitive flexibility at different stages of the transformation period of the family of couples seeking divorce are significant. The highest level of family performance is the style of coping with marital conflict and cognitive flexibility in the stages of marriage and without children. Family performance, marital conflict coping style, and cognitive flexibility decrease with the arrival of the first child, and are usually the least variable during adolescence and increase again during the empty nest stage (P <0.01). The results show that family performance, coping style with marital conflict and cognitive flexibility of couples follow the stages of family family development. Therefore, it is suggested that couples pay attention to teaching the necessary social skills to the adolescent and rebuild their relationships with others after the child's adolescence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cognitive Flexibility
  • Divorce
  • Family Functioning
  • Family Transformation Periods
  • Style of Coping with Marital Conflict

مراجع

احمدی، خدابخش و علی فتحی آشتیانی. (1383). «بررسی تأثیر روش مداخله‌ای حل مشکل خانوادگی بر کاهش ناسازگاری زوجین»، مجله‌ی روان‌شناسی، 4، 8، 403-389.
آقایوسفی، علیرضا و دیگران. (1394). اثربخشی ساختارگرایی بر تعارضات زناشویی، سبک‌های اسناد و بهزیستی اجتماعی، دو فصلنامه روان‌شناسی بالینی و شخصیت، 3، 2، 128-115.
آل‌کثیر، عماد و دیگران. (1397). «نقش انعطاف‌پذیری شناختی زنان دارای اختلاف زناشویی در پیش‌بینی عملکرد خانواده»، سومین کنفرانس توانمندسازی جامعه در حوزه علوم انسانی و مطالعات روان‌شناسی، 9.
برناردز، جان. (1384). درآمدی بر مطالعات خانواده، ترجمه حسین قاضیان، تهران: نی، 74-73.
تقی‌زاده، محمد احسان و اعظم فرمانی. (1392). «بررسی نقش انعطاف‌پذیری شناختی در پیش‌بینی نومیدی و تاب‌آوری در دانشجویان»، فصلنامه روان‌شناسی شناختی، 1، 2، 33-21.
ثنایی ذاکر، باقر. (1387). مقیاس‌های سنجش خانواده و ازدواج، تهران: بعثت.
حاجی حیدری، زهرا و دیگران. (1394). «تعارضات زناشویی زوجین فاقد فرزند در آستانه طلاق: یک مطالعه کیفی»، مجله تحقیقات کیفی در علوم سلامت، 4، 1، 21-12.
حافظ نیا، م. (1389). مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، تهران: سمت.
حسینی سه ده، سید مجتبی و علی فتحی‌آشتیانی. (1389). «بررسی رابطه‌ بین رضایتمندی زناشویی و مدت‌زمان ازدواج در میان دانش‌پژوهان مؤسسه‌ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی‌ (رحمةالله)»، روان‌شناسی و دین، 3، 4، 145-127.
حیدری‌راد، حدیث و دیگران (1395). «مقایسه نگرش‌های ناکارآمد و انعطاف‌پذیری‌شناختی در زنان با و بدون سابقه‌ی طلاق»، فصلنامه زن و فرهنگ، 8، 30، 112-103.
خیرالهی، محمد و دیگران. (1398). «طراحی مدل پیش‌بینی انعطاف‌پذیری شناختی بر اساس تحلیل روند تغییرات چرخه زندگی در زوجین متقاضی طلاق»، فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی دانشگاه علامه طباطبایی، 10، 39، 180-157.
رستمی، چنگیز و دیگران. (1395). «نقش انعطاف‌پذیری شناختی و ذهن آگاهی در پیش‌بینی اهمال‌کاری دانشجویان»، مجله علوم پزشکی زانکو، 61-50.
شاره، حسین و مریم اسحاقی ثانی. (1397). نقش پیش‌بین شخصیت بامدادی‌ شامگاهی، انعطاف‌پذیری شناختی و تنظیم شناختی هیجان در رضایت زناشویی زنان میان‌سال. مجله روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران، 24 (4)،399-384.
شجاعی، فاطمه و دیگران. (1398). «بررسی سازگاری زناشویی و عملکرد ازدواج بر اساس میزان سطح تحصیلی در زوجین»، فصلنامه فرهنگ و مشاوره و روان‌درمانی، 10، 38، 134-111.
عباسی، محمدباقر و دیگران. (1397). «طلاق در ایران»، سازمان ثبت‌احوال کشور، تهران.
فاضلی، مژگان و پروین احتشام‌زاده. (1393). «اثربخشی درمان شناختی – رفتاری بر انعطاف‌پذیری شناختی افراد افسرده»، فصلنامه اندیشه و رفتار، 9، 34، 91-27.
فولادی، اصغر و نویده شاه‌نعمتی گاوگانی. (1394). «بررسی علل طلاق در استان آذربایجان شرقی (تبریز)»، جامعه پژوهی فرهنگی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 6، 2، 109-93.
قادری، زهرا و دیگران. (1388). «اثربخشی خانواده‌درمانی ستیر بر تغییر سبک‌های مقابله با تعارض زناشویی»، مجله اندیشه و رفتار، 3، 11، 76-67.
قربانی، مریم و دیگران. (1397). «اثربخشی مداخله‌ی ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس بر عملکردهای اجرایی و انعطاف‌پذیری شناختی در زنان دارای خصیصه نوروزگرایی در شهر اصفهان»، مجله روان‌شناسی و روان‌پزشکی شناخت، 5، 3، 37-22.
قمری، محمد و خوشنام، امیرحسین. (1390). «بررسی رابطه عملکرد خانواده اصلی و کیفیت ارتباط در زندگی بین دانشجویان»، فصلنامه‌ی خانواده پژوهی، 7، 27، 354-343.
کلانتری، خلیل. (1388). «مدل‌سازی معادلات ساختاری در تحقیقات اجتماعی - اقتصادی (با برنامه LISREL و SIMPLIS)»، چاپ اول، فرهنگ صبا، 244-1.
ملکی زاده، علی‌اصغر و دیگران. (۱۳۹۵). «بررسی رابطه الگوهای ارتباطی خانواده با کنترل عواطف در زوجین»، اولین کنفرانس بین‌المللی روان‌شناسی و علوم اجتماعی، تهران، شرکت خدمات برتر، https://www.civilica.com/Paper-PSSCONF01-PSSCONF01_104.html.
میکائیلی، نیلوفر و دیگران. (1397). «نقش الگوهای ارتباطی خانواده، ساختار انگیزشی و انعطاف‌پذیری روان‌شناختی در پیش‌بینی طلاق هیجانی زوجین»، دو فصلنامه آسیب‌شناسی مشاوره و غنی‌سازی خانواده، 4، 38، 16-1.
میکائیلی، نیلوفر و دیگران. (1397). «مقایسه اثربخشی زوج‌درمانی مبتنی بر فرا هیجان با زوج‌درمانی روایتی بر سازگاری و دل‌زدگی زناشویی زوجین متعارض»، فصلنامه فرهنگ و مشاوره و روان‌درمانی، 9، 34، 101-97.
نریمانی، محمد و دیگران. (1393). «مقایسه اثربخشی دو رویکرد مبتنی بر آموزش پذیرش و تعهد و روان‌درمانی گروهی بر تعدیل طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه در مراجعان متقاضی طلاق»، مشاوره و روان‌درمانی خانواده، 1، 4، 28-1.
نصر اصفهانی، نرگس و دیگران. (1391). «اثربخشی آموزش معنامحور بر عملکرد خانواده زنان متأهل»، فصلنامه مشاوره و روان‌درمانی خانواده، 2، 2، 221-209.
نصیری ده‌سرخی، راضیه و موسوی، سیده فاطمه. (1394). «مطالعه برخی همبسته‌های رضایت جنسی و رضایت زناشویی در زنان متأهل شهر اصفهان»، فصلنامه رویش روان‌شناسی، 4، 2، 152-135.
Amato, P. R., & Marriott, B. H. (2016). A Comparison of high-and low Distress Marriages that end in Divorce. Journal of Marriage and Family, (69) 2, 621-638.
Banmen, J., Maki-Banmen, K. (2014). What has become of Virginia Satir’s therapy model since she left us in 1988? Journal of Family Psychotherapy, (25) 2, 117-131. doi:10.1080/08975353.2014.909706
Beilby, J. (2014). Psychosocial impact of living with a stuttering disorder: Knowing is not enough. In Seminars in speech and language, Theme Medical Publishers.
Canas, J., Quesada, J., Antolí, A., & Fajardo, I. (2003). Cognitive flexibility and adaptability to environmental changes in dynamic complex problem-solving tasks. Journal of Ergonomics, (46) 5, 482-501.
Carbonella, J. Y., & Timpano, K. R. (2016). Examining the link between hoarding syptoms and cognitive flexibility deficits. Behav Ther. (47) 2, 262-73.
Carr, D., Freedman, V. A., Cornman, J. C., & Schwarz, N. (2014). Happy marriage, happy life? Marital quality and subjective well-being in later life. Journal of Marriage and Family, (76) 5, 930–48.
Chapman, A. R., & Cattaneo, L. B. (2013). American Muslim marital quality: A preliminary investigation. Journal of Muslim Mental Health, (7) 2, 1-24.
Claire, M. Kamp Dush., & Miles G. Taylor. (2011). Trajectories of Marital Conflict across the Life course: Predictors and Interactions with Marital Happiness.
De Vuijst, E., & et al. (2017). Cross-sibling effects on divorce in the Netherlands. Journal of Advances in Life Course Research, (34) 12, 1-9.
Dennis, J. P., & Vander Wal, J. S. (2010). The cognitive flexibility inventory: Instrument development and estimates of reliability and validity. Cognitive Therapy Research, (34) 3, 241-53.
Epstein, N. B., Bishop, D. S., & Levin, S. (1978). The McMaster Model of Family Functioning. Journal of Marital and Family Therapy, (4) 4, 19–31.
Gan, Y., Liu, Y., & Zhang, Y. (2004). Flexible coping responses to severe acute respiratory syndrome-related and daily life stressful events. Asian Journal of Social Psychology, 7, 55–66.
Ghanbaripanah. A., Sharif Mustaffa. M., & Ahmad. R. (2013). Structural Analysis of Family Dynamics across Family Life Cycle in Iran. Procedia - Social and Behavioral Sciences, (84), 486-490.
Goetter, E. M., & Elizabeth, M. (2010). An empirical investigation of depressive rumination: implications for cognitive flexibility, problem solving and depression. MA thesis, Philadelphia, Science Drexel University.
Goetter, E. M., & Elizabeth, M. (2010). An empirical investigation of depressive rumination: implications for cognitive flexibility, problem solving and depression. MA thesis. Philadelphia. Science Drexel University.
Gottman, J. M., & Levenson, R. W. (2000). The timing of divorce: predicting when a couple will divorce over a 14‐year period. Journal of Marriage and Family, (62)3, 737-745.
Gunduz, B. (2013). Emotional intelligence, cognitive flexibility and psychological symptoms in preserviceteachers. Educ Res Rev, (8)13, 1048-56.
Heller, D., Watson, D., and Ilies, R. (2004). The role of person versus situation in life satisfaction: a critical examination. Psychological Bulletin, 130(4), 574-600.
Jaces, F. C., & Froma, W. (2009). Spiritual resources in family therapy. Guilford press.
Jenkins, SM. (2005). Differentiation of self and psychology development. Contemp FAM Ther, (27) 2, 251-61.
Johnco, C., Wuthrich, V. M., &Rapee, R. M. (2014). The influence of cognitive flexibility on treatment outcome and cognitive restructuring skill acquisition during cognitive behavioural treatment for anxiety and depression in older adults: Results of a pilot study. Behavior Research and Therapy, 57 (21), 55-64.
Khahanipour, M., & Chinavah M. (2016). Predicting Sincere Relationships Based on Family Communication Patterns and Power Structure in the Family in Couples. 9th International Congress on Psychotherapy (Asian Summit on Cultural Values), Tehran, Secretariat of the International Congress on Psychotherapy. (In Persian)
Macfarlane, J. (2012). Islamic Divorce in North America: A Shari'a Path in a Secular Society. Oxford University Press.
Martin, M. M., Staggers, SM., & Anderson, CM. (2011). The relationshipsbetween cognitive flexibility with dogmatism, intellectual flexibility, preference for consistency, and self-compassion. Commun Res Rep, (28) 3, 275-80.
Nimtz, Mark. A. (2011). Satisfaction and contributing factors in satisfying long-term marriage: a phenomenological study. Doctoral dissertation, ProQuest Dissertations and Theses, Liberty University.
Peleg, O. (2008). The relation between differentiation of self and marital satisfaction: What can be learned from married people over the course of life? American Journal of Family Therapy, (36)5, 388-401.
Sbarra, D. A., & Coan, J. A. (2017). Divorce and health: Good data in need of better theory. Journal of Current Opinion in Psychology, (13) 2, 91-95.
Siffert, A., & Schwarz, B. (2010). Spouses' demand and withdrawal during marital conflict in relation to their subjective well-being. Journal of Social and Personal Relationships. 28 (2) 262–277.
VandenBos, G. R. (2007). APA dictionary of psychology. American Psychological Association.
Waring, E. M. (2015). Enhancing Marital Intimacy through Facilitating Cognitive Self-Disclosure. Routledge Publication.
Zong, J-G., Cao, X-Y., Cao, Y., Shi, Y-F., Wang, Y-N., Yan, C., & et al. (2010). Coping flexibility in college students with depressive symptoms. Health Qual life Outcom. 8(1), 1.
فصلنامه فرهنگی- تربیتی زنان و خانواده
دوره 16، شماره 54
فصلنامه بهار
خرداد 1400
صفحه 91-112

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 05 تیر 1399
  • تاریخ بازنگری: 14 شهریور 1400
  • تاریخ پذیرش: 24 آذر 1399
  • تاریخ انتشار: 01 خرداد 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار