اعتباریابی الگوی شایستگی های مشاوران نظام تعلیم و تربیت عمومی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری مشاوره، دانشگاه ازاد واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران

2 نویسنده مسئول: استادیار گروه علوم تربیتی دانشگاه جامع امام حسین علیه‌السلام، تهران، ایران

3 استاد مشاوره دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

این پژوهش با هدف، اعتباریابی الگوی شایستگی­های مشاوران نظام تعلیم و تربیت عمومی در راستای ارتقای نقش خانواده و مدرسه در تربیت نسل آینده انجام شد. پژوهش از نظر هدف، کاربردی، و از نظر روش توصیفی پیمایشی بود. جامعه آماری پژوهش 1142 نفر از مشاوران شاغل در آموزش و پرورش شهر تهران بودند. نمونه آماری 288 نفر بود که براساس جدول مورگان تعیین، و با روش تصادفی خوشه­ای انتخاب شدند. از روش کتابخانه‌ای به‌منظور بررسی ادبیات، پیشینه و اسناد بالادستی نظام تعلیم و تربیت عمومی و از روش پیمایش برای جمع­آوری داده­ها استفاده شد. ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه محقق ساخته بود. برای تعیین اعتبار پرسش­نامه از روایی محتوا، روایی صوری، روایی همگرا و واگرا استفاده شد. برای پایایی ابزار از ضریب الفای کرونباخ (943/0) و ضریب الفای کرونباخ ترکیبی استفاده شد که ضریب الفای کرونباخ ترکیبی تمامی ابعاد بیش از 0.70 بود. برای توصیف داده­ها از آمار توصیفی (میانگین، انحراف معیار و نمودار­ها) و برای تحلیل داده­ها ابتدا از آزمون کولموگروف ـ اسمیرنوف برای مقایسه توزیع داده­های متغیرهای پژوهش با توزیع نرمال بررسی شد. دیگر آزمونهای پیشفرض تحلیل عاملی بررسی و تأیید شد. برای پاسخ به سؤالهای تحقیق و تعیین اعتبار الگوی نهایی از تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی استفاده شد. یافته­ها، هشت مؤلفه اصلی (بعد) شایستگی­های مشاوران نظام تعلیم و تربیت عمومی شامل دانش، توانایی‌، مهارت‌، ویژگی شخصیتی، ویژگی اخلاقی، نگرش، بینش و اعتبار را در سطح معنی­داری 05/0 مورد تأیید قرار داد. از بین 150 مؤلفه فرعی شایستگی­های تأیید شده در بخش کیفی تحقیق، تعداد 118 مؤلفه فرعی در سطح معنی­داری 05/0 تأیید و 32 مؤلفه فرعی دیگر معنی­دار نشد و از الگو حذف شد. الگوی نهایی تحقیق با پنج شاخص برازش الگو بررسی شد و برازش آن مورد تأیید قرار گرفت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Validation of the Competency Model of the Counsellors of the General Education System

نویسندگان [English]

  • Maryam Naseri 1
  • Reza Hosseinpour 2
  • Abdollah Shafiabadi 3
1 PhD in Consulting, Tehran Science and Research Branch, Islamic Azad University
2 Assistant Professor of Educational Sciences, Center for Educating and Training Faculty Members, Imam Hossein (a.s.) Comprehensive University
3 Full Professor of Counseling, Department of Counseling, Allameh Tabatabaei University
چکیده [English]

The aim of this study was to validate the competency model of the counselors of general education system in line with promoting the role of family and school in educating the next generation. The research is applied in terms of purpose, and with regard to method it is descriptive survey. The statistical population included 1142 counselors working in the education system of Tehran. The sample consisted of 288 people determined on the basis of Morgan table and selected through the cluster random sampling method. The library method was used to review the literature, background and upstream documents of the public education system, and the survey method was used to collect data. The data collection tool was a researcher-made questionnaire. Content validity, face validity, convergent and divergent validity were used to determine the validity of the questionnaire. The reliability of the questionnaire was determined using Cronbach's alpha coefficient (0.943) and combined Cronbach's alpha coefficient, and Cronbach's combined alpha coefficient of all dimensions was more than 0.70. To describe the data, descriptive statistics (mean, standard deviation and graphs) was used, and to analyze the data, first the Kolmogorov-Smirnov test was used and to compare the data distribution of the research variables, the normal distribution was employed. Other default factor analysis tests were reviewed and confirmed. Exploratory and confirmatory factor analyses were used to answer the research questions and determine the validity of the final model. The findings confirmed the eight main competency components (dimensions) of public education system counselors including knowledge, ability, skill, personality trait, moral trait, attitude, insight and credibility at the significance level of 0.05. Out of 150 competency sub-components confirmed in the qualitative part of the research, 118 sub-components were confirmed at the significance level of 0.05, and the other 32 sub-components were not significant and were removed from the model. The final research model was evaluated with five fit indices and its fit was confirmed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • competency model
  • counsellors
  • general education system
ابیلی، خدایار و نیکخواه فرخانی، صالح­نیا، منیره (1393)، الگوی شایستگی فروشندگان بیمه برای تحقق مدیریت مبتنی بر شایستگی، نشریه پژوهشنامه بیمه، ش(3): 115.
بصیری، بتول و احمدی، غلامرضا (1379)، بررسی نیازهای آموزشی دبیران علوم اجتماعی دورة راهنمایی و متوسطه به منظور تدوین برنامه­های ضمن خدمت، مجلة دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی، ش 79 (184): 44 ـ 27.
پروچاسکا، جیمز و نورکراس، جان­سی (2013)، نظریه­های رواندرمانی، ترجمه هامایاک آوادیس یانس، تهران: انتشارات رشد.
چوپانی، موسی (1395)، بررسی اثربخشی برنامه آموزشی مبتنی بر هشت اصل تربیتی پیامبر اکرم(ص) بر رشد اجتماعی کودکان 5 ـ 6 سال، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی تهران.
چوپانی، موسی و کرمی، مرتضی (1398)، معماری شایستگی­های مشاوران مراکز مشاوره و خدمات روانشناسی: ارائه الگو مبتنی بر داده­های کیفی مطالعه موردی: مراکز مشاوره شمیم وابسته به نیروهای مسلح ج.ا.ا، فصلنامة فرهنگ مشاوره و روان­درمانی، س دهم، ش 37.
چیت­ساز، ا. (1390الف)، الگوی شایستگی مدیران فرهنگی و اجتماعی دانشگاه­ها و مؤسسات آموزش عالی کشور، تهران: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری معاونت فرهنگی و اجتماعی ـ دفتر برنامه­ریزی اجتماعی و مطالعات فرهنگی.
حاتمی، حسین (1383)، طراحی یک الگوی ارزشیابی عملکرد معلمان دورة ابتدایی، پایان­نامة منتشر نشدة دکترا، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات، تهران.
حسنی، محمد (1393)، ارائه الگویی ساختاری برای ارزیابی شایستگی­های محوری اعضای هیأت علمی دانشگاه ارومیه: کاربرد فرایند تحلیل سلسله مراتبی، فصلنامه مشاوره شغلی و سازمانی، دوره ششم، ش 18: 75 ـ 55.
حسین­پور، رضا و عمادی، حیدر (1394)، طراحی الگوی شایستگی­های مداحان و نیازسنجی آموزشی آنها، پایان­نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه جامع امام حسین(ع).
حسینی، شهیده؛ ابوالقاسمی، محمود؛ یداللهی، جهانگیر و فارسی، مرتضی (1396)، شناسایی شایستگی­های کارافرینانه­ اعضای هیئت علمی دانشگاه­های دولتی ایران (مورد مطالعه: دانشگاه شهید بهشتی)، مجله علوم تربیتی، اهواز: دانشگاه شهید چمران، دوره 24، ش 1: 151 ـ 178.    
حسینیان، سیمین و خدابخشی­کولایی، آناهیتا (1394)، مهارتهای پایه و پیشرفته در مشاوره و رواندرمانی، تهران: انتشارات کمال تربیت.
حسینی­بیرجندی، مهدی (1380)، اصول و روشهای راهنمایی و مشاوره، چ سوم، تهران: انتشارات جهر.
حقایقی­زنجانی، حسین (1376)، صفات و ویژگیهای مشاور در اسلام. تهران: نشریه مکتب اسلام، ش 3.
الحیاۀ، ج 1، 199.
خراسانی، اباصلت؛ شمس مورکانی؛ غلامرضا و شکوهی، فرشته (1392)، شناسایی شایستگی آموزشی استادان خلبان شرکت هواپیمایی ماهان، پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت و برنامه­ریزی آموزش­عالی، تهران: دانشگاه شهید بهشتی. 
دوکانه­ای­فرد، فریده؛ شفیع­آبادی، عبدالله و پاشا شریفی، حسن (1387)، بررسی ویژگیهای شخصیتی و صلاحیتهای علمی و حرفه­ای مشاوران موفق از دیدگاه جامعه مشاوران استان تهران و شهرستانهای آن، فصلنامه نوآوریهای مدیریت آموزشی اندیشه­های تازه در علوم تربیتی، دوره 3، ش 2 مسلسل 10:  43 ـ 61.
دیانتی، محمد و عرفانی، مریم (1388)، شایستگی؛ مفاهیم و کاربردها، ماهنامه تدبیر، ش 206: 14 ـ 19.
دیباواجاری، مریم؛ شفیع­آبادی، عبدالله؛ اسمعیلی، معصومه و کرمی، ابوالفضل (1392)، مقایسه صلاحیتهای مشاوره چندفرهنگی مشاوران قومیتهای مختلف شهر تهران در ابعاد دانش، آگاهی و مهارت، پژوهش در سلامت روانشناختی، دوره ششم، ش (3): 40 ـ 49.
رضایت، غلامحسین (1390)، طراحی الگوی شایستگی­های رؤسای دانشگاه­های دولتی ایران، پایان­نامه دکتری، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید بهشتی.
رضایت، غلامحسین و صادق­بیگی، منیژه (1397)، تدوین الگوی شایستگی­های دبیران دبیرستانهای دولتی ایران، فصلنامه نوآوریهای آموزشی، ش 65: 75 ـ 104.
رضایت، غلامحسین؛ یمنی دوزی سرخابی، محمد؛ کیامنش، علیرضا و نوه ابراهیم، عبد الرحیم (1390)، طراحی الگوی شایستگی های رؤسای دانشگاه های دولتی ایران ، فصلنامه آموزش عالی ایران، ش  4 (1): 47 ـ 84.
رضایت، غلامحسین؛ یمنی دوزی سرخابی، محمد؛ کیامنش، علیرضا و نوه­ابراهیم، عبدالرحیم (1390)، معماری الگوهای شایستگی: ارائه چهرچوب مفهومی، فصلنامه پژوهشهای مدیریت منابع انسانی، ش 3 (10): 49 ـ 82.
سلیمانیان، علی‌اکبر و نظری، علی‌محمد (1392)، فنون و فرایند مشاوره: رویکرد یکپارچه چندنظریه‌ای، تهران: نشر علم.
شفیع­آبادی، عبدالله (1387)، مقدمات راهنمایی و مشاوره: مفاهیم و کاربردها، تهران: رشد.
شفیع­آبادی، عبدالله (1394)، روشها و فنون مشاوره، چ پانزدهم، تهران: کتاب فکرنو.
شورای عالی انقلاب فرهنگی (1390)، مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران، تهران: شورای عالی انقلاب فرهنگی.
طالبی، سعید (1393)، تحلیل عاملی تأییدی راهی به سوی دستیابی به روایی سازه، مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، ش ۱۴ (۱۱): 1020 ـ ۱۰۲4.
عبدالله­پور، بیت­الله؛ بختیاری، حسن و بازرگانی، محمد (1393)، طراحی الگوی شایستگی­های حرفه­ای مدیران و فرماندهان مراکز آموزش عالی سپاه، رساله دکتری دانشگاه جامع امام حسین(ع).
عسکری متین، سجاد و کیانی، غلامرضا (۱۳۹۷)، الگوی معیار صلاحیت حرفه­ای معلمی در تراز جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه علمی ـ پژوهشی تعلیم و تربیت، ش ۳۴ (۲): 9 ـ 30.
علیزاده، ابراهیم؛ تقی­پور، ابراهیم و رحمانی فیروزجایی، رضوانه (1396)، ‌طراحی الگوی شایستگی­های مورد نیاز مشاوران مدارس، پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته مشاوره مدرسه، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.   
فاطمی­نژاد، نجم­الدین و حکیم­زاده، رضوان (1390)، بررسـی تطبیقی برنامه­های ارتقای صلاحیتهای حرفه‌ای معلمان در ایران و ژاپن، تهران: پژوهشکده سیاستگذاری علم، فناوری و صنعت.
فیض، مهدی و بهادری­نژاد، مهدی (1389)، الگوی شایستگی حرفه­ای دانش­آموختگان دانشکده­های مهندسی نظام آموزش عالی ایران مورد پژوهی: دانش­آموختگان دانشگاه صنعتی شریف، فصلنامه آموزش مهندسی ایران، دوره: 12، ش 46.
کاویانی، حسین؛ نوری­زاده، مریم؛ پورناصح، مهرانگیز و قدس میرحیدری، سیمین (1381)، جایگاه مشاوران مدارس و موانع مشاوره، فصلنامه تازه­های علوم شناختی، س چهارم، ش 1: 67 ـ 82.
کریمی، یوسف (1388)، نگرش و تغییر نگرش، چ چهارم، تهران: نشر ارسباران.
کوری، جرالد (2013)، مورد پژوهی در مشاوره و روان درمانی، ترجمه شفیع آبادی، عبدالله و حسینی، بیتا، تهران: انتشارات جنگل.
کیانی، اردشیر؛ نوابی­نژاد، شکوه و احمدی، خدابخش (1387)، ویژگیهای شخصیتی و رعایت اخلاق حرفه­ای در مشاوران و روانشناسان، مجله اندیشه و رفتار، دوره دوم، ش 8: 79 ـ 90.
گلدنبرگ، ایرنه و گلدنبرگ، هربرت (2015)، نظریات خانواده و خانواده درمانی، ترجمه شاهی براهوتی، تهران: اتنشارات نشر روان.
ﻣﺤﻠﻮﺟﯽ­زاده ﻣﻬﺎﺑﺎدی، ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﯿﻦ (1380)، ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ ﻣﻌﻠﻤﺎن از ﻧﻈﺮ ﻣﺪﯾﺮان و ﻣﻌﻠﻤﺎن دوره اﺑﺘﺪاﯾﯽ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﮐﺎﺷﺎن، پایان­نامه کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی، دانشگاه آزاد اسلامی خوراسگان.
 محمدی، ج (1384)، مهارتهای مورد نیاز معلمان در عصر دانایی، مجموعه مقالات برگزیده همایش معلم در عصر دانایی، اصفهان: سازمان آموزش و پرورش، ص 149 ـ 166.
محمودی، امیرحسین (1387)، شایستگی­ها­ی حرفه­ای معلم اثربخش، فصلنامه علمی پژوهشی مدارس، س اول، ش 1: 86 ـ 88.
مطهری، محمدرضا (1379)، مشاوره و راهنمایی از دیدگاه اسلام، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی‌حوزه علمیه قم: 170 ـ 176.
نعیمی، ابراهیم (1386)، بررسی اصول و فنون مشاوره اسلامی از دیدگاه قرآن و روایات، رساله دکتری، دانشگاه علامه طباطبایی.
یمنی دوزی سرخابی، محمد؛ رضایت، غلامحسین و صادق­بیگی، منیژه (1395)، تدوین الگوی شایستگی‌های دبیران دبیرستانهای دولتی ایران، پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت و برنامه­ریزی آموزش عالی، تهران: دانشگاه شهید بهشتی. 
یوسلیانی، غلامعلی؛ دادجوی توکلی، عطیه و عبدالهی، بیژن (1393)، شناسایی و اعتبارسنجی شایستگی‌های حرفه­ای معلمان اثربخش، تهران: فصلنامة نوآوریهای آموزشی، ش 13 (49): 25 ـ 48.