رابطه روان‌بنه‌های ناسازگار اولیه و باورهای غیرمنطقی با تعارض زناشویی، نقش تعدیل‌کننده دینداری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روانشناسی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

2 استاد تمام گروه روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

3 استادیار گروه روانشناسی دانشگاه پیام نور گرمسار

4 دانشیار پژوهشکده خانواده دانشگاه شهید بهشتی

5 دانشیار روانشناسی تربیتی جامعه المصطفی العالمیه

چکیده

یکی از مشکلات شایع در دنیای امروز خانواده‌ها، تعارضهای زناشویی است. هدف این پژوهش توصیفی­ ـ همبستگی، بررسی رابطه روان‌بنه‌های ناسازگار اولیه و باورهای غیرمنطقی با تعارض زناشویی با توجه به نقش تعدیل‌کننده دینداری است. جامعه آماری این پژوهش را متأهلان استان سمنان تشکیل می‌دادند که 782 نفر با استفاده از نمونه‌گیری تصادفی چندمرحله‌ای به­عنوان شرکت‌کنندگان پژوهش انتخاب شدند. شرکت‌کنندگان ضمن ارائه برخی مشخصات جمعیت‌شناختی، پرسشنامه‌های پایبندی دینی (JRAQ)، تعارض زناشویی (MCQ-R)، روان‌بنه‌های ناسازگار اولیه (YSQ-SF) و باورهای غیرمنطقی (IBT) را پاسخ گفتند. داده‌ها با استفاده از روشهای همبستگی پیرسون و آزمون Z فیشر مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج، نقش چالشی دینداری در رابطه نمره کل و پنج حوزه روان‌بنه‌های ناسازگار اولیه و نمره کل و باورهای غیرمنطقی با تعارض زناشویی را مورد تأیید قرار داد؛ بدین صورت که رابطه روان‌بنه‌های ناسازگار اولیه و باورهای غیرمنطقی با تعارض زناشویی در گروه متأهلان با سطح دینداری بالا به میزان معناداری قویتر است. در نتیجه، دینداری متغیری است که تحت تأثیر روان‌بنه‌های ناسازگار اولیه و باورهای غیرمنطقی، کنشی متفاوت و گاهی منفی به خود می‌گیرد. بنابراین تقویت دینداری، لزوما به ناکارامدی روان‌بنه‌های ناسازگار و کاهش باورهای غیرمنطقی منجر نخواهد شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Relationship between Early Maladaptive Schemas and Irrational Beliefs with Marital Conflict, the Moderating Role of Religiosity

نویسندگان [English]

  • Abbas-Ali Haratian 1
  • Masoud Janbozorgi 2
  • Mozhgan Agah Herris 3
  • Fereshteh Mutabi 4
  • Mohammad-Mehdi Safouraei Parizi 5
1 PhD Candidate of Psychology, Seminary and University Research Institute.
2 Full Professor, Departments of Psychology. Seminary and University Research Institute.
3 Assistant Professor, Department of Psychology, Payam-e Noor University, Garmsar.
4 Associate Professor, Family Research Institute, Shahid Beheshti University.
5 Associate Professor of Educational Psychology, Al-Mustafa International University.
چکیده [English]

One of the most common problems in today's world of families is marital conflict. The purpose of this descriptive-correlational study is to investigate the relationship between early maladaptive schemas and irrational beliefs with marital conflict considering the moderating role of religiosity. The statistical population consisted of the married people in Semnan Province, Iran. A group of 782 people was selected from this population as the study sample using the multi-stage random sampling method. The participants provided some demographical information and answered the Janbozorgi Religious Affiliation, the Marital Conflict, the Early Maladaptive Schemas and the Irrational Beliefs Questionnaires. The data were analyzed using Pearson correlation and Fisher's Z-test. The results confirmed the challenging role of religiosity in relation to the total score and the five domains of early maladaptive schemas and the total score and irrational beliefs with marital conflict. That is, the relationship between early maladaptive schemas and irrational beliefs with marital conflict is significantly stronger in the group of married people with a high level of religiosity. As a result, religiosity is a variable that takes a different and sometimes negative action under the influence of early maladaptive schemas and irrational beliefs. Thus, strengthening religiosity will not necessarily lead to the inefficiency of maladaptive schemas and the reduction of irrational beliefs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • early maladaptive schemas
  • irrational beliefs in marriage
  • marital conflict and religiosity
  • moderating role of religiosity
احتشام‌زاده، پروین؛ برنا، محمدرضا؛ یوسفی، مریم (1390). بررسی رابطه جهتگیری دینی و باورهای غیرمنطقی با افسردگی بیماران MS. یافته‌های نو در روانشناسی. س ششم. ش 20: 55 ـ 67.
احمدی، خدابخش؛ افسردیر، بیتا (1393). نقش نگرش دینی در کاهش تعارضات زناشویی. اولین کنگره ملی روانشناسی خانواده گامی در ترسیم الگوی مطلوب خانواده.
آهی، قاسم؛ محمدی‌فر، محمدعلی؛ بشارت، محمدعلی (1386). اعتباریابی مقیاس طرحواره سازش نایافته (فرم کوتاه). مجله روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران. س 38. ش 3: 5 ـ20.
آیینه‌چی، عباس (1390). رابطه سبکهای والدینی و باورهای غیرمنطقی والدین و تأثیر آن بر پایبندی دینی فرزندان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد روانشناسی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام­خمینی(ره).
بختیارپور، سعید؛ عامری، زینب (1388). رابطه بین وابستگی خاص نسبت به همسر و باورهای غیرمنطقی با دلزدگی زناشویی در دبیران متأهل اهواز. یافته‌های نو در روانشناسی. س 4. ش 10: 53 ـ 70.
بیابانگرد، اسماعیل (1394). روشه‍ای‌ ت‍ح‍ق‍ی‍ق‌ در روانش‍ن‍اس‍ی‌ و ع‍ل‍وم‌ ت‍رب‍ی‍ت‍ی‌‏‫. تهران: نشر دوران.
پوررحیمی، مریم؛ شاکر، علی (1391). پیش‌بینی رضایت زناشویی زوجین براساس باورهای غیرمنطقی و کمال‌گرایی و نوع دلبستگی. تحقیقات روانشناختی. س 4. ش 14: 11 ـ 21.
ثنایی، باقر؛ علاقبند، ستیلا؛ فلاحتی، شهره؛ هومن، عباس (1396). مقیاسهای سنجش خانواده و ازدواج. تهران: بعثت.
جان‌بزرگی، مسعود (1378). بررسی اثربخشی روان‌درمانگری کوتاه­مدت آموزش خودمهارگری با و بدون جهتگیری دینی (اسلامی) بر مهار اضطراب و تنیدگی در سطح دانشجویان دانشگاه‌های تهران. پایان‌نامه دکتری روانشناسی. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
جان‌بزرگی، مسعود (1386). جهتگیری دینی و سلامت روان. پژوهش در پزشکی. س 31. ش 4: 345 ـ 350.
جان‌بزرگی، مسعود (1388). ساخت و اعتباریابی آزمون پایبندی دینی براساس گزاره‌های قرآن و نهج‌البلاغه. مطالعات اسلام و روانشناسی، س 3. ش 5: 79 ـ 106.
جان‌بزرگی، مسعود (1389). نشست روانشناسی «درمانگری دینی». انجمن روانشناسی اسلامی. قم: انجمن‌های علمی حوزه.
جلالی ­طهرانی، محمدحسین (1368). جزوه روان درمانی براساس نظریه الیس. دانشگاه تهران.
جمشیدی، بهنام؛ حسین­چاری، مسعود؛ حقیقت، شهربانو؛ رزمی، محمدرضا (1388). اعتباریابی مقیاس جدید کمال‌گرایی. مجله علوم رفتاری. س 3. ش 1: 35 ـ 43.
جمشیدی‌ها، غلام‌رضا؛ نریمانی، سعید؛ جمالی، عبدالله (1394). آسیب­شناسی اجتماعی طلاق در جامعۀ شهری ایران. مهندسی فرهنگی. س دهم. ش 85: 10 ـ 29.
حیدری، حسن؛ ثنایی‌ذاکر، باقر؛ نوابی‌نژاد، شکوه؛ دلاور، علی (1388). اثربخشی گفتگوی مؤثر (برنامه ارتباط زوج‌ها ccp) بر کاهش تعارضات زناشویی. مجله اندیشه و رفتار. س چهارم. ش 14: 15 ـ 24.
خداپناهی، محمدکریم؛ خاکسار بلداجی، محمدعلی (1384). رابطه جهتگیری دینی و سازگاری روانشناختی در دانشجویان. فصلنامه روانشناسی. س نهم. ش 3: 310 ـ320.
خسروی، زهره؛ سیف، سوسن؛ عالی، شهربانو (1386). بررسی رابطه بین نوع فرایند طرحواره‌ای و نگرش به ازدواج. مجله پژوهش در سلامت روانشناختی. س اول. ش 4: 31 ـ 40.
دائمی، فاطمه؛ جان‌بزرگی، مسعود (1390). تأثیر سبک والدینی و روان‌بنه‌های ناسازگار اولیه مادران بر حرمت‌خود کودکان. مجله علوم رفتاری. س 5. ش 2: 165 ـ 172.
دوناپوش، علی (1377). هنجاریابی مقدماتی آزمون باورهای غیرمنطقی جونز برای دانش‌آموزان پسر و دختر 15ـ18 ساله دبیرستانهای دولتی شهر یاسوج در سال تحصیلی 75 ـ 1376. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه تربیت معلم.
ذوالفقاری،‌ مریم؛ فاتحی‌زاده، مریم­السادات؛ عابدی، محمدرضا (1387). تعیین رابطه بین طرحواره‌های ناسازگار اولیه با ابعاد صمیمیت زناشویی زوجین. فصلنامه خانواده پژوهی. س چهارم. ش 3: 247 ـ 261.
ربر، آرتور. اس (1995). فرهنگ روانشناسی توصیفی. ترجمه یوسف کریمی، هاماباک آوادیس یاسن، محمدعلی اصغری مقدم، فرزانه فرحزاد، سیامک نقشبندی، محمدرضا نیکخو، جواد طهوریان، ژانت صلیبی (1390). تهران: رشد.
رشیدی، فرنگیس؛ قدسی، احقر؛ شفیع‌آبادی، عبدالله (1389). نقش باورهای غیرمنطقی برسلامت روان دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه شهر تهران. مجله اندیشه‌های تازه در علوم تربیتی. س پنجم. ش 18: 49 ـ 65.
سیاوشی، حسین؛ نوابی‌نژاد، شکوه (1384). رابطه بین الگوهای ارتباط زناشویی و باورهای غیرمنطقی دبیران دبیرستانهای ملایر. پژوهشهای مشاوره (تازه ها و پژوهشهای مشاوره). س چهارم. ش 15: 9 ـ 34.
صدیقی، اکرم؛ صفربیگی، شهناز؛ محبی، سیامک؛ شاه‌سیاه، مرضیه (1393). بررسی رابطه جهتگیری دینی با سازگاری زناشویی زوجین. دین و سلامت. س دوم. ش ۱: ۴۹ ـ ۵۶.
عبدالله‌پور، نازی؛ مقیمی­آذری، محمدباقر؛ قلی‌زاده، حسین؛ سیدمهدوی­اقدم، میرروح الله؛ اشرفی، علی؛ زکی، زینب (1388). رابطه بین دینداری با کارکرد خانواده در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی تبریز. علوم اجتماعی. س سوم. ش 7: 157 ـ 176.
غرایی، بنفشه؛ احمدوند، افشین؛ اکبری­دهقی، اشرف؛ زنوزیان، سعیده (1387). بررسی ارتباط سلامت روان با دین درونی و بیرونی در شهر کاشان. پژوهشهای نوین روانشناختی (دانشگاه تبریز). س سوم. ش 10: 59 ـ83.
فقیهی، علی‌نقی؛ خدایاری‌فرد، محمد؛ غباری‌بناب، باقر؛ شکوهی‌یکتا، محسن (1385). بررسی الگوی دینداری از دیدگاه قرآن و سنت. اندیشه دینی. س هشتم. ش 19: 41 ـ 70.
قدردان­قراملکی، محمدحسن (1389). کارکرد دین در انسان و جامعه. قبسات. س هشتم. ش 28: 161 ـ 188.
کامتورتامسون، ویلیام­سی (2005). بهزیستی از دیدگاه دین و روانشناسی. ترجمه و نقد مبین صالحی و مهدی عباسی (1388). مجله روانشناسی و دین. س دوم. ش 2: 189 ـ 246.
گردی، فلور؛ میناکاری، محمود؛ حیدری، محمود (1384). رابطه سلامت روانی با تفکرات غیرمنطقی در دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی. مجله پژوهشهای روانشناختی. س هشتم. ش 3و4: 45 ـ 61.
مرکز آمار ایران (1396). گزیده نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1395. تهران: نشر مرکز آمار ایران. قابل دسترسی در: http://www.amar.org.ir
مسرت­مشهدی، زینب؛ دولتشاهی، بهروز (1396). بررسی اثرپذیری سازگاری زناشویی از باورهای غیرمنطقی. رویش روانشناسی. س ششم. ش 18: 69 ـ84.
معتمدین، مختار؛ عبادی، غلام‌حسین (1386). نقش باورهای غیرمنطقی و پرخاشگری بر عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان پسر دوره متوسطه شهر تبریز. پژوهش در برنامه‌ریزی درسی (دانش و پژوهش در علوم تربیتی­ـ­برنامه‌ریزی درسی). ش 14: 1 ـ 22.
موسوی، مریم السادات؛ رشیدی، علیرضا، گل‌محمدیان، محسن (1394). بررسی اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر افزایش رضایت زناشویی همسران جانباز و آزاده. مشاوره کاربردی. س سوم. ش 10: 93 ـ109.
موسوی، سمیه؛ قاضی، قاسم (1396). بررسی رابطه باورهای غیرمنطقی با ناسازگاری زناشویی در پرستاران متأهل زن­و­مرد. پیشرفتهای نوین در علوم رفتاری. س دوم. ش 8: 54 ـ66.
مهین­ترابی، سمیه؛ مظاهری، محمدعلی؛ صاحبی، علی؛ موسوی، ولی‌الله (1390). تأثیر آموزشهای شناختی­ ـ رفتاری بر تعدیل انتظارات غیرمنطقی، بلوغ عاطفی و نارضایتی زناشویی در زنان. مجله علوم رفتاری. سپنجم. ش 16: 127 ـ 133.
مؤمن‌زاده، فرید؛ مظاهری، محمدعلی؛ حیدری، محمود (1384). ارتباط تفکرات غیرمنطقی و الگوهای دلبستگی با سازگاری زناشویی. خانواده پژوهی. س اول. ش 4: 369 ـ 374.
نظیری، قاسم؛ دادفر، محبوبه؛ کریمی­کیسمی، عیسی (1384). نقش پایبندیهای دینی، باورهای ناکارآمد دینی، احساس گناه و باورهای ناکارآمد شناختی در شدت علایم وسواسی­ ـ ­اجباری. مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران (اندیشه و رفتار). س یازدهم. ش 3: 283 ـ 289.
یانگ، جی؛ کلاسکو، جی؛ ویشار، ام (2003). طرحواره درمانی: راهنمای کاربردی برای متخصصان بالینی. ترجمه حسن حمیدپور (1398). تهران: انتشارات ارجمند.
یوسفی، رحیم؛ عابدین، علی‌رضا؛ فتح‌آبادی، جلیل؛ تیرگری، سراج ­عبدالحکیم (1390). مقایسه اثربخشی دو مداخله آموزش گروهی روان‌بنه‌محور و سبک زندگی­محور در ارتقای سطح بینش شناختی زوجین دارای نارضایتی زناشویی. فصلنامه مشاوره و روان‌درمانی خانواده. س اول. ش 2: 139 ـ 160.
یوسفی، ناصر؛ اعتمادی، عذرا؛ احمدی، سیداحمد؛ فاتحی‌زاده، مریم­السادات؛ بهرامی، فاطمه (1389). مقایسه طرحواره­های ناسازگار اولیه در همسران مطلقه و عادی به­عنوان پیش‌بینی­کننده طلاق. مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران (اندیشه و رفتار). س شانزدهم. ش 60: 21 ـ 33.