درآمدی بر مبانی نظری شاخص توانمندسازی زنان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی

2 استاد دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی

3 استادیار دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

یکی از راه­های قضاوت در مورد توسعه اقتصادی استفاده از شاخص است و استفاده از شاخص نیازمند داشتن درکی از چگونگی محاسبه و دلالتهای آن است. در این مقاله شاخص «توانمندسازی زنان» مورد بررسی قرار گرفته است. پژوهشهای داخلی مبانی این شاخص را مدنظر نداشته و توانمندسازی را مبتنی بر نیازها و فرهنگ زنان ایرانی تعریف نکرده­اند. مسئله اصلی این مقاله ارتباط میان مفروضات اولیه شاخص توانمندسازی و تحلیل این شاخص است. این مقاله درصدد پاسخ به این سؤال است که آیا می­توان تعریفی جهانشمول از «توانمندسازی زنان» ارائه کرد. پاسخ این سؤال با استفاده از روش تحلیل تماتیک و شیوه لایه­شناسی مضمونی و با بررسی مبانی نظری شاخص توانمندسازی در چارچوب مقایسه­ای اقتصاد فمینیستی، نئوکلاسیک و اسلامی صورت گرفته است. هدف این است که نشان داده شود فروض توانمندسازی در چارچوب کدام یک از دیدگاه‌های اقتصادی قرار دارد و چگونه می­تواند  به پژوهشگران برای استفاده و تحلیل این شاخص یاری برساند. این مقاله فروض برابری، برابری در نتایج یا فرصتها، برابری تحصیلی، کارخانگی زنان، فرض نان­آور بودن مردان و برابری شغلی زنان و مردان را در تعریف این شاخص شناسایی و تحلیل کرده است. مهمترین نتایج این تحقیق این است که شاخص توانمندسازی زنان بر محور نظریه قابلیتها و عاملیت آمارتیا سن و اقتصاد فمینیستی قرار دارد. این شاخص جهانشمول نیست و به وضعیت وابسته است. مبانی نظری آن در گزارش توسعه انسانی 1995 دارای تناقضاتی است که با عدالت اسلامی قابل حل است

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Critical Analysis of the Initial Assumptions Concerning the Theoretical Foundations of the Indicators of Empowering Women

نویسندگان [English]

  • Zahra Kheiri Doost Langroodi 1
  • Farshad Momeni 2
  • Amir Khadem Alizadeh 3
1 Ph.D. Candidate of Economics, Tabataba'i University Allameh
2 Corresponding Author: Full Professor, Faculty of Economics, Tabataba'i University Allameh
3 Assistant Professor, Faculty of Economics, Tabataba'i University Allameh
چکیده [English]

One way to judge economic development is to use the relevant index and using the index requires understanding how it is calculated and its implications. This article examines women's empowerment index. The studies carried out in Iran have not considered the fundamentals of this index and have not defined empowerment on the basis of the needs and culture of Iranian women. This study mainly aims at examining the relationship between the initial assumptions of the empowerment index and the analysis of this index. It further seeks to answer this question: ‘Is it possible to offer a universal definition of women's empowerment?’ An attempt has been made to answer this question through thematic analysis and thematic layer analysis and by examining the theoretical foundations of empowerment index in the comparative framework of feminist, neoclassical and Islamic economics. The purpose is to show empowerment assumptions lie within the context of which economic perspective and how researchers can be assisted to use and analyze this index. To this end, the assumptions equality, equality in outcomes or opportunities, academic equity, women's housework, men’s being breadwinner and the job equality of men and women have been identified and analyzed in defining this index. The most important result of this research is that women's empowerment index is based on Amartya Sen’s capability and functionality theory and feminist economics. This indicator is not universal and depends on the situation. Its theoretical foundations in the 1995 Human Development Report have some contradictions that can be resolved by Islamic justice.

کلیدواژه‌ها [English]

  • empowerment
  • critical analysis
  • women and economics
  • gender equality
اسدالهی، محمدرضا (1386). ماهیت نفقه زن در اسلام، همایش زن در نظام حقوقی اسلام، دانشگاه آزاد اسلامی. واحد آستارا.
باردن، لورنس؛ تحلیل، محتوا (1374). ترجمه ملیحه آشتیانی و محمد یمنی­دوزی. تهران: دانشگاه شهیدبهشتی.
پاینده، ابوالقاسم‏ (1382). نهج­الفصاحه. مجموعه کلمات قصار حضرت رسول(ص). تهران: انتشارات دنیاى دانش.‏
جانی­پور، محمد؛ فتاحی­زاده، فتحیه؛ حسینی­زاده، سیده­زینب (1397). تحلیل محتوای سه خطبه غدیر با رویکرد لایه­شناسی مضمونی، مطالعات فهم حدیث. دوره 4. پیاپی 8. ش 2: 75 ـ 103.
جعفری­لنگرودی، محمدجعفر (1395). ترمینولوژی حقوق. تهران: انتشارات گنج دانش.
رودگر، محمدجواد (1388). عدالت جنسیتی از دیدگاه علامه طباطبایی و شهید مطهری. مطالعات راهبردی زنان. دوره 12، ش 46: 80 ـ 49.
ساروخانی، محمدباقر (1393). روشهای تحقیق در علوم اجتماعی. چاپ دهم. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
سبزواری، حاج‌ملاهادی (1372). شرح الأسماء الحسنى. تصحیح نجفقلی حبیبی. تهران: دانشگاه تهران.
طباطبایی، محمدحسین (۱۳۸4). تفسیرالمیزان. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
گالبرایت، جان­کنت (1396). آناتومی قدرت. چ پنجم. ترجمه محبوبه مهاجر. تهران: انتشارات سروش.
مجلسی، محمدباقربن‌محمدتقی (1386). بحارالانوار. ج 1. قم: اسلامیه.
مطهری، مرتضی (۱۳۷۷). مجموعهآثار. تهران: انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی (۱۳90). نظام حقوق زن در اسلام. تهران: انتشارات صدرا.
ملک‌زاده، فهیمه (1392). تأثیر جنسیت بر اشتغال زنان. تهران: نشر جامعه­شناسان.
دوره 14، شماره 48
فصلنامه پاییز 1398
آبان 1398
صفحه 169-187
  • تاریخ دریافت: 12 اسفند 1397
  • تاریخ بازنگری: 20 شهریور 1398
  • تاریخ پذیرش: 27 شهریور 1398
  • تاریخ انتشار: 01 آبان 1398