بررسی اثربخشی مداخله مبتنی بر نظریه اجتماعی شناختی و الگوی سلامت و بیماری اسمیت بر اضطراب مادر، سبک تعامل مادر و کودک و مشکلات رفتاری کودک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه روانشناسی دانشگاه ارومیه

2 دانشجوی دکتری روانشناسی دانشگاه ارومیه

چکیده

هدف این پژوهش بررسی اثربخشی برنامه مبتنی بر نظریه اجتماعی شناختی و الگوی سلامت و بیماری اسمیت بر اضطراب مادر و سبک تعامل مادر و کودک و مشکلات رفتاری او بود. روش پژوهش نیمه‌آزمایشی از نوع طرحهای پیش‌آزمون­ـ­پس‌آزمون با گروه کنترل بود. نمونه آماری پژوهش شامل 30 نفر از مادران با اضطراب متوسط و زیاد بود که با روش دردسترس و با استفاده از آزمون اضطراب کتل انتخاب و سپس به­صورت تصادفی به دو گروه آزمایشی و کنترل تقسیم شدند. مادران گروه آزمایش در ده جلسه برنامه مداخله­ای (90 دقیقه و هر هفته یک بار) شرکت کردند. داده­ها با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته، مقیاس ارزیابی مادر­ـ­کودک (MCRE)، مقیاس ارزیابی مشکلات کودکان کانرز­ـ­فرم والدین و آزمون اضطراب کتل گردآوری شد. آزمونها قبل از شروع برنامه و بلافاصله بعد از پایان آن صورت گرفت. برای تجزیه­و­تحلیل داده‌ها از روش تحلیل کوواریانس چندمتغیری استفاده شد. نتایج نشان داد که بعد از مداخله، اضطراب و بیش‌حمایتگری در مادران و مشکلات رفتاری کودکان در گروه آزمایش کاهش یافته است (01/0≥P). براساس یافته‌ها می­توان نتیجه گرفت ارائه مداخله مبتنی بر نظریه اجتماعی شناختی و الگوی سلامت و بیماری اسمیت در کاهش اضطراب و بیش‌حمایتگری مادران و کاهش مشکلات رفتاری کودکان مؤثر است؛ لذا استفاده از این مداخله پیشنهاد می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of the Effectiveness of an Intervention Program Based on Social Cognitive Theory and Smith's Model of Health and Illness on Maternal Anxiety, Mother-Child Interaction Style and Children’s Behavioral Problems

نویسندگان [English]

  • Ismail Soleimani 1
  • Haleh Imandoost 2
1 Corresponding Author: Associate Professor, Department of Psychology, University of Urmia
2 Ph.D. Candidate in Psychology, University of Urmia
چکیده [English]

This study has been conducted to determine the effect of a program based on social cognitive theory and Smith's model of health and illness on maternal anxiety and mother-child interaction style and children’s behavioral problems. The research method is quasi-experimental with a pretest-posttest and control group design. The sample included 30 mothers with a moderate and high anxiety rate. The sample was selected using the Cattell Anxiety Scale and was randomly divided into a control group and an experimental group. The mothers in the experimental group underwent a weekly ten-session intervention program. The data were collected using a researcher-made questionnaire, the Mother-Child Relationship Evaluation Scale (MCRES), the Conners Parent Rating Scale (of childhood behavior problems) and the Cattell Anxiety Scale. The tests were administered before the beginning of the program and immediately after its completion. Data analysis was carried out using multivariate analysis of covariance. The results revealed that anxiety, overprotectiveness and children’s problems had decreased in the experimental group after the intervention (P ≥ 0.01). Based on the findings, it can be concluded that the program based on social cognitive theory and Smith's model of health and illness was effective in decreasing maternal anxiety and overprotectiveness and children’s behavioral problems. Therefore, this intervention is recommended to be used in dealing with the problems in question.

کلیدواژه‌ها [English]

  • effectiveness of an intervention on maternal anxiety
  • Smith's health and illness and maternal anxiety model
  • relationship between maternal anxiety and child rearing
  • mother-child interaction
بیگدلی، ایمان­الله؛ محمدرضایی، علی؛ عرب، زهره (1392). زیرگونه­های اختلال شخصیت ضداجتماعی، ارتباط آن با اضطراب و همبودی آن با سوء مصرف مواد. مجله روانشناسی بالینی. ش 1: 1 ـ 9.
خانجانی، زینب؛ هاشمی، تورج؛ پیمان­نیا، بهرام؛ آقاگل­زاده، مریم (1393). رابطه کیفیت تعامل مادر­ـ­کودک در اضطراب جدایی و مدرسه هراسی در کودکان. مجله پزشکی ارومیه. ش 25: 231 ـ 240.
خانجانی، زینب؛ هداوندخانی، فاطمه (1392). اختلالهای درونی­سازی و برونی­سازی فرزندان و صفات شخصیتی مادر. مجله روانشناسی. ش 17: 32 ـ 52.
دادستان، پریرخ؛ خانجانی، زینب (1382). بررسی رابطه نشانه­های مرضی مادر با شکل­گیری دلبستگی و مشکلات رفتاری/اجتماعی کودکان پیش­دبستانی. مجله روانشناسی. ش 7: 233 ـ 252.
سیدموسوی، پریسا؛ مظاهری، علی؛ پاکدامن، شهلا؛ حیدری، محمود (1392). اثربخشی درمان دلبستگی محور با استفاده از روش پسخوراند ویدیویی بر کاهش استرس والدینی و مشکلات برونی­سازی کودکان. روانشناسی معاصر. ش 8: 33 ـ 46.
شهائیان، آمنه؛ شهیم، سیما؛ بشاش، لعیا؛ یوسفی، فریده (1386). هنجاریابی، تحلیل عاملی و پایایی فرم کوتاه ویژه والدین مقیاس درجه­بندی کانرز برای کودکان 6 تا 11 ساله در شهر شیراز. مطالعات روانشناختی. ش 3: 97 ـ 120.