بازاندیشی نقشهای جنسیتی زنانه و تعیین کننده‌های فرهنگی و اجتماعی مرتبط با آن (مورد مطالعه: زنان متأهل شهر شیراز)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جامعه‌شناسی دانشگاه کاشان

2 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی دانشگاه کاشان

3 استاد جامعه‌شناسی دانشگاه کاشان

4 استاد جامعه‌شناسی دانشگاه شیراز

چکیده

در چند دهه اخیر زنان با به چالش کشاندن نقشهای سنتی و بازتعریف نقشهای جنسیتی درپی یافتن هویتی فراتر از نقشهای مرتبط با خانه و خانواده هستند. باز‌اندیشی در نقش‌های جنسیتی بستگی به نگرش و عقیده در مورد آن دارد. هدف این مطالعه بررسی نگرش زنان به نقشهای جنسیتی و تبیین عوامل فرهنگی و اجتماعی مؤثر بر آن است که به شیوه کمی و و با روشهای توصیفی، همبستگی و علی در سال 139۸ ­ـ ۱۳۹۷ انجام شده است. در این بررسی با استفاده از ابزار پرسشنامه و براساس نمونه‌گیری طبقه‌ای متناسب، 600 نفر از زنان متأهل شهر شیراز بین مناطق یازده‌گانه این شهر انتخاب شدند و پس از جمع‌آوری داده‌ها اطلاعات با نرم­افزار SPSS با آماره‌‌‌‌‌‌‌‌‌های توصیفی (فراوانی، درصد و میانگین، انحراف معیار) و استنباطی (همبستگی پیرسون، آزمون t، تحلیل واریانس و رگرسیون چند متغیره) تحلیل شد. نتایج نشان داد ۵/۲۱ درصد از پاسخگویان در زمینه‌های اجتماعی، شغلی و خانوادگی نقشهای سنتی زنانه را مهمترین نقشهای زنان دانسته‌اند؛ ۱۳ درصد با باز‌اندیشی زیادی در این زمینه قائل به کمترین تفاوت در نقشهای زنانه و مردانه بوده و ۵/۶۵ درصد نگرشی میانه داشته‌اند. هم­چنین ارتباط معنا‌داری بین متغیر‌های سن، وضعیت اشتغال، تحصیلات، درآمد، پایگاه اقتصادی و اجتماعی، مدت زمان ازدواج، میزان استفاده از رسانه‌های ارتباط جمعی و شبکه‌های ارتباطی مجازی زنان و هم­چنین درآمد و پایگاه شغلی همسران آنها با بازاندیشی آنان در نقشهای جنسیتی وجود داشت. نتایج رگرسیون چند متغیره همزمان نیز حاکی بود که تحصیلات، پایگاه اقتصادی و اجتماعی، استفاده از اینستا‌گرام، تلویزیون و وضعیت شغلی همسران از مهمترین تبیین‌گر‌های بازاندیشی زنان در نقشهای جنسیتی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Rethinking Feminine Gender Roles and their Related Cultural and Social Determinants A Case Study of Married Women in Shiraz, Iran

نویسندگان [English]

  • Mehran Sohrabzadeh 1
  • Sedigheh Sho’a 2
  • Mohsen Niyazi 3
  • Majid Movahed 4
1 Corresponding Author: Associate Professor of Sociology, University of Kashan
2 Ph.D. Candidate in Sociology, University of Kashan
3 Full Professor of Sociology, University of Kashan
4 Full Professor of Sociology, University of Shiraz
چکیده [English]

In the last few decades, women have sought an identity beyond their roles at home and in the family by challenging their traditional roles and redefining their gender roles. Rethinking gender roles depends upon one’s attitude and beliefs about it. The purpose of this study was to investigate women's attitudes to gender roles and to explain the cultural and social factors affecting them. This study has been conducted quantitatively using the causal-correlational descriptive method in the years 2018 and 2019. In this study, 600 married women were selected from the eleven districts of Shiraz using a questionnaire and the proportionate stratified sampling method. Data analysis was carried out using SPSS software, descriptive statistics (frequency, percentage, mean and standard deviation) and inferential statistics (Pearson correlation, t-test, analysis of variance and multivariate regression). The results showed that 21.5% of the respondents considered the traditional feminine roles in social, occupational and family areas to be the most important roles of women; rethinking highly, 13% believed there is the least difference in masculine and feminine roles; and 65.5% had a moderate attitude. It was further revealed that there is a significant relationship between the variables of age, employment status, education, income, socioeconomic status, duration of marriage, extent of using mass media and women's virtual communication networks, as well as their husbands’ income and occupational status, on the one hand, and their rethink of gender roles, on the other. The results of simultaneous multivariate regression also indicated that education, economic and social status, use of Instagram and television and husbands’ occupational status are the most important factors which explain women's rethinking of gender roles.

کلیدواژه‌ها [English]

  • rethink
  • gender role
  • women
  • identity
  • modernism
اینگلهارت، رونالد؛ پیپا، نوریس (1378). مقدس و عرفی: دین و سیاست در جهان. ترجمه مریم وتر. تهران: انتشارات کویر.
آزادارمکی، تقی (۱۳۸۶). جامعه­شناسی خانواده ایرانی. تهران: انتشارات سمت.
آزادارمکی، تقی (۱۳۹۵). تغییرات، چالشها و آینده خانواده ایرانی. انتشارات تیسا.
برگر، پیتر؛ برگر، بریجیت؛ هانسفرید، کلنر (1394). ذهن بی‌خانمان، نوسازی و آگاهی. ترجمه محمد ساوجی. چ سوم. تهران: نشر نی.
بستان، حسین (1388). نقشهای جنسیتی از دیدگاه اسلام با نگاهی به علوم اجتماعی، مجموعه مقالات هویت و نقشهای جنسیتی. تهران: مرکز امور زنان و خانواده نهاد ریأست جمهوری.
توسلی، غلامعباس (1380). نظریه‌هایجامعه‌شناسی. تهران: انتشارات سمت. چ هشتم.
جلایی‌پور، حمید‌رضا؛ محمدی، جلال (1391). نظریه‌های متأخر جامعه‌شناسی. تهران: چ سوم. نشر نی.
خرم‌پور، یاسین (۱۳۹۴). مطالعه بازاندیشی اجتماعی در میان جوانان شهر یزد. جامعه‌شناسی کاربردی. ش ۵۹: ۲۳ ـ ۳۸.
زیبایی­نژاد، محمدرضا (1388). تفاوتها، هویت و نقشهای جنسیتی، مجموعه مقالات هویت و نقشهای جنسیتی.  تهران: مرکز امور زنان و خانواده نهاد ریأست جمهوری.
ساروخانی، باقر؛ رفعت­جاه، مریم (1383). عوامل جامعه‌شناختی مؤثر بر باز‌تعریف هویت اجتماعی زنان، پژوهش زنان. دوره 2. ش 1: 71 ـ 91.
سیدمن، استیون (1390). کشاکش آرا در جامعه‌شناسی. ترجمه هادی جلیلی. چ سوم. تهران: نشر نی.
شفایی­مقدم، الهام (1390). بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر نگرش به طرحواره جنسیتی نقش زنان منطقه کاشان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه کاشان، گروه جامعه‌شناسی.
عبدالهیان، حمید (1383). نسلها و نگرشهای جنسیتی: سنجش آگاهی از تعارض در نگرشهای جنسیتی، پژوهش زنان. دوره 2. ش 3: 57 ـ 84.
علیجانی، محبوبه (1394). شکاف نسلی و باز‌اندیشی در نقشهای جنسیتی زنانه (مطالعه­ای در شهر رشت). پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد دانشگاه گیلان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
کاستلز، امانوئل (1382). عصر اطلاعات، اقتصاد، جامعه و فرهنگ، ترجمه حسین چاوشیان. چ سوم. ج 2.  انتشارات علمی و فرهنگی.
کلاوشکی، فرزانه (1388). باز‌تعریف هویت اجتماعی زنان با تأکید بر نقشهای جدید آنها. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علامه طباطبایی.
کوزر، لوئیس؛ روزنبرگ، برنارد (1385). نظریه‌هایبنیادیجامعه‌شناختی. ترجمه فرهنگ ارشاد. تهران: نی. چ سوم: 271.
گیدنز، انتونی (1380). پیامد‌های مدرنیت. ترجمه ثلاثی محسن. تهران: نشر نی.
گیدنز، انتونی (1382). فراسوی چپ و راست. ترجمه ثلاثی محسن. تهران: نشر نی.
گیدنز، آنتونی (1385). جامعه‌شناسی. ترجمه منوچهر صبوری. تهران: نشر نی.
گیدنز، آنتونی (1393). تجددوتشخص. ترجمه ناصر موفقیان. تهران: نشر نی.
لازار، ژودیت (۱۳۸۰). افکار عمومی. ترجمه کتبی. مرتضی. تهران: نشر نی.
نبوی، سیدعبدالحسین؛ احمدی، لیلا (1386). بررسی تأثیر عوامل اجتماعی در نابرابری جنسیتی نمادی در خانواده (نابرابری در قدرت تصمیم‌گیری). مجله جامعه‌شناسی ایران. دوره 8. ش 2: 59 ـ 82. 
نیازی، محسن (1381). تبیین موانع مشارکت اجتماعی در شهر کاشان. پایان‌نامه دکتری. دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان.