نقش انعطاف پذیری خانواده و تمایزیافتگی مادران در خودکارآمدی نوجوانان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد مشاوره، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

2 استادیار گروه مشاوره، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

3 استاد گروه مشاوره، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

چکیده

این پژوهش با هدف بررسی نقش انعطاف­پذیری خانواده و تمایزیافتگی مادران در پیش­بینی خودکارآمدی نوجوانان انجام شد. پژوهش، توصیفی و از نوع  همبستگی بود. جامعه آماری شامل دانش­آموزان دبیرستانهای شهر تهران بود که از میان آنها 255 دانش­آموز به شیوه نمونه­گیری چند مرحله­ای انتخاب شدند و به همراه مادرانشان در این پژوهش شرکت کردند. دانش­آموزان به پرسشنامه انعطاف­پذیری خانواده (شاکری، 1382) و خودکارآمدی (شرر و همکاران، 1986) پاسخ دادند و مادران پرسشنامه برگه کوتاه تمایزیافتگی (دریک، 2011) را تکمیل کردند. داده­ها با استفاده از ماتریس همبستگی و رگرسیون گام­به­گام با نرم­افزار spss 22 مورد تحلیل قرار گرفت. ماتریس همبستگی پیرسون نشان داد انعطاف­پذیری خانواده با خودکارآمدی فرزندان رابطه مثبت و معنادار دارد (r=0.48, p<0.01). نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد انعطاف­پذیری به­طور مستقیم و مؤلفه گسلش عاطفی مادر به‌طور معکوس قادر به پیش­بینی 29/0 از تغییرات خودکارآمدی دختران هستند. انعطاف­پذیری خانواده و تمایزیافتگی مادر و مؤلّفه­های آن در پیش­بینی خودکارآمدی پسران نقش نداشتند. بنابراین نتایج، خانواده در شکل­گیری خودکارآمدی نوجوانان بویژه دختران نقش مهمی ایفا می­کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Role of Family Flexibility and Maternal Self-Differentiation in Adolescents’ Self-Efficacy

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Asl Dehqan 1
  • Hamid Rezaeian Faraji 2
  • Simin Hosseinian 3
1 Corresponding Author; M.A. in Counseling, Al-Zahra University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of Counseling, Faculty of Educational Sciences and Psychology, Al-Zahra University, Tehran, Iran
3 - Full Professor, Department of Counseling, Faculty of Educational Sciences and Psychology, Al-Zahra University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The purpose of this study was to explore the role of family flexibility and maternal self-differentiation in predicting adolescents’ self-efficacy. This is a descriptive-correlational research work. The population consisted of all the high school students in Tehran from among whom 255 students were selected using the multistage sampling method. The students participated in the study together with their mothers. They completed the Family Flexibility Questionnaire (Shakeri, 2003) and the Self-Efficacy Scale (Sherer et al, 1986) and their mothers completed the short form of the Differentiation of Self Inventory (Drake, 2011). For data analysis, correlation matrix and stepwise regression via SPPS22 were utilized. The results of the Pearson correlation matrix showed a positive significant relationship between family flexibility and children’s self-efficacy (r = 0.48, p < 0.01). The results of the regression analysis indicated that flexibility directly and the component emotional cutoff reversely could predict 29% of girls’ self-efficacy changes. Family flexibility and maternal self-differentiation and its components did not have any role in predicting boys’ self-efficacy.  Based on these results, it can be concluded that the family plays an important role in the formation of self-efficacy in adolescents, especially girls.

کلیدواژه‌ها [English]

  • family flexibility
  • self-differentiation
  • self-efficacy
  • adolescent
ابوالقاسمی، عباس؛ جوانمیری، لیلا (1391). نقش مطلوبیت اجتماعی، سلامت روانی و خودکارآمدی در پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان دختر. مجله روانشناسی مدرسه. ش 2: 6 ـ 20.
ابوالمعالی­الحسینی، خدیجه؛ محمدی­تبار کاسگری، فاطمه (1395). بررسی نقش ویژگیهای شخصیتی و بهزیستی روانشناختی مادران در اضطراب و افسردگی دختران دوره ابتدایی. مجله زنان و خانواده. ش 37: 113 ـ 132.
اژه­ای، جواد؛ غلامعلی­لواسانی، مسعود؛ مال­احمدی، احسان؛ خضری­آذر، هیمن (1390). الگوی علی روابط بین سبکهای فرزندپروری ادراک شده، اهداف پیشرفت، خودکارآمدی و موفقیت تحصیلی. مجله روانشناسی. ش 15: 284 ـ 301.
اصل­دهقان، فاطمه؛ رضاییان، حمید؛ حسینیان، سیمین (1395). پیش­بینی تمایزیافتگی و سبک دلبستگی دانش‌آموزان دبیرستانی بر اساس انعطاف­پذیری خانواده، تمایزیافتگی و سبک دلبستگی والدین. فصلنامه خانواده و پژوهش. ش 45: 109 ـ 130.
اکبری­زردخانه، سعید؛ زندی، سعید (1395). پیش­بینی پذیرش اعتیاد دانشجویان بر اساس احساسات خودکارامدی و حمایت اجتماعی آنان.  مجله دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی. ش 64: 36 ـ 44.
بابای­خاکیان، زینب؛ زکی­یی، علی؛ نقشینه، طیبه (1394). رابطه تمایزیافتگی خود در مادران و همبستگی خانوادگی با اختلالات رفتاری کودکان. مجلهپزشکیارومیه. ش 26: 343 ـ 334.
برومند، اکرم (1391). درد مزمن، خودکارآمدی درد و افکار خودکشی: نقش تعدیل­کننده خودکارآمدی درد بر رابطه بین افسردگی و افکار خودکشی در بیماران مبتلا به درد مزمن. مجله اصول بهداشت روانی. ش 54: 152 ـ 163.
بهزادی، بهناز؛ سروقد، سیروس (1391). بررسی رابطه انعطاف­پذیری خانواده و سبکهای هویت با نقش واسطه‌گری گرایش به تفکر انتقادی در دختران نوجوان. مجله زنومطالعاتخانواده. ش 4: 63 ـ 80.
بهزادی، بهناز؛ سروقد، سیروس (1394). بررسی رابطه انعطاف­پذیری خانواده و سبکهای هویت با نقش واسطه‌گری حالت فراشناختی در دختران نوجوان. مجله پژوهشهای نوین روانشناختی. ش 38: 49 ـ 74.
پریشانی، نیره؛ عبدی­زرین، سهراب (1395). نقش خودکارآمدی، هوش هیجانی و سبکهای فرزندپروری والدین در پیش­بینی انگیزش پیشرفت تحصیلی دختران دبیرستانی. مجله دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی. ش 17: 70 ـ 79.
حاجی­آبادی، مهدی؛ نیوشا، بهشته (1395). رابطه مؤلّفه­های درون مدرسه­ای و خودکارآمدی اجتماعی با اضطراب تحصیلی دانش­آموزان سال سوم دبیرستان. مجله روانشناسی مدرسه. ش 5: 56 ـ 77.
حسنی، محمد؛ شهودی، مریم؛ میرقاسمی، سیدجمال (1395). بررسی رابطه بین هوش اخلاقی و خودکارآمدی با بهزیستی روانشناختی در میان فرزندان شهید، جانباز و ایثارگر دانشگاه ارومیه. فصلنامه اخلاق زیستی. ش 6: 155 ـ 180.
حسینی، مریم؛ عرب­مقدم، نرگس؛ سروش، مریم (1390). مطالعه نیازهای جوانان و نوجوانان و رابطه آن با انسجام و انعطاف­پذیری خانواده (مطالعه موردی: جوانان و نوجوانان شهر شیراز). فصلنامهخانواده. ش 1: 71 ـ 89.
خوشنویسان، زهرا؛ افروز، غلامعلی (1390). رابطه خودکارآمدی با افسردگی، اضطراب و استرس. مجله اندیشه و رفتار. ش20: 73 ـ 80.
دلاور، علی (1390). روش تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی. تهران: ویرایش.
زارع، مریم؛ سامانی، سیامک (1387). بررسی نقش انعطاف­پذیری و انسجام خانواده در هدف­گرایی فرزندان. مجلهخانوادهپژوهی. ش 4: 17 ـ 36.
زربخش­بحری، محمدرضا؛ حجت­شمامی، کوروش (1395). رابطه انسجام و انعطاف­پذیری خانواده با خود متمایزسازی در دانش­آموزان دوره متوسطه شهر تهران. فصلنامه مددکاری اجتماعی. ش 5: 28 ـ 36.
شولت ، دوان؛ شولتز، سیدنی­الن (1390). نظریه­های شخصیت. ویراست هشتم. ترجمه یحیی سیدمحمدی. تهران: ویرایش.
صدری­دمیرچی، اسماعیل؛ فیاضی، مینا؛ محمدی، نسیم (1395). بررسی رابطه خودکارآمدی و حمایت اجتماعی ادراک شده با آمادگی به اعتیاد در سربازان خدمت وظیفه. مجله طب نظامی. دوره 18. ش 4: 316 ـ 324.
صفاری، محسن؛ سنایی­نسب، هرمز؛ رشیدی­جهان، حجت؛ پورتقی، غلامحسین؛ پاکپورحاجی­آقا، امیر (1393). شادکامی، خودکارآمدی و پیشرفت تحصیلی در دانشجویان. مجله توسعه آموزش در علوم پزشکی. ش 7: 22 ـ 29.
طهماسیان­کارینه، اناری­آسیه (1388). رابطه بین ابعاد خودکارآمدی و افسردگی در نوجوانان. مجله روانشناسی کاربردی. ش9: 84 ـ 94.
غفاری، مظفر؛ مهینی، شهرام (1393). بررسی رابطه رضامندی از روابط  و تمایزیافتگی با عملکرد خانواده در دانشجویان متأهل. فصلنامه شخصیت و تفاوتهای فردی. ش 3: 39 ـ 57.
فخاری، نرگس؛ لطیفیان، مرتضی؛ اعتماد، جلیل (1393). بررسی ویژگیهای روان‌سنجی فرم کوتاه پرسشنامه تمایزیافتگی خود در دانشجویان ایرانی.فصلنامهاندازه­گیریتربیتی. ش 15: 35 ـ 57.
فیست، جس؛ فیست، گریگوری؛ رابرتس، تامی­آن (1394). نظریه­های شخصیت. ویراست هشتم. ترجمه یحیی سیدمحمدی. تهران: روان.
کریمی، مونا؛ نادری، فرح (1394، خرداد). مقایسهانعطاف­پذیریوانسجامخانواده،بینزنانخانواده­هایشاهدوعادیشهراهواز. اولین کنفرانس بین­المللی پژوهشهای نوین در علوم انسانی. تهران.
ﮐﯿﺎﯾﯽ، ﻣﺤﻤﺪزﮐﺮﯾﺎ؛ ﻓﺮدوﺳﯽ، ﻣﺴﻌﻮد؛ ﻣﺮادی، رضا؛ ﭼﻠﻮﻧﮕﺮ، ﮐﯿﻮﻣﺮث؛ اﺣﻤﺪزاده، ﻣﻬﺪﯾﻪ­اﻟﺴﺎدات؛ ﺑﻬﻤﻦ­زﯾﺎری، ﻧﺠﻤﻪ (1395). راﺑﻄﻪ ﺑﯿﻦ ﺧﻮدﮐﺎراﻣﺪی و ﮐﯿﻔﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ در زﻧﺎن ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ ﺳﺮﻃﺎن ﺳﯿﻨﻪ ﺗﺤﺖ ﺷﯿﻤﯽدرﻣﺎﻧﯽ. ﻣﺠﻠﻪ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﮑﯽ ﻗﺰوﯾﻦ. ش20: 58 ـ 65.
محسنی، هاجر (1393). بررسی رابطه بین خود متمایزسازی مادران با تعارض والد فرزندی و مسئولیت­پذیری دانش­آموزان دختر دوره راهنمایی. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.
محمدی­برمی، حلیمه؛ کشاورزافشار، حسین (1395). نقش عملکرد خانواده و تمایزیافتگی مادر در پیش­بینی اضطراب دختران نوجوان. فصلنامه پژوهشنامه زنان. ش 7: 101 ـ 131.
مؤمنی، خدامراد؛ علیخانی، مصطفی (1392). رابطه عملکرد خانواده، تمایزیافتگی خود و تاب­آوری با استرس، اضطراب و افسردگی در زنان متأهل شهر کرمانشاه. فصلنامهمشاورهورواندرمانیخانواده. ش 3: 297 ـ 320.
نقی­پور قزلجه، میترا؛ فتحی، راضی (1392). بررسی رابطه بین انعطاف­پذیری خانواده و دینداری و سلامت روان در بین نوجوانان خانه­گریز و عادی. فصلنامهفرهنگیتربیتیزنانوخانواده. ش 8: 95 ـ 109.
نیکولز، مایکل (1393). خانوادهدرمانی. ویراست نهم. ترجمه محسن دهقانی و همکاران. تهران: انتشارات رشد.