ارائه الگوی ارتباط زناشویی کارآمد با رویکرد مبتنی بر نظریه داده بنیاد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای مشاوره، دانشگاه خوارزمی تهران

2 دانشیار گروه مشاوره دانشگاه خوارزمی تهران

3 استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

4 استادیار گروه مشاوره دانشگاه خوارزمی تهران

5 دانشیار گروه روانشناسی بالینی دانشگاه خوارزمی تهران

چکیده

یکی از مهمترین ارکان ازدواج موفق، توانایی زوجها برای برقراری ارتباط کارآمد با یکدیگر است. بر این اساس، هدف این پژوهش، شناسایی الگوی ارتباط زناشویی کارآمد بود. این مطالعه با شیوه کیفی و با استفاده از روش نظریه داده بنیاد انجام شد. 15 زن و مرد با استفاده از نمونه­گیری داوطلبانه و مصاحبه­ نیمه ساختاریافته و بر اساس ملاکهای ورود به پژوهش تا حد اشباع مورد بررسی قرار گرفتند. بر اساس نتایج، الگوی ارتباط زناشویی کارآمد تعیین شد. در این الگو، سازگاری زناشویی به عنوان مقوله­ مرکزی انتخاب شد. شرایط علّی عبارت بود از سبک دلبستگی ایمن، تمایزیافتگی، بلوغ عاطفی و بلوغ فکری و شناختی. آموزه­های خانواده­ مبدأ و دینداری به عنوان شرایط زمینه­ای و حمایت اجتماعی به عنوان عامل مداخله­گر انتخاب شد. راهبردهای مورد استفاده­ زوجها برای برقراری ارتباط کارآمد با همسرشان عبارت بود از تشویق و تعامل مثبت. در نهایت، والدگری کارآمد و کیفیت زندگی زناشویی به عنوان پیامدهای این الگو معرفی شد. از نظر پیشگیری و درمان، درک ویژگیهای کارآمدی رابطه می­تواند در ارائه­ اطلاعات لازم برای آموزش ارتباط کارآمد به زوجها و نیز در ارائه­ مداخلات مناسب برای همسرانی مؤثر واقع شود که دچار ناکارآمدی ارتباط زناشویی هستند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Development of a Model for Effective Marital Communication with an Approach Based on Grounded Theory

نویسندگان [English]

  • Fahimeh Pirsaqi 1
  • Kianoosh Zahrakar 2
  • Alireza Kiamanesh 3
  • Farshad Mohsenzadeh 4
  • J’afar Hasani 5
1 Corresponding Author; Ph.D. in Counseling, Kharazmi University of Tehran
2 Associate Professor, Department of Counseling, Kharazmi University of Tehran
3 Full Professor, Science and Research Branch of Tehran, Islamic Azad University
4 Assistant Professor, Department of Counseling, Kharazmi University of Tehran
5 Associate Professor, Department of Clinical Psychology, Kharazmi University of Tehran
چکیده [English]

One of the most important foundations of a successful marriage is the ability of couples to communicate effectively. Accordingly, the purpose of this study was to identify the model of effective marital communication. This study has been carried out using the qualitative research based on grounded theory. Fifteen men and women were selected through the voluntary sampling method and were studied using a semi-structured interview and on the basis of the criteria for entering the research until theoretical saturation level. Based on the results, the model for effective marital communication was determined. In this model, marital adjustment was selected as the core category. The causal conditions of the study were safe attachment style, differentiation, emotional maturity and intellectual and cognitive maturity. The teachings of the family of origin and religiosity were selected as the underlying conditions and social support was chosen as the intervening condition. The strategies couples used to communicate effectively with each other included encouragement and positive interaction. Finally, effective parenting and quality of marital life were introduced as the consequences of the model. As regards prevention and treatment, perceiving the indices of the effectiveness of marital communication can be useful in delivering the necessary information to teach couples how to communicate effectively and also in providing the couples having ineffective marital communication with appropriate interventions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • marital communication
  • effective marital communication
  • qualitative research
  • grounded theory
آقابابایی، ناصر؛ فراهانی، حجت­اله (1390). نقش رگه قدردانی در پیش­بینی بهزیستی روانشناختی و فاعلی. روانشناسی تحولی. 8(29)، 84  ـ 75.
استراوس، آنسلم؛ کربین، جولیت (1391). مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریه زمینه­ای. ترجمه ابراهیم افشار. تهران: نشر نی.
افروز، غلامعلی (1393). مبانی روانشناختی خانواده و رابطه زن و شوهر با تأکید بر حقوق عاطفی متقابل. تهران: انتشارات انجمن اولیا و مربیان.
بخشوده، اسماء؛ بهرامی­احسان، هادی؛ رضازاده، محمدرضا (1392). نقش انتظارات زناشویی و ارتباط‌های سالم (مناسبات زوجی دین محور) در پیش­بینی کیفیت زندگی. علوم روانشناختی. 13(49).
بهرامی­احسان، هادی؛ رضازاده، محمدرضا؛ اسداله­تویسرکانی، مریم؛ زهرایی، شقایق (1391). تأثیر سبکهای والدگری ادراک شده و رضایتمندی زناشویی در تبیین رواندرستی فاعلی فرزندان. علوم روانشناختی. 45.
پاشا، غلامرضا؛ صفرزاده، سحر؛ مشاک، رویا (1386). مقایسه سلامت عمومی و حمایت اجتماعی بین سالمندان ساکن خانه سالمندان و سالمندان ساکن در خانواده. خانواده پژوهی. ش 3(9): 517 ـ 503.
تیموری­آسفیچی، علی؛ غلامعلی­لواسانی، مسعود؛ بخشایش، علیرضا (1391). پیش­بینی رضایت زناشویی بر اساس سبکهای دلبستگی و خودمتمایزسازی. خانواده پژوهی. 32(8): 463 ـ 441.
ثنایی­ذاکر، باقر (1378). نقش خانواده اصلی در ازدواج فرزندان. تازه­ها و پژوهشهای مشاوره. ش 1(2): 46 ـ 21.
جلالی، هراله؛ عادلیان­راسی، حمیده (1394). حمایت اجتماعی و سازگاری زناشویی در زنان متقاضی طلاق. مددکاری اجتماعی. ش 4(4): 50 ـ 16.
خدادادی­سنگده، جواد (1394). شناسایی و سنجش شاخصهای سلامت خانواده و ارائه الگوی خانواده سالم مبتنی بر بافت فرهنگی ـ اجتماعی. پایان­نامه دکتری. دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه خوارزمی.
خدایاری­فرد، محمد؛ شهابی، روح­اله؛ اکبری­زردخانه، سعید (1386). رابطه نگرش دینی با رضایت­مندی زناشویی در دانشجویان متأهل. خانواده پژوهی. ش 3(1): 620 ـ 611.
خطیبی، اعظم (1394). بررسی تأثیر هر یک از مؤلّفه­های سازگاری بر انسجام خانواده اقوام شهر همدان با رویکرد جامعه شناختی. جامعه­شناسی ایران. ش 16(2): 169 ـ 135.
خجسته­مهر، رضا؛ محمدی، رزگار (1395). تجربه خوشبختی در ازدواجهای پایدار: یک مطالعه کیفی. روانشناسی خانواده. ش 3(2): 70 ـ 59.
دانایی­فرد، حسن؛ امامی، سیدمجتبی (1386). راهبردهای پژوهش کیفی: تأملی بر نظریه­پردازی داده بنیاد. اندیشه مدیریت. ش 1(2): 97 ـ 69.
دم­ریحانی، نفیسه؛ بهزادی­پور، ساره؛ طهماسبی، صدیقه (1396). ارتباط حمایت اجتماعی ادراک شده با بهزیستی روانشناختی و سازگاری زناشویی در زنان مبتلا به سرطان پستان پس از ماستکتومی. نشریه جراحی ایران. ش 25(1): 67 ـ 61.
دیباچی­فروشانی، فاطمه­سادات؛ امامی­پور، سوزان؛ محمودی، غلامرضا (1388). رابطه سبکهای دلبستگی و راهبردهای مدیریت تعارض با رضایت زناشویی. اندیشه و رفتار. ش 3(11): 101 ـ 87.
رئیس­الساداتی، فاطمه؛ نظربلند، ندا؛ خوش­کنش، ابوالقاسم (1395). بررسی رابطه طرحواره­های ناسازگار اولیه و تمایزیافتگی با میزان سازگاری زناشویی. مطالعات ناتوانی. ش 6(12): 36 ـ 28.
سیوندیان، مولود؛ بشارت، محمدعلی؛ حبیبی، مجتبی؛ مقدم­زاده، علی (1394). نقش تعدیل­کننده استحکام من در رابطه بین سبکهای دلبستگی و سطوح سازگاری زوجین. سلامت اجتماعی. ش 3(1): 53 ـ 41.
شکرکن، حسین؛ خجسته­مهر، رضا؛ عطاری، یوسفعلی؛ حقیقی، جمال؛ شهنی­ییلاق، منیجه (1385). بررسی ویژگیهای شخصیتی، مهارتهای اجتماعی، سبکهای دلبستگی و ویژگیهای جمعیت شناختی به عنوان پیش‌بینی­های موفقیت و شکست رابطه زناشویی در زوجهای متقاضی طلاق و عادی در اهواز. مجله علوم تربیتی و روانشناسی. ش 3(1): 30 ـ 1. 
صاحبدل، حسین (1394). شناسایی و سنجش شاخصهای ازدواج موفق. پایان­نامه دکتری. دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی. دانشگاه خوارزمی.
صادقی، مسعود؛ فاتحی­زاده، مریم؛ احمدی، سیداحمد؛ بهرامی، فاطمه؛ اعتمادی، عذرا (1394). تدوین الگوی خانواده سالم بر اساس دیدگاه­های متخصصان (یک پژوهش کیفی). مشاوره و روان درمانی خانواده. ش 5(16): 170 ـ 142.
صداقت­خواه، عاطفه؛ بهزادی­پور، ساره (1396). پیش­بینی کیفیت روابط زناشویی بر اساس باورهای ارتباطی، ذهن آگاهی و انعطاف­پذیری روانشناختی. زن و جامعه. ش 8(2): 77 ـ 57.
صفارپور، آزاده (1385). بررسی و مقایسه رابطه بلوغ عاطفی و سازگاری زناشویی کارکنان مرد متأهل دارای استنباط سالم و ناسالم از خانواده­های خود در شرکت خطوط لوله نفت منطقه تهران. پایان­نامه کارشناسی ارشد. دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی. دانشگاه شیراز.
عارفی، مختار؛ محسن­زاده، فرشاد (1391). پیش­بینی رضایت زناشویی بر اساس ارتباط و صمیمیت جنسی. مشاوره و روان درمانی خانواده. ویژه­نامه خانواده و طلاق. ش 2(1): 52 ـ 41.
علی­اکبری دهکردی، مهناز (1391). رابطه بین هوش هیجانی و رضایت زناشویی در زوجین. علوم رفتاری. ش 6(2): 169 ـ 161.
کاظمیان­مقدم، کبری؛ مهرابی­زاده­هنرمند، مهناز؛ کیامنش، علیرضا؛ حسینیان، سیمین (1395). نقش تمایزیافتگی، معناداری زندگی و بخشودگی در پیش­بینی رضایت زناشویی. روانشناسی خانواده. ش 3(2): 82 ـ 71.
فاطمی­نیک، طیبه؛ سودانی، منصور؛ مهرابی­زاده­هنرمند، مهناز (1395). اثربخشی آموزش گروهی آموزه­های دینی بر کیفیت زندگی و مؤلّفه­های آن در زوجها. مشاوره کاربردی. ش 6(2): 88 ـ 73.
فتحی، الهام؛ اسمعیلی، معصومه؛ فرحبخش، کیومرث؛ دانش­پور، منیژه (1394). حیطه­های تعارض و راهبردهای حل آن در زوجین رضایتمند. فرهنگ مشاوره و روان درمانی. ش 6(24): 54 ـ 29.
قوتی­سفیدسنگی، علی؛ شهابی، محمود؛ حسن­زاده­چوکانلو، حسین (1395). تحلیل جامعه شناختی عوامل مؤثر بر رضایت در ازدواجهای دانشجویی. مطالعات جامعه شناختی جوانان. ش 6(21): 156 ـ 135.
قیصری، سهیلا؛ امان­الهی، عباس؛ خواجه، امراله (1395). بررسی رابطه بین بلوغ عاطفی و بلوغ اجتماعی با سازگاری زناشویی در دانشجویان زن متأهل دانشگاه­های بندرعباس. سومین کنفرانس بین­المللی روانشناسی، علوم­تربیتی و سبک زندگی.
محمدی، شهناز؛ باباپور، تینا؛ علی­پور، فرشید (1392). نقش پیش­بین سبکهای هویت و پنج عامل شخصیت در تعارضات زناشویی زوجین 20 تا 40 ساله. پژوهشهای مشاوره. ش 13(49): 145 ـ 127.
مطلب، زهرا؛ حمیدی­پور، رحیم (1396). رابطه سبکهای دلبستگی و راهبردهای مقابله با استرس با سازگاری زناشویی. اصول بهداشت روانی. ش 19(3): 125 ـ 116.
مقصودی، سوده؛ موسوی­نسب، سیدمحمدحسین؛ بازمانده، طاهره (1393). بررسی رابطه حمایت اجتماعی و عشق ورزی با سازگاری زناشویی در زنان شاغل ادارات دولتی شهر کرمان. اولین کنفرانس ملی تحقیق و توسعه در هزاره سوم.  https://www.civilica.com/Paper-RDTM01-RDTM01_210.html
موحدی، معصومه؛ موحدی، یزدان؛ کریمی­نژاد، کلثوم (1393). بررسی رابطه رضایت زناشویی، صمیمیت و کیفیت روابط زناشویی در متأهلین باگذشت. مشاوره و رواندرمانی خانواده. ش 4(4): 652 ـ 633.
مهین­ترابی، سمیه؛ مظاهری، محمدعلی؛ صاحبی، علی؛ موسوی، ولی­الله (1390). تأثیر آموزشهای شناختی ـ رفتاری بر تعدیل انتظارات غیرمنطقی. بلوغ عاطفی و نارضایتی زناشویی در زنان. نشریه بین­المللی علوم رفتاری. ش 5(2): 139 ـ 127.
نجفی، حسین (1389). بررسی رابطه جهت­گیری دینی با رضایت زناشویی و صمیمیت زناشویی معلمان دبیرستان. پایان­نامه کارشناسی ارشد مشاوره خانواده. دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی. دانشگاه تهران.
نظری، علی­محمد؛ طاهری­راد، محسن؛ اسدی، مسعود (1392). تأثیر برنامه غنی­سازی ارتباط بر سازگاری زناشویی زوجها. مشاوره و روان درمانی خانواده. ش 4: 542 ـ 527.
نظری، علی­محمد؛ نوابی­نژاد، شکوه (1384). بررسی تأثیر برنامه بهبود بخشی ارتباط بر رضایت زناشویی زوجین هر دو شاغل. تازه­ها و پژوهشهای مشاوره. ش 4(13): 59 ـ 35.
نوابی­نژاد، شکوه؛ دوکانه­ای­فرد، فریده؛ آقاجانی، فرنوش (1388). بررسی رابطه سبک دلبستگی و شادکامی با رضایت زناشویی متأهلین شاغل در بیمارستان خاتم­الانبیاء شهر تهران. زن و مطالعات خانواده. ش 2(6): 149 ـ 121.