اثربخشی آموزش معنویت بر تاب‌آوری و کیفیت زندگی زنان مطلقه

نویسندگان

1 Imam Hussein (a.s.) Comprehensive University

2 North Tehran Branch, Islamic Azad University

چکیده

هدف این پژوهش، تعیین میزان تأثیر آموزش معنویت‌ بر تاب‌آوری و کیفیت زندگی زنان مطلقه بود. این پژوهش به روش نیمه آزمایشی با پیش‌آزمون و پس‌آزمون انجام شد. جامعه آماری این پژوهش را تمام زنان مطلقه تحت حمایت کمیته امداد امام خمینی(ره) منطقه 9 شهر تهران تشکیل دادند که از طریق روش نمونه‌گیری هدفمند 60 نفر از این زنان انتخاب و به ‌طور تصادفی در دو گروه 30 نفری آزمایش و کنترل جایگزین شدند. ابزار پژوهش، پرسشنامه تاب‌آوری کانر و دیویدسون و پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی بود. ابتدا پیش‌آزمون برای گروه‌ها انجام شد و سپس گروه‌ آزمایش طی هشت جلسه 90 دقیقه‌ای برنامه معنویت‌درمانی را دریافت کرد. داده‌ها با استفاده از تحلیل کوواریانس تک ‌متغیری بررسی شدند. نتایج نشان داد که آموزش معنویت بر ارتقای تاب‌آوری و کیفیت زندگی زنان مطلقه مؤثر است (01/0 > P). با توجه به نتایج، پیشنهاد می‌شود روانشناسان و مشاوران به زنان مطلقه کمک کنند تا با توجه بیشتر به مقوله معنویت و مؤلفه‌های آن به‌ عنوان یکی از عوامل مؤثر در زندگی، بتوانند میزان تاب‌آوری خود را در برابر ناملایمات پیامدهای طلاق افزایش دهند و کیفیت زندگی خود را ارتقا بخشند. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of Spiritual Training on the Resilience and Quality of Life of Divorced Women

چکیده [English]

The purpose of this study was to determine the effect of spiritual training on the resilience and quality of life of divorced women. This research was carried out using the quasi-experimental method with pretest and posttest. The statistical population included all the divorced women supported by Imam Khomeini Relief Committee in District 9 of Tehran. Sixty women were selected using the purposive sampling method and randomly assigned into a control group (n = 30) and an experimental group (n = 30). The research instruments were the Conner and Davidson Resilience Questionnaire and the World Health Organization Quality of Life Questionnaire. Following the administration of the pretest on both groups, the experimental group received eight 90-minute sessions of a spiritual-therapy program. The obtained data were analyzed using the single-variable covariance analysis. The results revealed that spiritual training is effective in promoting the resilience and quality of life of divorced women (p < 0.01). According to the results, it is suggested that psychologists and counselors help divorced women to pay more attention to spirituality and its components as one of the factors affecting life, so that they can increase their resilience against the difficult consequences of divorce and enhance their quality of life.

کلیدواژه‌ها [English]

  • spirituality and resilience
  • spirituality and quality of life
  • divorced women and spirituality
  • individuals’ mental health
آریاپوران، سعید؛ امیری‌منش، مرضیه؛ اصلانی، جلیل (1392). شیوع علایم افسردگی در زنان مطلقه: نقش پیش‌بینی­کنندة گذشت، حمایت اجتماعی و تاب‌آوری. فصلنامة مشاوره و روان‌درمانی خانواده. س 3. ش 3: 353 ـ 321.
آسنجرانی، فرامرز؛ گله‌دارپور، نسیم؛ حسنی­اسطلخی، فرشته؛ دلاور­نقابی، محمد؛ شاه‌وردی، عباس؛ رجامند، سولماز (1395). مقایسة رضایت از زندگی، سبکهای مقابله با استرس و تاب‌آوری در زنان مطلقه پیشنهاد دهندة طلاق و غیر پیشنهاد دهندة طلاق. مجله سلامت اجتماعی. دوره 4. ش 1: 41 ـ 34. 
آقا یوسفی، علیرضا؛ شقاقی، فرهاد؛ دهستانی، مهدی؛ برفی ایرانی، زیبا (1391). ارتباط کیفیت زندگی و سرمایه روان شناختی با ادراک بیماری در میان مبتلایان به بیماری ام. اس. . فصلنامه روانشناسی سلامت. ش 1: 1 تا 14.
اعتمادی، احمد؛ چنگایی، مهتاب (1392). اثربخشی مداخلة معنوی/ مذهبی بر کیفیت زندگی دانشجو معلمان زن. فصلنامة علمی ـ پژوهشی مطالعات آموزشی و آموزشگاهی. س 2. ش 6: 139 ـ 115.
بابایی، زهرا؛ لطیفی، زهره؛ اسماعیلی، مریم (1394). اثربخشی معنویت‌درمانی بر کیفیت زندگی و سلامت روان زنان مبتلا به دیابت. روانشناسی و دین. س 8. ش 2: 50 ـ 37.
بخشی­پور، باب­الله؛ اسدی، مسعود؛ کیانی، احمدرضا؛ شیرعلی­پور، اصغر؛ احمددوست، حسین (1391). رابطه عملکرد خانواده با تعارضات زناشویی زوجهای در آستانه طلاق. دانش و پژوهش در روا­شناسی کاربردی. س 13. ش 48: 19 ـ 10.
پیراسته­مطلق، علی‌اکبر؛ نیک‌منش، زهرا (1391). نقش معنویت در کیفیت زندگی بیماران مبتلا به ایدز. مجلة علمی ـ پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد. س 20. ش 5: 581 ـ 571.
تاجیک­زاده، فخری؛ صادقی، راضیه؛ رئیس­کریمیان، فرحناز (1395). مقایسة تاب­آوری، مقابله با استرس و فاجعه‌سازی درد در بیماران مبتلا به سرطان و افراد عادی. فصلنامه علمی ـ پژوهشی بیهوشی و درد. س 7. ش 1: 48 ـ 38.
تقی‌زاده، محمداحسان؛ میرعلائی، مرضیه‌السادات (1392). مطالعة اثربخشی معنویت‌درمانی گروهی بر تاب‌آوری زنان مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس شهر اصفهان. فصلنامة علمی ـ پژوهشی روان‌شناسی سلامت. س 7. ش 15: 96 ـ 82.
حسین دخت، آرزو؛ فتحی آشتیانی، علی؛ نقی زاده، محمد احسان (1392). رابطه هوش معنوی و بهزیستی معنوی با کیفیت زندگی و رضایت زناشویی. روان شناسی و دین. س 6. ش 2: 57 تا 74.
حسینی‌المدنی، سیدعلی (1395). تاب‌آوری: فردی، خانوادگی و اجتماعی. تهران: نشر دانژه.
حفاریان، لیلا؛ آقایی، اصغر؛ کجباف، محمدباقر؛ کامکار، منوچهر (1388). مقایسة کیفیت زندگی (و ابعاد آن) در زنان مطلقه و غیر مطلقه و رابطة آن با ویژگیهای جمعیت‌شناختی در شهر شیراز. دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی. ش 41: 86 ـ 64.
دلاور، علی (1391). روش تحقیق در روان شناسی و علوم تربیتی. تهران: نشر ویرایش.
دهقان، فاطمه؛ پیری کامرانی، مرضیه؛ کرمی، جهانگیر (1394). اثربخشی معنویت‌درمانی گروهی بر افزایش تاب‌آوری. روانشناسی و دین. س 8. ش 4: 92 ـ 81.
زارع، سمیه؛ آگیلاروفایی، ماریا؛ احمدی، فضل‌اله (1393). رویارویی معنوی زنان مطلقه در سازگاری با پدیده طلاق: یک مطالعة کیفی. مجلة علوم رفتاری. س 8. ش 4: 403 ـ 395.
زارعی، فاطمه؛ مرقاتی­خویی، عفت­السادات؛ تقدیسی، محمدحسین؛ صلحی، مهناز؛ نجات، سحرناز؛ شجاعی­زاده، داوود؛ رجعتی، فاطمه؛ رحمانی، اعظم (1392). طلاق از دید زن مطلقه: پژوهش کیفی. مجله تحقیقات کیفی در علوم سلامت. دوره 2. ش 3: 247 ـ 234.
زاهدنژاد، منصوره (1393). مقایسه کیفیت زندگی در زنان مطلقه و عادی شهرستان رامهرمز. تهران: اولین همایش علمی ـ پژوهشی علوم تربیتی و روانشناسی و آسیبهای اجتماعی و فرهنگی ایران.
زمانی، سیده نرجس؛ بحرینیان، سید عبدالمجید؛ اشرفی، سحر؛ مقتدری، شیرین (1394). اثربخشی هوش معنوی بر کیفیت زندگی و بهزیستی روانشناختی سالمندان ساکن آسایشگاه در بندرعباس. فصلنامة پرستاری سالمندان. دوره 1. ش 4: 94 ـ 82.
سرتیپ‌زاده، افسانه؛ علی‌اکبری، مهناز؛ طبائیان، سیده راضیه (1395). اثربخشی معنویت‌درمانی بر تاب‌آوری سالمندان شهر اصفهان. تحقیقات علوم رفتاری. س 14. ش 1: 63 ـ 56.
شهاب جهانلو، علیرضا؛ سبحانی، علیرضا؛ عالیشان، نادر (1389). مقایسة دو پرسشنامة استاندارد کیفیت زندگی در ارزیابی ارتباط وجوه شخصیتی و نحوة کنترل قند در بیماران دیابتیک. مجله علمی ـ پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی اراک. س 13. ش 3: 34 ـ 28.
عزیزی، امید؛ اسماعیلی، رعنا؛ دهقان منشادی، سید مسعود؛ اسماعیلی، سودابه (1395). اثربخشی آموزش مهارتهای زندگی بر رضایت زناشویی زوجین متقاضی طلاق. نشریه پرستاری ایران. س 29. ش 99 و 100: 33 ـ 22.
غضنفری، فیروزه؛ سبزیان، سعیده؛ گراوند، هوشنگ (1394). اثربخشی معنویت‌درمانی بر کیفیت زندگی دختران دبیرستانی شاهد و ایثارگر. فصلنامة روانشناسی نظامی. س 6. ش 23: 16 ـ 5.
غفاری، غلامرضا؛ کریمی، علیرضا؛ نوذری، حمزه (1391). روند مطالعه کیفیت زندگی در ایران. فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی. س 1. ش 3: 134 ـ 107.
قدم‌پور، عزت‌الله؛ رحیمی‌پور، طاهره؛ سلیمی، حسین (1394). بررسی اثربخشی رویکرد گروه‌درمانی معنوی بر افزایش میزان تاب‌آوری دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه شهر اصفهان. روان‌شناسی و دین. س 8. ش 4: 80 ـ 61.
کاویانی، زینب؛ حمید، نجمه؛ عنایتی، میر صلاح‌الدین (1393). تأثیر درمان شناختی ـ رفتاری مذهب‌محور بر تاب‌آوری زوجین.           دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی. س 15. ش 3: 34 ـ 25.
کلانتر هرمزی، آتوسا؛ عسلی طالکوئی، سکینه؛ مرادی لیاولی، قاسم (1394). پیش­بینی تاب­آوری روانشناختی بر اساس میزان پایبندی مذهبی در زنان متأهل. مطالعات روان­شناسی بالینی. ش 19: 138 ـ 119.
کلانتری، عبدالحسین؛ روشن‌فکر، پیام؛ جواهری، جلوه (1390). مرور سه دهه تحقیقات علل طلاق در ایران. فصلنامة شورای فرهنگی و اجتماعی خانواده. دوره 14. ش 53: 162 ـ 130.
لطفی کاشانی، فرح؛ وزیری، شهرام؛ قیصر، شروین؛ موسوی، سید مهدی؛ هاشمیه، مژگان (1391). اثربخشی مداخلة معنوی بر ارتقای کیفیت زندگی مادران کودکان مبتلا به سرطان. فصلنامة فقه پزشکی. س 4. ش 11 و 12: 149 ـ 125.
محمدی، مسعود (1384). بررسی عوامل مؤثر بر تاب‌آوری افراد در معرض خطر سوء ‌مصرف مواد. رساله دکتری. دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.
مهرآفرید، معصومه؛ خاکپور، مسعود؛ جاجرمی، محمود؛ علیزاده موسوی، ابراهیم (1394). تأثیر آموزش مثبت‌اندیشی بر سخت‌رویی، تاب‌آوری و فرسودگی شغلی زنان پرستار. آموزش پرستاری. س 4. ش 1: 83 ـ 73.
مؤمنی، خدامراد؛ شهبازی‌راد، افسانه (1391). رابطة معنویت، تاب‌آوری و راهبردهای مقابله‌ای با کیفیت زندگی دانشجویان. مجلة علوم رفتاری. س 6. ش 2: 103 ـ 97.
نجات، سحرناز؛ منتظری، علی؛ محمد، کاظم؛ مجدزاده، سید رضا؛ نبوی، نازنین سادات؛ نجات، فرهاد؛ نبوی، سید مسعود؛ هلاکویی نایینی، کورش (1385). کیفیت زندگی بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس تهران در مقایسه با جمعیت سالم شهر تهران. مجله اپیدمیولوژی ایران. س 2. ش 3 و 4: 24 ـ 19.
نصیری، حبیب‌الله؛ هاشمی، لادن؛ حسینی، سیده ­مریم (1385). بررسی کیفیت زندگی دانشجویان دانشگاه شیراز بر اساس مقیاس کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت. تهران: سومین سمینار سراسری بهداشت روانی دانشجویان. 368 ـ 365.
هاشمی، لادن؛ جوکار، بهرام (1390). بررسی رابطة بین تعالی معنوی و تاب‌آوری در دانشجویان دانشگاه. مطالعات روان‌شناسی تربیتی. ش 13: 142 ـ 123.
Amato, P. R., & James, S. (2010). Divorce in Europe and the United States: Commonalities and differences across nations. Family Science, 1(1), 2-13.
Arrington, E.G., & Wilson, M.N. (2000). Re-Examination of Risk and Resilience during Adolescence: Incorporating Cultural and Diversity. Journal of Child and Family Studies, 9, 221-230.
Beasley, M., Thompson, T., & Davidson, J. (2003). Resilience in response to life stress: The effects of coping style and cognitive hardiness. Personality & Individual Differences, 34, 77-95.
Bourassa, K. J., Sbarra, D. A., & Whisman, M. A. (2015). Women in very low quality marriages gain life satisfaction following divorce. Journal of Family Psychology, 29(3), 490-499.
Bowling, A., & Zahava, G. (2004). An Integrational model of quality of life in older age. Results from the ESRC/MRC HSRC quality of life survey in Britain. Social Indicators Research, 69, 1-36.
Cénat, J.M., & Derivois, D. (2014). Psychometric properties of the Creole Haitian version of the ResilienceScale amongst child and adolescent survivors of the 2010 earthquake. Comprehensive Psychiatry, 55(2014) 388-395.
Cotton, S., Puchalski, C.M., Sherman, S.N., Mrus, J.M., Peterman, A.H., Feinberg, J., et al. (2006). Spirituality and religion in patients with HIV/AIDS. Journal of General Internal Medicine, 21(5), 5-13.
Day, R. (2003). Introduction to family processes. London: Lawerne Erlboum Association. Inc. Publisher.
Dunning, H., Janzen, B., Williams, A., Abonyi, S., Jeffery, B., Rondall, E.J., Holden, B., Labonte, R., Muhajarine, N., Klein, G. & Carr, T. (2006). A gender analysis of quality of life in Saskatoon, Saskatchewan. Geo Journal, 65(4), 393-407.
Fayers, P.M., & Machin, D. (2000). Quality of Lif assessment, Analysis and interpretation. jhon willy, New York.
Gähler, M. (2006). To Divorce Is to Die a Bit...: A Longitudinal Study of Marital Disruption and Psychological Distress Among Swedish Women and Men. The Family Journal, 14(4), 372-382.
Huguelet, P., & Koenig, H.G. (2009). Religion and spirituality in psychiatry. London, Cambridge University Press.
King, D. B. (2008). Rethinking claims of spiritual intelligence: A definition model, and measure. Unpublished M.A. Thesis. Ontario: Trent University.
Kirchner, T., & Patino, C. (2010). Stress and depression in Latin American immigrants: the mediating role of religiosity. European Psychiatry, 25 (8), 479-484.
Lorenz, F.O., Wickrama, K.A.S., Conger, R.D., & Elder, G.H. (2006). The short-term and decade-long effects of divorce on women's midlife  health. Journal of Health and Social Behavior, 47, 111-125.
Martin, A.J., & Marsh, H. (2014). Academic resilience and its psychological and educational correlations: a construct validity approach. Psychology in the Schools, 43, 267-281.
Perkins, D.F., & Jones, K.R. (2004). Risk behaviors and resiliency within physically abused adolescents. Child Abuse & Neglect, 28, 547-563.
Rippentrop, E.A., Altmaier, E.M., Chen, J.J., Found, E.M., & Keffala, V.J. (2005). The relationship between religion/spirituality and physical health, mental health, and pain in a chronic pain population. Pain, 116(3), 311-321.
Taliaferro, L. (2009). Spiritual well-being and suicidal ideation among college students. J Am Coll Health, 58(1), 83-90.
Trivedi, J. K., Sareen, H., & Dhyani, M. (2009). Psychological aspects of widowhood and divorce. Journal of Mens sana, 7, 37-49.
Unterrainer, H.F., Ladenhauf, K.H., Moazedi, M.L., Wallner-Liebmann, S.J., Fink, A. (2010). Dimensionsof religious/spiritual Well-Being and their relation to personality and psychological Well-Being. Personality and Individual            Differences, 49, 192-197.
Van Jaarsveld, W. (2007). Divorce and children in middle childhood: parents’     contribution to minimize the impact. Thesis Dissertation of play therapy, Department of Social Work and Criminology, University of Pretoria.
Weeks, G.R. & Treat, S. (2001). Couple in treatment. Techniques & Approach for Effective Practice. London: Bruner Routledge.