فراتحلیل اثربخشی درمان کوتاه مدت راه‌حل محور بر زوج درمانی (ایران، 1396 ـ 1385)

نویسندگان

1 Khatam University, Tehran, Iran

2 Department of Counseling, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Al-Zahra University, Tehran, Iran

چکیده

در ایران پژوهشهای زیادی اثربخشی رویکرد کوتاه مدت راه‌حل محور را در حوزه زوج درمانی بررسی کرده‌اند؛ اما مطالعه‌ای که اثربخشی این رویکرد را یکپارچه و منسجم در این حوزه بررسی کرده باشد وجود ندارد؛ لذا پژوهشگران تصمیم گرفتند، این مطالعه را با به کار بردن شیوه فرا تحلیل به‌منظور محاسبه اندازه اثر این رویکرد در زوج‌درمانی انجام دهند. ابتدا از میان پژوهشهای این حوزه، که شرایط ورود به مطالعه را داشتند 20 پژوهش در فاصله سالهای 1396 ـ 1385، انتخاب، و تحلیلهای آماری به روش فراتحلیل روی آنها انجام شد. ابزار پژوهش چک لیست (بازبینه) فراتحلیل بود که توسط پژوهشگران تهیه گردید. در این تحقیق، پژوهشهایی که اثربخشی مشاوره گروهی راه‌حل محور را بر متغیرهای رضایت زناشویی، تعارض زناشویی، فرسودگی زناشویی، سازگاری و صمیمیت زناشویی و تنش زناشویی، کیفیت ارتباط همسران و خیانت زناشویی را بررسی کرده بودند، مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج این پژوهش میانگین اندازه اثر 1/1 =Es  را نشان داد که به معنای اثربخشی 59 درصدی درمان راه‌حل محور در زوج‌درمانی است. نتایج تحلیلها بیانگر این است که مداخله‌ درمانی راه‌حل محور در جهت بهبودی مشکلات زناشویی مؤثر است و گروهی که تحت این درمان بوده­اند، بهبودی 59% را نسبت به گروهی که این درمان را دریافت نکرده است، نشان می‌دهند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Meta-Analysis of the Effectiveness of Solution-Focused (Brief) Therapy on Couples Therapy (Iran, 2006 - 2017)

چکیده [English]

In Iran, many studies have examined the effectiveness of the solution-focused (brief) therapy (SFBT) approach in the field of couples therapy, but no study has evaluated the effectiveness of this approach in an integrated, cohesive way. Hence, it was decided to conduct this study using the meta-analysis method to calculate the magnitude of the effect of this approach on couples therapy. First, from among the studies in this field which qualified to be included in this study, twenty research works conducted during the years 2006 to 2017 were selected and analyzed using the meta-analysis method. The research instrument was a meta-analysis checklist developed by the researchers. The studies that had investigated the effectiveness of the solution-focused group-counseling on marital satisfaction, marital conflict, marital fatigue, marital adjustment and intimacy, marital tension, quality of spouses’ relationships, and marital disloyalty were selected to be included in this research work. The results showed a mean effect magnitude of  = 1.1 which is indicative of a 59% effectiveness of solution-focused therapy on couples therapy. The results of the analyses indicate that solution-focused therapy is effective in settling marital problems, and the group treated using this kind of treatment showed a 59% improvement compared to the one who did not receive the treatment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • meta-analysis
  • solution-focused (brief) therapy
  • couples therapy
آلاسدایرج، مک دونالد (1395). درمان راه‌حل ـ محور نظریه، پژوهش و کاربست. ترجمه محمدعلی نظری و عباس موزیری و سایر مترجمان. تهران: علم. تاریخ انتشار به زبان‌ اصلی، 2016.
اولیا­زاده، مریم؛ رئیسی، زهره (1394). اثربخشی درمان راه‌حل محور بر کیفیت زندگی شهر اصفهان. نخستین کنگره بین‌المللی جامع روانشناسی ایران در سال 1394.
اهرمیان، افشین؛ سودانی، منصور؛ حسین­پور، محمد (1389). اثربخشی آموزش رویکرد راه‌حل محور به شیوه گروهی بر شادمانی و سازگاری زناشویی زوجهای مراجعه‌کننده به مراکز مشاوره خانواده. تازه‌ها و پژوهشهای مشاوره. دوره 9. ش 36: 37 ـ 6.
بگرضایی، پرویز؛ زنجانی، حبیب‌الله؛ سیف‌اللهی، سیف‌الله (1396). فراتحلیل مطالعات خشونت شوهران علیه زنان در ایران. فصلنامه فرهنگی ـ تربیتی زنان و خانواده. س یازدهم. ش 38: 97 ـ 71.
بوستان، افسانه؛ هاشمیان، کیانوش؛ شفیع‌آبادی، عبدالله؛ دلاور، علی (1386). بررسی مقایسه‌ای اثربخشی زوج‌درمانی گروهی با آموزش رویکردهای، درمان تصمیم‌گیری دوباره و روایت درمانی بر افزایش رضایت زناشویی در ازدواج دانشجویی. پژوهشهای مشاوره (تازه‌ها و پژوهشهای مشاوره). دوره 6. ش 24: 102 ـ 79.
بوستانی­پور، علیرضا؛ ثنایی­ذاکر، باقر؛ کیامنش، علیرضا (1386).  فرا تحلیل اثربخشی الگوهای شناختی ـ رفتاری در درمان مشکلات زناشویی. تازه‌ها و پژوهشهای مشاوره. دوره 6. ش 22: ص 25-7.
تمدنی، شهناز؛ علیزاده­موسوی، ابراهیم (1395). بررسی اثربخشی آموزش مبتنی بر رویکرد راه‌حل محور بر کاهش روابط فرا زناشویی. چهارمین همایش مشاوره و سلامت روان. دانشگاه آزاد اسلامی واحد قوچان.
حسینی­، طیبه؛ امیری­مجد، مجتبی؛ قمری، محمد (1391). اثربخشی مشاوره گروهی به شیوه راه‌حل محورمدار ( SFBT) در افزایش صمیمیت زناشویی زنان. فصلنامه سلامت خانواده. دوره 1. ش 4: 58 ـ 52.
داودی، زهرا؛ اعتمادی، عذرا؛ بهرامی، فاطمه (1390). رویکرد کوتاه‌مدت راه‌حل محور برای کاهش گرایش به طلاق در زنان و مردان مستعد طلاق. فصلنامه علمی ـ پژوهشی رفاه اجتماعی. س 11. ش 43: 133 ـ 121.
داودی، زهرا؛ اعتمادی، عذرا؛ بهرامی، فاطمه؛ شاه­سیاه، مرضیه (1391). تأثیر رویکرد زوج درمانی کوتاه مدت راه‌حل محور بر سازگاری زناشویی در زنان و مردان مستعد طلاق شهر اصفهان. اصول بهداشت روانی. دوره 14. ش 55: 199 ـ 190.
درگاهی، شهریار؛ زراعتی، مصطفی؛ قمری­کیوی، حسین؛ اعیادی، نادر؛ حقانی، مجتبی (1394). تأثیر برنامه آموزش تنظیم هیجان در بهزیستی هیجانی و رضایت زناشویی در زنان نابارور. نشریه پرستاری ایران. دوره 28. ش 93: 62 ـ 51.
راتنر، هاروی؛ جورج، ایوان (1396). درمان راه‌حل محور کوتاه‌مدت: 100 نکته و فن کلیدی. ترجمه مرتضی نجیمی، میرسعید جعفری و مینا آخوندی. انتشارات ساوالان.
رنجبری، مجتبی (1392). مقایسه اثربخشی زوج‌درمانی هیجان محور و راه‌حل محور بر شادمانی و نگرشهای ارتباطی ناکارآمد زناشویی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه فردوسی مشهد.
سعیدی، لیلا؛ بهرامی، فاطمه؛ اعتمادی، عذرا (1385).بررسی اثربخشی زوج‌درمانی کوتاه‌مدت راه‌حل محور بر کاهش تعارضات زوجین شهرستان خمین شهر اصفهان. تازه‌ها و پژوهشهای مشاوره. ج 5. ش 20: 52 ـ 39.
سودانی، منصور (1389). اثربخشی آموزش رویکرد راه­حل محور بر سازگاری زناشویی زوجهای مراجعه‌کننده به مراکز مشاوره خانواده. فصلنامه فرهنگ مشاوره. دوره جدید. س اول. ش 2: 97 ـ 88.
شاکرمی، محمد؛ داورنیا، رضا؛ زهراکار، کیانوش (1392). اثربخشی درمان کوتاه‌مدت راه‌حل محور بر کاهش استرس زناشویی زنان. مجله علمی ـ پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ایلام. دوره 22: 26 ـ 18.
شاکرمی، محمد؛ داورنیا، رضا؛ زهراکار، کیانوش؛ طلائیان، رضوانه (1393). اثربخشی زوج‌درمانی گروهی کوتاه‌مدت راه‌حل محور بر بهبود کیفیت روابط زناشویی زنان. مجله علوم پزشکی رازی. دوره 22. ش 131: 12 ـ 1.
شریعت، ارغوان؛ قمرانی، امیر؛ عابدی، احمد؛ شریفی، طیبه (1394). فراتحلیل اثربخشی زوج‌درمانی بر افزایش رضایت زناشویی (ایران 91 ـ 1385). مطالعات زن و خانواده. دوره 3. ش 1: 109 ـ 93.
صحت، فاطمه؛ صحت، نرگس؛ خانجانی، سحر؛ محبی، سیامک؛ شاه­سیاه مرضیه (1393). تأثیر رویکرد کوتاه‌مدت راه‌حل محور بر کاهش تعارضات زناشویی شهر قم. مجله تحقیقات نظام سلامت. س دهم. ش دوم: 275 ـ 248.
عابدی، احمد؛ مسیبی، عصمت؛ عریضی، حمیدرضا (1391). فراتحلیل اثربخشی مداخلات روان‌شناختی به ‌صورت گروهی بر میزان رضایت زناشویی (89 ـ 1383). فصلنامه مشاوره و روان‌درمانی خانواده. س سوم. ش 2: 259 ـ 233.
عباسی، امیر؛ محمدی، محمد؛ زهراکار، کیانوش؛ داورنیا، رضا؛ بابایی­گرمخانی، محسن (1396). کارایی درمان کوتاه‌مدت راه‌حل محور بر کاهش افسردگی، افزایش رضایت زناشویی در زنان متأهل. نشریه پرستاری ایران. دوره 30. ش 105: 46 ـ 34.
عزیزی، آرمان؛ قاسمی، سیمین (1396). مقایسه اثربخشی سه رویکرد راه‌حل محور، شناختی ـ رفتاری و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، بر افسردگی و کیفیت زندگی زنان مطلقه. فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی. س 8. ش 29: 236 ـ 207.
قلی­پور، سهیلا؛ موسویان، سیداکبر؛ نمازی، لیلا (1396). بررسی اثربخشی زوج‌درمانی کوتاه‌مدت راه‌حل محور بر شادابی و سازگاری زناشویی زوجین ناسازگار. مجله علمی تخصصی روانشناسی، علوم تربیتی و علوم اجتماعی. س 2. ش 23: 14 ـ 1.
قمری، محمد (1388). بررسی اثربخشی مشاوره راه‌حل محور در کاهش ابعاد مختلف تعارض زناشویی زوجهای هر دو شاغل. فصلنامه خانواده پژوهی. دوره 5. ش 19: 359 ـ 347.
کمالی، ایوب؛ فیروزآبادی، سمیره دهقانی؛ قاسمی، حامد (1393). فراتحلیل اثربخشی مداخلات روانشناسی مشاوره‌ای برافزایش رضایت زناشویی زوجین (ایران: 1391 ـ 1381). فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی. س پنجم. ش 19: 180 ـ 155.
محمودی، محمدجلال؛ ثنائی، باقر؛ نظری، علی‌محمد؛ داورنیا، رضا؛ بختیاری، سعیدبهرام؛ شاکرمی، محمد (1394). کارایی درمان کوتاه‌مدت راه‌حل محور بر کاهش فرسودگی زناشویی و بهبود کیفیت زندگی زنان متأهل. نشریه ارمغان دانش. دوره 20. ش 5: 432 ـ 416.
منعمیان، گیتا؛ خوش­کنش، ابوالقاسم؛ پورابراهیم، تقی (1394). اثربخشی درمان کوتاه‌مدت راه‌حل محور بر کاهش فرسودگی زناشویی و بهبود کیفیت روابط زناشویی در زنان متأهل. دو ماهنامه فیض. دوره 20. ش 2: 172 ـ 165.
نریمانی، محمد؛ عباسی، مسلم؛ بگیان­کوله­مرز، محمدجواد؛ بختی، مجتبی (1393). مقایسه اثربخشی دو رویکرد آموزش مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) و روایت درمانی گروهی بر تعدیل طرحواره‌های ناسازگارانه اولیه در مراجعان متقاضی طلاق. فصلنامه مشاوره و روان‌درمانی خانواده. س 4. ش 1: 28 ـ 1.
نظری، علی‌محمد؛ نوابی نژاد، شکوه (1385). بررسی تأثیر مشاوره راه حل محور بر رضایت زناشویی زوجین هر دو شاغل. فصلنامه تازه‌ها و پژوهش‌های مشاوره. شماره 20: 53 تا 85.
نظری­، علی­محمد؛ گلی، مجید (1386). تأثیر روان‌درمانی راه‌حل محور بر رضایت زناشویی در زوجهای هر دو شاغل. دانش و تندرستی. دوره 2. ش 4: 39 ـ 35.
نظری، علی‌محمد؛ بیرامی، منصور (1387). بررسی تأثیر مشاوره راه‌حل محور بر رضایت زناشویی در ابعاد پرخاشگری. زمان باهم بودن، توافق درباره مسائل مالی و رضایت جنسی در زوجهای هر دو شاغل. فصلنامه روانشناسی دانشگاه تبریز. دوره 3. ش 9: 117 ـ 93.
نظری، علی‌محمد؛ رسولی، محسن؛ داورنیا، رضا؛ حسینی، امین؛ بابایی­گرمخانی، محسن (1394). اثربخشی درمان کوتاه‌مدت راه‌حل محور بر فرسودگی زناشویی و میل به طلاق در زنان متأهل. نشریه روان پرستاری. دوره 3. ش 3: 41 ـ 52.
نیکولز، مایکل­پی؛ شوارتز، ریچاردسی (1395). خانواده درمانی مفاهیم و روشها. ترجمه محسن دهقان، آناهیتا گنجوی، فرزانه نجاریان و سایر مترجمان. تهران: دانژه.
هومن، حیدرعلی (1395). راهنمای عملی فراتحلیل در پژوهش علمی. تهران: سمت.
یوسفی، ناصر؛ کیانی، محمدعلی (1391). تأثیر گشتالت درمانگری و معنا درمانگری به کاهش میل به طلاق مردان متقاضی مشاوره. فصلنامه مشاوره و روان درمانی خانواده. ویژه‌نامه خانواده و طلاق. ش 1: 150 تا 158.
Corcoran J, Pillai V(2009). A review of the research on Solution-Focused Therapy. Br J Soc work. 39(2):pp:234-242.
De Castro S,  Guterman JT(2008).Solution-Focused therapy for families coping with suicide. Journal of Marital and Family Therapy, 34(1), pp:93-106.
Franklin, C; Zhang, A; Froerer, A; Johnson (2017). Solution Focused Brief Therapy: A Systematic Review and Meta-Summary Of Process Research, journal of marital and family therapy, 43(1):16-30.
Hajian, A. Mohammadi, S(2013). The Effect of Training Solution-Focused Couples Therapy On Dimensions of Marital Intimacy. 29(1), 321-324.
Jenaban, Z. Refahei, Z.H. Ghaderi, Z(2014). The Effectivness of Short-Term Solution-Focused Couples Therapy in Increasing Different Dimensions of Couples Problem Solving Ability. Journal if Novel Applied Sciences, 3, 2, 209-214.
Johnny S. Kim (2007). Examining the Effectiveness of Solution-Focused Brief Thrapy: A Meta-Analysis Using Random Effects Modeling. University of Texas Austin.
Li ping Su, M.S. Jackson Kwin Willis, M.S. Melanie Cox, B.S. Richard Miller (2015). Effectiveness of Couple Therapy on Outcomes: A Meta- Analysis,
Mirzavand, A. Mousa, R. Mirzavand, A. Malekitabar, M. (2016). Effectiveness of Solution- Focused Therapy on Married Couples” Burnout, Iran J psychiatry Behav sci,
Russel, M(2006). Equine facilitated Couples therapy and solution focused Couples therapy; A comparison study. [Dissertation]. Prescott, Arizona.
Roeden, J. M. Maaskant, M, A, Curfs, l. M. G. (2014). Processes and Effects of Solution- Focused Brief Therapy in People with Intellectual Disabilities: a Controlled Study. Hurnal of Intellectual Disability Reserch. Volume 58, NO:4, 307-320
Stewart JW(2011). A Pilot Study of solution- focused Brief Therapeutic Intervention for Couples. [Dissertation]. Utah State University.
Tolorunleke, c. A. (2014). Causes of Marital Conflicts Amongst in Nigeria: Implication for Counseling Psychologists. Social and Behavioral Sciences, 140,24-26.
Wehr, T. (2010). The Phenomenology of Exception Times: Qualitative Differnces Between Problem-Focused and Solution-Focused Interventions. Applied Cognitive Psychology. 24(4),480-467.