شیوع اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی مبتنی بر خودگزارشی در زنان شهرستان ملایر

شیوع اختلال نقص توجه/ بیش‌فعالی مبتنی بر خودگزارشی در زنان شهرستان ملایر

مهدی عبداله‌زاده‌رافی ^[1] | جواد کریمی ^[2]  

چکیده

هدف. هدف پژوهش حاضر بررسی شیوع اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی مبتنی بر خودگزارشی در زنان شهرستان ملایر بود.

روش. روش این پژوهش توصیفی بود. جامعه پژوهش حاضر را تمامی زنان شهرستان ملایر تشکیل داده بود که از این جامعه به‌صورت در دسترس، ۲۶۳۳ فرد انتخاب شدند. جمع‌آوری داده‌ها با استفاده از مقیاس خودگزارشی اختلال نقص توجه/بیش فعالی بزرگسالان کانرز (1999) انجام شد. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از آزمون آماری خی­دو استفاده شد. تجزیه‌وتحلیل با نرم‌افزار آماری SPSS-22 انجام شد.

یافته‌ها. یافته‌ها نشان داد که شیوع اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی در زنان 19 تا 40 سال 2/8 درصد بود و اختلال نقص توجه با 6/9 درصد شایع‌تر از اختلال بیش‌فعالی (4/7%) بود. همچنین، با افزایش سن از شیوع اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی در زنان کاسته می‌شود.

نتیجه‌گیری. اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی در زنان جوان از شیوع بالایی برخوردار است به همین خاطر، توجه به این اختلال و برنامه‌ریزی برای درمان آن ضروری است.

کلیدواژه‌ها: اختلال رفتاری؛ اختلال نقص توجه؛ اختلال بیش‌فعالی.

مقدمه

نیمی از جمعیت یک جامعه را زنان تشکیل می‌دهند. آنها نقش مستقیم و غیرمستقیم انکارناپذیری در بالندگی جامعه دارند؛ به‌ویژه در دورۀ جوانی (بین 19 تا 40 سالگی) نقش آنها در فرزندآوری و فرزندپروری حیاتی است. بااین‌حال به‌مانند مردان، آنها نیز ممکن است دچار برخی از اختلال‌های روان‌شناختی شوند که مانع ایفای مناسب نقش‌هایشان شود. یکی از این اختلال‌ها، اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی^[3] است که به‌عنوان یک اختلال عصب تحولی^[4] تعریف شده است و شامل نقص توجه، بیش‌فعالی و تکانش‌گری است که با سطح رشدی فرد تناسبی ندارد و در اکثر فعالیت‌های زندگی وی نقص ایجاد می‌کند (انجمن روان‌پزشکی آمریکا^[5]، 2022).

تا قبل از دهۀ 1990 بیشتر توجه‌ها معطوف به اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی دورۀ کودکی بود اما برخی مطالعات طولی آشکار ساختند که برخی از نشانه‌های اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی دورۀ کودکی به بزرگسالی نیز گسترش می‌یابند (هارتمن، لارسون، واس، بلاتو، لیبوتزکی، سولبرگ و ریف^[6]، 2023)؛ پس از آن، برای نخستین بار اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی دورۀ بزرگسالی به‌عنوان یک دستۀ تشخیصی رسمی در نسخۀ چهارم کتاب راهنمای آماری و تشخیصی اختلال‌های روانی^[7] گنجانده شد (لاندون و لانتز^[8]، 2021) و پژوهشگران علاقۀ بیشتری به بررسی این اختلال در بزرگسالان نشان دادند. بااین‌حال، به‌مانند دورۀ کودکی، این اختلال بیشتر در مردان مورد توجه قرار گرفته و در زنان توجه پژوهشی کافی دریافت نکرده است (کرونیس-توسکانو^[9]، 2022؛ هینشو، ناگویان، اُگردی و روزنتال^[10]، 2022). این در حالی است که گزارش‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهند تفاوت شیوع این اختلال در زنان و مردان کمتر از چیزی است که پیش از این گزارش می‌شد (فهیم، اکرم، اکرم، خان، سیدکیو و مجید^[11]، 2022؛ لاندون و لانتز، 2021؛ واتون^[12] و همکاران، 2022؛ گنجی، عسگری و ترک، 1390)، همچنین، به‌مانند مردان مبتلا به اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی، زنان مبتلا نیز پیامدهای نامطلوب مرتبط با این اختلال، ازجمله نقص‌های جسمی و سلامت روان، مشکلات در روابط، مشکلات در زندگی زناشویی، مشکلات تحصیلی، عدم اشتغال، ازدواج ناموفق، درگیر شدن در اعمال مجرمانه، سوءمصرف مواد و آسیب به خود را تجربه می‌کنند (اوستگلن، اسکرام، هاویک و لاندرولد^[13]، 2023؛ گیناپ^[14] و همکاران، 2023؛ یانگ و هینشو، 2023؛ تربیک، بوهمر، وایتکوک و کویج، 2023؛ فهیم و همکاران، 2022؛ سونگ، ژا، یانگ، ژانگ، لی و رودان^[15]، 2021؛ انکر، گینسبرگ و هیر^[16]، 2021) و حتی در مقایسه با مردان مبتلا، آنها نقص‌های بیشتری در کارکرد اجتماعی دارند (فهیم و همکاران، 2022). بااین‌حال، در مقایسه با مردان، به دلایل مختلف ازجمله وجود مشکلات هیجانی مانند اضطراب و افسردگی (ماریتن^[17] و همکاران، 2023؛ هینشو، ناگویان، اُگردی و روزنتال، 2022)، توانایی بیشتر در استفاده از راهبردهای انطباقی و کمتر بودن رفتارهای اخلالگر در زنان مبتلا به اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی (فهیم و همکاران، 2022؛ تربیک، بوهمر، وایتکوک و کویج^[18]، 2023؛ هینشو، ناگویان، اُگردی و روزنتال، 2022)، این اختلال در آنها کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد و تشخیص داده می‌شود. بنابراین، به‌منظور برنامه‌ریزی‌های بعدی، نیاز است این اختلال به‌ویژه شیوع آن در زنان بیشتر مدنظر قرار گیرد.

شیوع اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی در بزرگسالان، با توجه به نمونه مورد بررسی، حجم نمونه، ابزارهای استفاده شده و حتی زمان انجام مطالعه، متفاوت گزارش شده است (واتون و همکاران، 2022). برای نمونه، برخی از پژوهشگران شیوع این اختلال را در زنان جوان 13 درصد گزارش کرده‌اند (یانز-تلز، ویلاسنور-والادز، پریتو-کرونا و سوبرت-راولو^[19]، 2021). در پژوهشی با نمونه بزرگتر، شیوع این اختلال در زنان 18 تا 65 سال، 57/3 درصد گزارش شده است (لاندون و لانتز، 2021). در یک پژوهش دیگر که از دختربچه‌ها تا زنان مسن را شامل می‌شد، شیوع اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی 76/7 بود (سونگ و همکاران، 2021). در ایران نیز تلاش‌هایی برای بررسی شیوع اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی در زنان بزرگسال صورت گرفته است و شیوع آن بین 7/3 و 9/8 درصد گزارش شده است (امیری، قریشی‌زاده، جنگ گو، صادقی و صفی خانلو، 1389؛ عربگل، حیاتی و حدید، 1383؛ گنجی، عسگری و ترک، 1390؛ ظهیرالدین، آدینه، راجزی اصفهانی و احمدی، 1396).

به نظر می‌رسد آمارهای مربوط به شیوع اختلال نقص توجه/ بیش‌فعالی بزرگسالی باید به‌روزرسانی شوند زیرا پژوهش‌های جدید نشان می‌دهند که شیوع این اختلال در بزرگسالان رو به افزایش است (هوانگ، وانگ، هو^[20]، 2020؛ چانگ^[21] و همکاران، 2019؛ باچمن، فلیپسن و هافمن^[22]، 2017). برای مثال، با توجه به داده‌های مرکز ملی آمارهای سلامت^[23]، در سال 2007 شیوع این اختلال در افراد 18 تا 64 سال، 41/3 درصد بوده است درحالی‌که در سال 2012، به 25/4 درصد افزایش یافته است (لاندون و لانتز، 2021). به همین خاطر، در سرتاسر دنیا ازجمله در ایران، آمارهای قدیمی در مورد شیوع این اختلال ممکن است نشان‌دهندۀ وضعیت فعلی آن نباشد. علاوه بر این، پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهند که شیوع اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی در بزرگسالان سنین مختلف متفاوت است (واس و هارتمن^[24]، 2022؛ سونگ و همکاران، 2021؛ لاندون و لانتز، 2021). بااین‌حال، در ایران در این زمینه پژوهش منسجمی انجام نشده است زیرا اکثر پژوهش‌هایی که انجام شده، یک گروه سنی محدود را بررسی کرده‌اند. برای مثال، پژوهش عربگل، حیاتی و حدید (1383) گنجی عسگری و ترک (1390) و ظهیرالدین، آدینه، راجزی اصفهانی و احمدی (1396) روی دانشجویان انجام شده است. به دلیل کوچک بودن حجم نمونه پژوهش‌های گذشته (عربگل، حیاتی و حدید، 1383؛ گنجی عسگری و ترک، 1390؛ ظهیرالدین، آدینه، راجزی اصفهانی و احمدی، 1396)، امکان مقایسه سنین مختلف در دورۀ جوانی وجود نداشته است که پژوهش حاضر سعی کرده است با انتخاب یک نمونه بزرگ این مشکل را حل کند. با توجه به این مطالب، پژوهش حاضر درصدد است تا به این سؤال پاسخ دهد در حاضر، شیوع کلی اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی و شیوع آن در گستره سال‌های جوانی در زنان چگونه است؟

روش پژوهش

پژوهش حاضر در دستۀ مطالعات توصیفی قرار دارد. جامعه آن را تمامی زنان شهرستان ملایر که در دامنۀ سنی 19 تا 40 سال قرار داشتند، تشکیل داده بود. از این جامعه به‌صورت در دسترس، ۲۶۳۳ فرد انتخاب شدند. معیارهای ورود به مطالعه جنسیت و قرار داشتن در دامنه سنی 19 تا 40 سال بود. مردان و افراد زیر 19 سال و بالای 40 سال که پرسشنامه‌ها را تکمیل کرده بودند، از مطالعه کنار گذاشته شدند. برای گردآوری داده‌ها، از پرسشنامه اطلاعات جمعیت‌شناختی و مقیاس خودگزارش‌دهی اختلال نقص توجه/ بیش‌فعالی بزرگسالی (کانرز، ارهارت و اسپارو^[25]، 1999) استفاده شد. با استفاده از پرسشنامه اطلاعات جمعیت‌شناختی اطلاعاتی از قبیل جنسیت، سن، وضعیت تأهل، تحصیلات و شغل فرد به‌صورت خودگزارش‌دهی گردآوری شد.

جهت گردآوری داده‌ها، ابتدا پرسشنامه‌ها در گوگل فرم طراحی شد، سپس لینک پرسشنامه‌ها به همراه یک توضیح مقدماتی در مورد پژوهش از طریق فضای مجازی (گروه‌های درسی، کانال‌های دانشجویی و کانال‌های دانشگاه) برای دانشجویان دانشگاه ملایر ارسال شد. از دانشجویان دختر درخواست شد که در صورت تمایل و رضایت، هم خودشان پرسشنامه را تکمیل کنند و هم لینک را در اختیار آشنایان مؤنثشان قرار دهند. داده‌ها در بهمن‌ماه سال 1401 گردآوری شدند. علاوه بر رضایت آگاهانه و حضور داوطلبانه در پژوهش، تکمیل پرسشنامه‌ها نیازی به افشای اطلاعاتی هویتی نداشت. همچنین، شرکت‌کنندگان قادر بودند از تکمیل پرسشنامه‌ها انصراف بدهند. پس از گردآوری داده‌ها، برای تشخیص اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی، مطابق با دستورالعمل مقیاس خودگزارش‌دهی اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی بزرگسالی کانرز (کانرز، ارهارت و اسپارو، 1999) نمره خام همه شرکت‌کنندگان در پژوهش به نمرات استاندارد T تبدیل شد و افرادی که نمرۀ T آنها بالای 65 (نقطۀ برش مقیاس) قرار داشت، به‌عنوان دچار اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی در نظر گرفته شدند (داوری آشتیانی، جزایری، عرب گل، رازجویان و خادمی، 1393). برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از آزمون آماری خی دو استفاده شد. تجزیه‌وتحلیل با نرم‌افزار آماری SPSS-22 انجام شد.

مقیاس خودگزارش‌دهی اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی بزرگسالی کانرز. این مقیاس توسط کانرز، ارهارت و اسپارو (1999) بر مبنای راهنمای تشخیص و آماری اختلالات روانی توسعه پیدا کرده است. هدف آن سنجش علائم بیش‌فعالی، تکانش‌گری و نقص توجه در بزرگسالان (افراد بالای 18 سال) است. این مقیاس دارای 30 سؤال و سه خرده مقیاس نشانگان بی‌توجهی (9 سؤال)، نشانگان بیش فعالی (9 سؤال) و شاخص اختلال کمبود توجه/بیش‌فعالی (12 سؤال) است؛ همچنین، در این مقیاس می‌توان چهار گروه نمره را محاسبه کرد: (1) بی‌توجهی (A)، (2) بیش فعالی (B)، (3) کمبود توجه/بیش‌فعالی (A+B) و (4) شاخص اختلال کمبود توجه/بیش‌فعالی (داوری آشتیانی، جزایری، عرب گل، رازجویان و خادمی، 1393). هر سؤال این مقیاس در یک طیف 4 گزینه‌ای (از 0 تا 3) نمره‌گذاری می‌شود و هر چه نمرات فرد بیشتر باشد، به معنای شدیدتر بودن نشانه‌های اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی وی است (مقدسین و دیباج، 1399). سازندگان اصلی (کانرز، ارهارت و اسپارو، 1999) روایی سازه این پرسشنامه را با استفاده از تحلیل عامل تأیید کرده و پایایی خرده مقیاس‌های آن را بین 80/0 تا 90/0 گزارش کرده‌اند. داوری آشتیانی، جزایری، عرب گل، رازجویان و خادمی (1393) در ایران این مقیاس را هنجاریابی کرده‌اند. پایایی این مقیاس را با استفاده از آلفای کرونباخ 80/0 گزارش کرده‌اند. همچنین، روایی سازۀ آن را با تمایز دو گروه مبتلا و غیر مبتلا بررسی و تأیید کرده‌اند. آنها نقطۀ برش پرسشنامه را نمرۀ t 65 گزارش کرده‌اند.

یافته‌ها

میانگین سنی زنان شرکت‌کننده در پژوهش ۹۱/۳۲ سال با انحراف معیار ۹۴/۵ بود. اکثریت (۸/۴۰ درصد) شرکت‌کنندگان در پژوهش یا دانشجوی کارشناسی بودند یا مدرک تحصیلی‌شان کارشناسی بود. همچنین اغلب (۹/۶۴%) آنها فاقد شغل دارای درآمد بودند. بیشتر این افراد مجرد بودند (۶/۶۱%).

جدول ۱. آماره‌های مربوط به ویژگی‌های جمعیت‌شناختی

همان‌طور که جدول (2) نشان می‌دهد، بدون در نظر گرفتن نوع اختلال، 2/8 درصد زنان ۱۹ تا ۴۰ سال دچار اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی هستند. شیوع اختلال نقص توجه در این زنان بالاتر از شیوع اختلال بیش‌فعالی است (۶/۹ در برابر ۴/۷ درصد).

جدول ۲. شیوع اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی در زنان ۱۹ تا ۴۰ سال

با توجه به جدول (3)، شیوع اختلال نقص توجه/ بیش‌فعالی با توجه به سن متفاوت است (01/0p<). به‌طوری‌که کمترین میزان شیوع این اختلال (8/5 درصد) مربوط به گروه سنی بالای
35 سال و بیشترین میزان (1/12 درصد) مربوط به افراد زیر 25 سال است (001/0 p=).

جدول 3. شیوع اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی در زنان سنین مختلف

بحث و نتیجه‌گیری

یافته‌های پژوهش حاضر نشان می‌دهد که شیوع اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی در زنان جوان 2/8 درصد است. پژوهش‌های قبلی که در ایران با استفاده از مقیاس کانرز (1999) به بررسی شیوع اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی در بزرگسالی پرداخته‌اند، آمارهای متنوعی را گزارش کرده‌اند. برای مثال، عربگل، حیاتی و حدید (1383) در بررسی خود دریافتند که 8/7 درصد دختران دانشجو دچار نقص توجه هستند. ظهیرالدین و همکارانش (1396) نیز با بررسی 230 دانشجو که 57 درصد آنها دختر بودند دریافتند که 9/8 درصد نمونۀ آنها دچار اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی است. در پژوهش گنجی، عسگری و ترک (1390) نیز مشخص شد که شیوع اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی در دانشجویان دختر 7 درصد است. در فراتحلیلی که هومن و گنجی (1391) روی 10 پژوهش انجام شده در ایران انجام دادند دریافتند که 76/6 درصد بزرگسالان مورد بررسی (بدون تفکیک جنسیت) دچار اختلال کاستی توجه بیش‌فعالی بوده‌اند.

اینکه شیوع اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی در پژوهش حاضر کمی بیشتر از برخی از پژوهش‌های صورت گرفته در ایران به دست آمده ممکن است به خاطر تفاوت در نمونه پژوهشی و حجم نمونه باشد. اکثر پژوهش‌های گذشته روی دانشجویان انجام شده است و حجم نمونه آنها بسیار کمتر از نمونه پژوهش حاضر بوده است (عربگل، حیاتی و حدید، 1383؛ گنجی، عسگری و ترک، 1390؛ ظهیرالدین، آدینه، راجزی اصفهانی و احمدی، 1396). درحالی‌که پژوهش حاضر تلاش کرده است یک نمونه به نسبت بزرگ را بررسی کند و علاوه بر دانشجویان سایر زنان را نیز شامل شود. همچنین، با توجه به کتاب راهنمای آماری و تشخیصی اختلال‌های روانی (انجمن روان‌پزشکی آمریکا، 2022) شیوع اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی به‌صورت کلی در بزرگسالان 5/2 درصد است که این میزان کمتر از چیزی است که در پژوهش حاضر به دست آمده است. علت این تفاوت می‌تواند ناشی از دو مورد باشد؛ نخست، اینکه نشانه‌هایی که در راهنمای آماری و تشخیصی اختلال‌های روانی برای تشخیص اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی در بزرگسالی طرح شده، به شکلی شبیه نشانه‌هایی است که برای تشخیص این اختلال در دورۀ کودکی استفاده می‌شود و با دقت قادر به شناسایی تمامی موارد مبتلا به این اختلال در بزرگسالی نیست (آدلر، فارائون، اسپنسر، برگلوند، آلپرین و کسلر^[26]، 2017؛ کسلر و همکاران، 2010)؛ دوم، در راهنمای آماری و تشخیصی اختلال‌های روانی (انجمن روان‌پزشکی آمریکا، 2022) فقط افرادی مبتلا به اختلال در نظر گرفته می‌شوند که شدت نشانه‌های آنها به‌قدری زیاد است که عملکردشان را در یکی از حوزه‌های زندگی مختل کرده است. بااین‌حال، اکثر پژوهش‌هایی که با پرسشنامه انجام می‌شوند از جمله پژوهش حاضر، فقط وجود و شدت نشانه‌ها را در نظر می‌گیرند. به همین خاطر، شیوع اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی در چنین پژوهش‌هایی (برای مثال، هوانگ، وانگ، هو، 2020؛ چانگ و همکاران، 2019؛ باچمن، فلیپسن و هافمن، 2017؛ لاندون و لانتز، 2021؛ عربگل، حیاتی و حدید، 1383؛ گنجی، عسگری و ترک، 1390؛ ظهیرالدین، آدینه، راجزی اصفهانی و احمدی، 1396) به مراتب بالاتر از چیزی به دست می‌آید که در کتب مرجع گزارش می‌شود. در مجموع، یافته‌های پژوهش حاضر نشان می‌دهد که در زنان 19 تا 40 سال، اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی از شیوع به نسبت بالایی برخوردار است که چنین چیزی ممکن است به چند دلیل رخ داده باشد؛ همان‌طور که پژوهش‌های جدید نشان می‌دهند شیوع این اختلال به‌طورکلی در بزرگسالان افزایش پیدا کرده است (هوانگ، وانگ، هو، 2020؛ چانگ و همکاران، 2019؛ باچمن، فلیپسن و هافمن، 2017؛ لاندون و لانتز، 2021). دلیل آن در وهله اول می‌تواند به خاطر افزایش آگاهی نسبت به این اختلال در دوره بزگسالی باشد زیرا قبل از دهه 1990 تصور می‌شد که اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی بیشتر در کودکان دیده می‌شود و بعد از دوره نوجوانی نشانه‌های این اختلال در اکثر افراد کاهش می‌یابد (مفیت^[27] و همکاران، 2015)؛ درحالی‌که اکنون مشخص شده است در بسیاری از موارد نشانه‌های این اختلال از کودکی به بزرگسالی منتقل می‌شود (چانگ و همکاران، 2019؛ کاو، سوانسون، تاپار، سیبلی، آرسنیلت، هچتمن و رود[28] و همکاران، 2016)؛ همچنین، به‌تازگی برخی از پژوهشگران مدعی شده‌اند اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی با شروع دوره بزرگسالی نیز وجود دارد (مفیت و همکاران، 2015) که پیش از این به آن توجه نمی‌شد. علاوه بر این‌ها، ممکن است تغییرات اجتماعی که در ایران به‌ویژه در دو سال اخیر (از شهریور 1401 به بعد) رخ داده است باعث شده باشد بازداری‌های اجتماعی در زنان جوان کاهش یافته باشد و در مقایسه با قبل، مشکلات رفتاری خود را راحت‌تر افشا کنند که البته این ادعا نیاز به پژوهش دارد.

یکی دیگر از یافته‌های پژوهش حاضر این بود که شیوع اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی در زنان بالای 31 سال کمتر از زنان زیر 31 سال است. این یافته با یافته‌های پژوهش‌های قبلی همسو است (داوری آشتیانی و همکاران، 1393؛ واس و هارتمن، 2022؛ سونگ، ژا، یانگ، ژانگ، لی و رودان، 2021؛ لاندون و لانتز، 2021). شاید دلیل این یافته این باشد که رشد لوب پیش پیشانی که نقش مهمی در کارکردهای اجرایی به‌ویژه در بازداری رفتاری دارد تا 25 سالگی ادامه می‌یابد (فلدمن[29]، 2023)، به همین خاطر، انتظار می‌رود قبل از این سن، فرد کنترل کمتری بر رفتار و هیجانات خود داشته باشد و با افزایش سن و افزایش رشد این ناحیه از مغز، از میزان بیش فعالی و تکانش‌گری فرد کاسته شود.

پژوهش حاضر با محدودیت‌هایی روبه‌رو بوده است. یکی از محدودیت‌های پژوهش حاضر این است که زنان با تحصیلات کمتر از سیکل در آن شرکت نداشته‌اند؛ بنابراین، این داده‌ها ممکن است در مورد آنها صادق نباشد. همچنین، نزدیک به ۷۰ درصد از شرکت‌کنندگان در پژوهش زنان با تحصیلات دانشگاهی هستند که این موضوع می‌تواند تعمیم‌یافته‌ها به زنان فاقد تحصیلات دانشگاهی را تحت تأثیر قرار دهد. همچنین، داده‌ها به روش برخط گردآوری شد که با این روش تنها زنانی می‌توانستند در پژوهش شرکت کنند که مهارت کار با اینترنت را داشتند. علاوه بر اینها، نتایج بر اساس خودگزارشی و از طریق پرسشنامه بوده و تشخیص بر آنها اطلاق نشده است. با توجه به شیوع به نسبت بالای اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی در زنان جوان، پیشنهاد می‌شود مسئولان وزارت بهداشت و وزارت ورزش و جوانان کشور توجه جدی به این موضوع داشته باشند و عوامل دخیل در ایجاد آن را دقیق‌تر واکاوی کرده و برای درمان افرادی که در حال حاضر به این اختلال دچار هستند برنامه‌ریزی‌های همه‌جانبۀ جدی داشته باشند.

تشکر و قدردانی

 بدین‌وسیله از تمامی دانشجویان و دختران و زنانی که در این پژوهش مشارکت کردند، سپاسگزاری می‌شود.

تعارض منافع

بنا بر اظهار نویسندگان، این مقاله حامی مالی و تعارض منافع ندارد. همچنین، مقاله حاضر حاصل یک کار پژوهشی مستقل است که مورد تأیید کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه ملایر (IR.MALAYERU.REC.1401.016) قرار گرفته است.

منابع

امیری، شاهرخ، قریشی زاده، سیدمحمدعلی، جنگ گو، محمد، صادقی، همایون و صفی خانلو، سلمان. (1389). شیوع اختلال کمبود توجه/بیش فعالی در بزرگسالان در شهر تبریز. مجله روان‌پزشکی و روانشناسی بالینی ایران (اندیشه و رفتار): 16(3): 277-277.

داوری آشتیانی، رزیتا؛ جزایری، فرزاد؛ عرب گل، فریبا؛ رازجویان، کتایون و خادمی، مژگان. (1393). ویژگی‌های روان‌سنجی نسخه فارسی مقیاس ارزیابی اختلال بیش فعالی/ کم‌توجهی بزرگسالی کانرز (نسخه غربالگری- خودگزارشی). مجله روان‌پزشکی و روانشناسی بالینی ایران (اندیشه و رفتار): 20(3): 243-251.

ظهیرالدین، علیرضا؛ آدینه، مینا؛ راجزی اصفهانی، سپیده و احمدی، آمنه. (1396). بررسی شیوع نارسایی توجه-بیش فعالی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی. طب توان‌بخشی: 6(4): 231-239.

عربگل، فریبا؛ حیاتی، مرتضی و حدید، مائده. (1383). شیوع اختلال بیش‌فعالی – کم‌توجهی در گروهی از دانشجویان. تازه‌های علوم شناختی. 6 (۱ و ۲): ۷۳-۸۷.

گنجی، کامران، عسگری، محمد و ترک، فرزانه. (1390). شیوع اختلال «نارسایی توجه/بیش فعالی» در دانشجویان دانشگاه‌های آزاد اسلامی استان مرکزی در سال 90-1389. روانشناسی افراد استثنایی، 1(3): 109-137.

مقدسین، مریم و دیباج‌نیا، پروین. (1399). اعتباریابی و رواسازی مقیاس خودگزارشی ADHD بزرگسالان کانرز (CAARS-S:SV) در جمعیت ایرانی. روانشناسی بالینی و شخصیت، 18 (1): 177-199.

هومن، حیدرعلی و گنجی، کامران. (1391). فراتحلیل مطالعات همه‌گیری‌شناسی اختلال نارسایی توجه/فزون کنشی. روانشناسی تحولی: روانشناسان ایرانی، 8 (32): 329-342.

Adler, L. A., Faraone, S. V., Spencer, T. J., Berglund, P., Alperin, S., & Kessler, R. C. (2017). The structure of adult ADHD. International journal of methods in psychiatric research, 26(1), 50-55.

American Psychiatric Association. (2022) Diagnostic and statistical manual of mental disorders (DSM-5-TR). Washington (DC): American Psychiatric Pub.

Anker, E., Ginsberg, Y., & Heir, T. (2021). Prevalence of criminal convictions in Norwegian adult ADHD outpatients and associations with ADHD symptom severity and emotional dysregulation. BMC psychiatry, 21(1): 1-8.

Austgulen, A., Skram, N. K. G., Haavik, J., & Lundervold, A. J. (2023). Risk factors of suicidal spectrum behaviors in adults and adolescents with attention-deficit/hyperactivity disorder–a systematic review. BMC psychiatry, 23(1): 612-628.

Bachmann, C. J., Philipsen, A., & Hoffmann, F. (2017). ADHD in Germany: trends in diagnosis and pharmacotherapy: a country-wide analysis of health insurance data on attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD) in children, adolescents and adults from 2009–2014. Deutsches Ärzteblatt International, 114(9): 141-148.

Barkley, R. A. (2015). Educational, occupational, dating and marital, and financial impairments in adults with ADHD. In R. A. Barkley (Ed.), Attention-deficit hyperactivity disorder: A handbook for diagnosis and treatment (pp. 314–342). The Guilford Press.

Caye, A., Swanson, J., Thapar, A., Sibley, M., Arseneault, L., Hechtman, L., ... & Rohde, L. A. (2016). Life span studies of ADHD—conceptual challenges and predictors of persistence and outcome. Current psychiatry reports, 18: 1-11.

Chronis‐Tuscano, A. (2022). ADHD in girls and women: a call to action–reflections on Hinshaw et al.(2021). Journal of Child Psychology and Psychiatry, 63(4): 497-499.

Chung, W., Jiang, S. F., Paksarian, D., Nikolaidis, A., Castellanos, F. X., Merikangas, K. R., & Milham, M. P. (2019). Trends in the prevalence and incidence of attention-deficit/hyperactivity disorder among adults and children of different racial and ethnic groups. JAMA network open, 2(11): 1-14.

Conners, C. K., Erhardt, D., & Sparrow, E. P. (1999). Conners' adult ADHD rating scales (CAARS): technical manual. MHS North Tonawanda

Faheem, M., Akram, W., Akram, H., Khan, M. A., Siddiqui, F. A., & Majeed, I. (2022). Gender-Based Differences in Prevalence and Effects of ADHD in Adults; a Systematic Review. Asian Journal of Psychiatry, 205-213.

Feldman, R. S. (2023). Development across the life span. Texas: Pearson.

Ginapp, C. M., Greenberg, N. R., Macdonald-Gagnon, G., Angarita, G. A., Bold, K. W., & Potenza, M. N. (2023). The experiences of adults with ADHD in interpersonal relationships and online communities: A qualitative study. SSM-Qualitative Research in Health, 3: 223-230.

Hartman, C. A., Larsson, H., Vos, M., Bellato, A., Libutzki, B., Solberg, B. S., ... & Reif, A. (2023). Anxiety, mood, and substance use disorders in adult men and women with and without attention-deficit/hyperactivity disorder: A substantive and methodological overview. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 151: 1-18.

Hinshaw, S. P., Nguyen, P. T., O’Grady, S. M., & Rosenthal, E. A. (2022). Annual Research Review: Attention‐deficit/hyperactivity disorder in girls and women: underrepresentation, longitudinal processes, and key directions. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 63(4): 484-496.

Huang, C. L. C., Wang, J. J., & Ho, C. H. (2020). Trends in incidence rates of diagnosed attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD) over 12 years in Taiwan: a nationwide population-based study. Psychiatry research, 284: 78-92.

Kessler, R. C., Green, J. G., Adler, L. A., Barkley, R. A., Chatterji, S., Faraone, S. V., ... & Van Brunt, D. L. (2010). Structure and diagnosis of adult attention-deficit/hyperactivity disorder: analysis of expanded symptom criteria from the Adult ADHD Clinical Diagnostic Scale. Archives of general psychiatry, 67(11), 1168-1178.

London, A. S., & Landes, S. D. (2021). Cohort change in the prevalence of ADHD among US adults: evidence of a gender-specific historical period effect. Journal of Attention Disorders, 25(6): 771-782.

Martin, J., Langley, K., Cooper, M., Rouquette, O. Y., John, A., Sayal, K., ... & Thapar, A. (2023). Sex differences in ADHD diagnosis and clinical care: A national study of population healthcare records in Wales. medRxiv, doi.org/10.1101/2023.10.20.23297324

Moffitt, T. E., Houts, R., Asherson, P., Belsky, D. W., Corcoran, D. L., Hammerle, M., ... & Caspi, A. (2015). Is adult ADHD a childhood-onset neurodevelopmental disorder? Evidence from a four-decade longitudinal cohort study. American Journal of Psychiatry, 172(10): 967-977.

Qiu, C., Lin, J. C., Shi, J. M., Chow, T., Desai, V. N., Nguyen, V. T., ... & Xiang, A. H. (2021). Association between epidural analgesia during labor and risk of autism spectrum disorders in offspring. Obstetrical & Gynecological Survey, 76(3): 131-133.

Song, P., Zha, M., Yang, Q., Zhang, Y., Li, X., & Rudan, I. (2021). The prevalence of adult attention-deficit hyperactivity disorder: A global systematic review and meta-analysis. Journal of global health, 11: 1-9.

Ter Beek, L. S., Böhmer, M. N., Wittekoek, M. E., & Kooij, J. J. S. (2023). Lifetime ADHD symptoms highly prevalent in women with cardiovascular complaints. A cross-sectional study. Archives of Women's Mental Health, doi.org/10.1007/s00737-023-01356-7

Vos, M., & Hartman, C. A. (2022). The decreasing prevalence of ADHD across the adult lifespan confirmed. Journal of global health, 12: 1-4.

Wootton, R. E., Riglin, L., Blakey, R., Agnew-Blais, J., Caye, A., Cadman, T., ... & Tilling, K. (2022). Decline in attention-deficit hyperactivity disorder traits over the life course in the general population: trajectories across five population birth cohorts spanning ages 3 to 45 years. International Journal of Epidemiology, 51(3): 919-930.

Yáñez-Téllez, M. G., Villaseñor-Valadez, V. D., Prieto-Corona, B., & Seubert-Ravelo, A. N. (2021). Prevalence of attention deficit/hyperactivity disorder in Mexican university students. Archivos de Neurociencias, 26(3): 10-16.

Yang, C. C., & Hinshaw, S. P. (2023). Associations Between Dimensional Persistence of ADHD and Adult Sleep Quality in a Prospective Study of Girls. Journal of Attention Disorders, 27(7): 777-785.

[1]. نویسنده مسئول: استادیار، گروه روانشناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران

rafi.mehdi@gmail.com

[2]. دانشیار، گروه روانشناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران

[3]. Attention Deficit/Hyperactivity Disorder (ADHD)

[4]. Neurodevelopmental disorder

[5]. American Psychiatric Association (APA)

[6]. Hartman, C. A., Larsson, H., Vos, M., Bellato, A., Libutzki, B., Solberg, B. S & Reif, A

[7]. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM)

[8]. London, A & Landes, S

[9]. Chronis‐Tuscano, A

[10]. Hinshaw, S. P., Nguyen, P. T., O’Grady, S. M., & Rosenthal, E. A

[11]. Faheem, M., Akram, W., Akram, H., Khan, M. A., Siddiqui, F. A., & Majeed, I

[12]. Wootton, R. E

[13]. Austgulen, A., Skram, N. K. G., Haavik, J., & Lundervold, A. J

[14]. Ginapp

[15]. Song, P., Zha, M., Yang, Q., Zhang, Y., Li, X., & Rudan

[16]. Anker, E., Ginsberg, Y., & Heir, T

[17]. Martin, J

[18]. Ter Beek, L. S., Böhmer, M. N., Wittekoek, M. E., & Kooij, J. J. S

[19]. Yáñez-Téllez, M. G., Villaseñor-Valadez, V. D., Prieto-Corona, B., & Seubert-Ravelo, A. N

[20]. Huang, C. L. C., Wang, J. J., & Ho, C. H

[21]. Chung, W

[22]. Bachmann, C. J., Philipsen, A., & Hoffmann, F

[23]. National Center for Health Statistics (NCHS)

[24]. Vos, M., & Hartman, C. A

[25]. Conners, C. K., Erhardt, D., & Sparrow, E. P

[26]. Adler, L. A., Faraone, S. V., Spencer, T. J., Berglund, P., Alperin, S., & Kessler, R. C

[27]. Moffitt, T. E

[28]. Caye, A., Swanson, J., Thapar, A., Sibley, M., Arseneault, L., Hechtman, L., & Rohde, L. A

[29]. Feldman, R. S