تدوین الگوی ارتقای رضایت زناشویی و بررسی اثربخشی آن در کاهش گرایش به طلاق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسئول: دانشجوی دکتری مشاوره، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه مشاوره دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

این پژوهش با هدف تدوین الگوی ارتقای رضایت زناشویی و بررسی اثربخشی آن در گرایش به طلاق اجرا شده است. روش تحقیق، آمیخته (از نوع طرح اکتشافی متوالی) است. مرحله اول پژوهش به روش کیفی از نوع نظریه داده­بنیاد صورت گرفته است. در این مرحله، پژوهشگر به شناسایی مؤلفه­های سازنده رضایت زناشویی و گرایش به طلاق و طراحی برنامه مداخله­ای به­منظور ارتقای رضایت زناشویی پرداخته است. به همین منظور با ده زوج که در آزمون رضایت زناشویی نمره زیاد (زوجین خشنود) کسب کرده بودند و ده زوج که نمره کم در آزمون رضایت زناشویی و نمره زیاد در آزمون گرایش به طلاق (زوجین ناخشنود با گرایش به طلاق) کسب کرده بودند، مصاحبه شد. در این مرحله روش نمونه­گیری هدفمند بود. برای جمع­آوری داده‌ها ‌‌‌‌‌‌‌‌‌از روش مصاحبه نیمه‌ساختاریافته و تعاملی بهره گرفته شده است. به­منظور تجزیه و تحلیل داده­های مصاحبه­ها از روش شناسه‌گذاری محوری استفاده شده است. براساس یافته‌های مصاحبه‌ها، الگوی ارتقای رضایت زناشویی تدوین شد و مورد تأیید ده تن از استادان قرار گرفت؛ به علاوه برای بررسی روایی نظری الگوی از روش تطبیق الگو استفاده شد. الگوی ارتقای رضایت زناشویی در قالب 12 جلسه آموزشی و برای تحقق پنج هدف برگرفته از مرحله کیفی، تدوین شد. در مرحله دوم از طرح نیمه­آزمایشی گروه کنترل نامعادل استفاده شد. در این مرحله، 20 زوج شهر مشهد، که طی فراخوانی جذب شده بودند و نمره کم (بیش از یک انحراف معیار کمتر از میانگین) در آزمون رضایت زناشویی و نمره زیاد (بیش از یک انحراف معیار بیشتر از میانگین) در آزمون گرایش به طلاق کسب کرده بودند به روش در دسترس انتخاب شدند و در گروه آزمایش و گواه جای گرفتند. به­منظور بررسی گرایش به طلاق از پرسشنامه " گرایش به طلاق" روزولت، جانسون و مارو (1986) استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌های بخش کمی از تحلیل کووواریانس تک­متغیره و چندمتغیره استفاده شد. یافته‌ها نشان داد که اجرای الگوی ارتقای رضایت زناشویی بر کاهش گرایش به طلاق مؤثر است؛ ضمن اینکه یافته‌ها نشان داد، آموزش الگوی ارتقای رضایت زناشویی بر دو بعد آزمون گرایش به طلاق، گرایش برای خروج از رابطه و مسامحه (تغافل و کوتاهی) مؤثر بوده است. با توجه به یافته‌های پژوهش می‌توان برای افزایش رضایت زناشویی و کاهش گرایش به طلاق در زوجین از بسته آموزشی ارتقای رضایت زناشویی استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Development of a Model for Promoting Marital Satisfaction and Evaluation of its Effectiveness in Reducing the Tendency to Divorce

نویسندگان [English]

  • Effat Yahya rad 1
  • Hussein Salimi Bajestani 2
  • Mohammad Asgari 2
  • Kiyumars Farahbakhsh 2
1 PhD Candidate in Counseling, Allameh Tabataba’i University
2 Associate Professor, Department of Counseling, Allameh Tabataba’i
چکیده [English]

This study was conducted with the aim of developing a model for promoting marital satisfaction and examining its effectiveness in reducing the tendency to divorce. The research method is hybrid (of consecutive exploratory design type). The first stage of the research was carried out using the qualitative method (of grounded theory type). At this stage, the components of marital satisfaction and the tendency to divorce were identified, and an intervention program was developed to promote marital satisfaction. For this purpose, ten couples who had high scores in the marital satisfaction test (happy couples) and ten couples who had low scores in the marital satisfaction test and high scores in the divorce tendency test (dissatisfied couples with a tendency to divorce) were interviewed. At this stage, the sampling method was purposeful. Semi-structured and interactive interview methods were used to collect data. The axial coding method was used to analyze the interview data. Based on the findings of the interviews, a model for promoting marital satisfaction was developed and approved by ten professors. In addition, the pattern matching method was used to evaluate the theoretical validity of the model. The model for promoting marital satisfaction was developed in the form of 12 training sessions to achieve five goals derived from the qualitative stage. At the second stage, the unbalanced control group quasi-experimental design was used. At this stage, twenty couples from Mashhad, who had been attracted through invitation and had low scores (more than one standard deviation under the average) in the marital satisfaction test and high scores (more than one standard deviation above the average) in the divorce tendency test, were selected by the convenience method and placed in the experimental and control groups. The Roosevelt, Johnson and Murrow Tendency to Divorce Questionnaire (1986) was used to assess the tendency to divorce. Univariate and multivariate covariance analyses were used to analyze the quantitative data. Findings indicated that the implementation of the model for promoting marital satisfaction is effective in reducing the tendency to divorce. The findings further showed that teaching the model for promoting marital satisfaction was effective on the two dimensions of the test of tendency to divorce, tendency to stop the relationship and negligence. According to the research findings, a training package for promoting marital satisfaction can be used to increase marital satisfaction and reduce the tendency to divorce in couples.

کلیدواژه‌ها [English]

  • marital satisfaction
  • satisfied couples
  • unhappy couples
  • tendency to divorce
  • a model for promoting marital satisfaction
  • sequential exploratory method
اصغریان، ثمانه (1396)، بررسی اثربخشی زوج­درمانی با رویکرد شناختی ـ رفتاری بر خود دلسوزی، تعهد شخصی، گرایش به طلاق و بهبود صمیمیت در زوجین ناسازگار، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی ‌واحد اردبیل.
اولیاء، نرگس؛ فاتحی­زاده، مریم و بهرام، فاطمه (1387)، تأثیر آموزش غنی‌سازی زندگی زناشویی بر افزایش صمیمیت زوجین، فصلنامه خانواده‌پژوهی، ش 2 (6): 119 ـ 134.       
 جانسون، برک و کریستنسن، لاری (2014)، پژوهشهای آموزشی رویکردهای کمی، کیفی و ترکیبی، ترجمه علیرضا کیامنش، نیلوفر اسمعیلی، صبا حسنوندی، مریم دانای­طوس، محمدرضا فتحی و مریم محسن­پور، (1395)، تهران: نشر علم.
چراغی، مونا؛ مظاهری، محمدعلی؛ موتابی، فرشته؛ پناغی، لیلی؛ صادقی، منصوره­السادات و سلمانی، خدیجه (1394)، پیش‌بینی رضایت زناشویی براساس کیفیت ارتباط همسران با دو خانواده اصلی، راهبرد فرهنگ، ش31: 99 ـ 120.
حاتمی­ورزنه، ابوالفضل (1394)، تدوین الگوی ازدواج پایدار رضایتمند و بررسی اثربخشی برنامه مداخله‌ای مبتنی بر آن، رساله دکتری  مشاوره، دانشگاه علامه طباطبائی.
حسنی، فریبا و جمالی، مرجان (1395)، اثربخشی طرحواره‌درمانی بر رضایت‌زناشویی زوجین، دومین همایش ملی سبک زندگی و خانواده پایدار، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، 22 آذر 1395.
داودی، زهرا؛ اعتمادی، عذرا و بهرامی، فاطمه (1388)، بررسی تأثیر رویکرد راه­حل ـ محور بر کاهش گرایش به طلاق در زنان و مردان  مستعد طلاق شهر اصفهان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، اصفهان: دانشگاه اصفهان.
رضاپور و همکاران (۱۳۹۷)، ارتباط همدلی و بخشودگی با رضایت زناشویی در بین زوجین در شهرستان یزد، همایش ملی روانشناسی و سلامت با محوریت خانواده و زندگی سالم، شیراز: دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شیراز، 6 اسفند 1397.
رضازاده، سیدمحمدرضا؛ بهرامی احسان، هادی؛ فاضل، محدثه و فلاح، مریم (1397)، بررسی عوامل زمینه‌‌ای و علل مؤثر بر طلاق،  فصلنامه علوم روانشناختی، ش 17 (71): 765 ـ 744 .
زارعی محمودآبادی، حسن (1391)، بررسی رابطه سبکهای دلبستگی و ویژگیهای شخصیتی به­عنوان پیش‌بینی‌کننده‌های گرایش به طلاق در زوجهای عادی و متقاضی طلاق یزد، فصلنامه مشاوره و روان‌درمانی خانواده، ش 2 (4): 128 ـ 122.
سایت سازمان ثبت احوال کشور، سالنامه آماری سال 1395. قابل بازیابی در: www.sabteahval.ir.
قربانی، فاطمه؛ پرافکند، بابک؛ حیدری، اسحاق؛ علمردانی صومعه، سجاد و حقیقی ماهر، وجیه­الله (1398)، مقایسه رضایت جنسی و بهزیستی روانشناختی در زنان متقاضی طلاق و عادی، نشریه رویش روانشناسی، ش 8 (7): 38 ـ 29.
 قلی­زاده، آذر و اسماعیلیان اردستانی، زهره (2017)، نقش مؤلفه‌های سرمایۀ اجتماعی بر رضایت زناشویی دانشجویان متأهل، دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی، ش 15 (56): 46 ـ 37.          
گودرزی، ماندانا (1397)، بررسی رابطه و تأثیر استفاده از شبکه­های اجتماعی بر میزان رضایت زناشویی زوجین، پنجمین کنفرانس بین­المللی روانشناسی، علوم تربیتی و سبک زندگی، قزوین: مؤسسه آموزش عالی تاکستان ـ دانشگاه پیام­نور استان قزوین.
محسن­زاده، فرشاد؛ نظری، علی­محمد و عارفی، مختار (1390)، مطالعه کیفی عوامل نارضایتی زن و شوهری و اقدام به طلاق (مطالعه موردی شهر کرمانشاه)، مطالعات راهبردی زنان، ش 14 (53): 42 ـ 7 .
میرزایی، رحمت؛ کریمی، خالد و شهریاری، پونه (1393)،