تدوین الگوی پایداری خانواده مبتنی‌بر آموزه‌های اسلامی در اندیشه مقام معظم رهبری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مشاوره، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد خوراسگان، اصفهان

2 استادیار، گروه روان‌شناسی بالینی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد خوراسگان، اصفهان

3 دانشیار، گروه روان‌شناسی صنعتی و سازمانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد خوراسگان، اصفهان

چکیده

تشکیل خانواده، اساس همه تربیت­های اجتماعی و انسانی است و جامعه اسلامی بدون بهره‌مندی از نهاد خانواده سالم، سرزنده و بانشاط امکان پیشرفت ندارد. هدف این پژوهش، تدوین الگوی پایداری خانواده مبتنی‌بر آموزه‌های اسلامی در اندیشه مقام معظم رهبری بوده است. این پژوهش، بنیادی از نوع توصیفی - اکتشافی است و با روش تحلیل مضمون، انجام شده است. بدین‌منظور، تمامی سخنرانی‌ها و پیام‌های ایشان در زمینه زن و خانواده از سال 1358 تاکنون از پایگاه‌های اطلاع‌رسانی دفتر رهبری و حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای و کتب مرتبط، گردآوری شده و با کدگذاری آن، مضامین پایه و سازمان‌دهنده مرتبط با پایداری خانواده شناسایی شده‌اند. یافته‌ها، الگویی مشتمل بر نه مضمون سازمان‌دهنده بوده است که برخی از آنها در هیچ‌یک از نظریات حوزه زوج و خانواده به‌چشم نمی‌خورد. این مضامین شامل شناخت اهمیت خانواده در اسلام، خدامحوری در خانواده، بنای رابطه بر محبت و رفاقت، سازگاری، پایبندی به اخلاق اسلامی، پایبندی به حقوق و وظایف، احیای کرامت زنان، ارضای متقابل جنسی و ایفای نقش مناسب والدین زوجین می‌باشد. مضامین حاصل نشان می‌دهد که از ریشه‌های اصلی فروپاشی خانواده در مداخلات این حوزه غفلت شده است و این مضامین ظرفیت طراحی مدل پیشگیری و درمانی را دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Developing Family Sustainability Pattern Based on Islamic teachings in Ayatollah Khamenei's Thought

نویسندگان [English]

  • a'azam mahmoodzadeh 1
  • zahra yousefi 2
  • mohsen golparvar 3
1 PhD Student of Counseling Islamic Azad University, Khorasgan Branch, Isfahan
2 Assistant Professor of Clinical Psychology, Islamic Azad University, Khorasgan Branch, Isfahan
3 Associate Professor, Department of Industrial and Organizational Psychology, Islamic Azad University, Khorasgan Branch, Isfahan
چکیده [English]

The formation of the family is the basis of all social and human development, and the Islamic society can not progress without the benefit of the institution of a healthy, lively and joyful family. The purpose of this study was to develop a pattern of family sustainability based on Islamic teachings in the supreme leader's opinion. This is a descriptive-explorative research, and has been done by Thematic Analysis Method. To this end, all his speeches and messages on women and family from 1978 to date have been compiled from the information offices of the Office of Presidency and the publication and publication of the works of Ayatollah Khamenei and related books, and coding them, the basic themes and Organizers related to family sustainability. The findings included a model of nine organizational themes, most of which were not seen in any of the ideas of the couple and the family. These themes include recognizing the importance and function of the family in Islam, Building a relationship to affection and friendship, adaptation, adherence to religious norms, adherence to Islamic morality, Adherence to rights and duties in the family, Cross sexual satisfaction, the revival of women's dignity characteristics and play the suitable role of couples' parents. The resulting contents indicate that the main roots of family breakdown are neglected in interventions in this field, and these themes have the capacity to design a preventive and therapeutic model.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Family Sustainability
  • Women
  • Leadership
  • Khamenei
  • Islam
- قرآن کریم
- آیت‌اللهی، ز. (1381)، زن و خانواده، تهران: شورای فرهنگی- اجتماعی زنان.
- افروز، غ. (1386)، روان‌شناسی خانواده: همسران برتر، تهران: انتشارات انجمن اولیا و مربیان.
- انصاریان، ح. (1385)، نظام خانواده در اسلام، قم: انتشارات ام‌ابیها.
- پورمیرصالح، ر.؛ اسماعیلی، م.؛ فرح‌بخش، ک. و ذکایی، م.س. (1394)، بررسی نظام ارزش‌شناسی دینی در گفتگوهای درون‌شخصی زوجین مذهبی برخوردار از سازگاری زناشویی بالا، پژوهش‌های روان‌شناسی بالینی و مشاوره، سال پنجم، شماره 2: 115-100.
- جمشیدی‌ها، غ. وصادقی، س. (1392)، نگرش جامعه‌شناختی بر تأثیر فرهنگ مدرن ازمنظر جنسیتی بر تحولات خانواده در تهران، نشریة زن در فرهنگ و هنر، دورة 5 ، شمارة 2.
- جمشیدی‌ها، غ.؛ نریمانی، س. و جمالی، ع. (1394)، آسیب‌شناسی اجتماعی طلاق در جامعه شهری ایران، مهندسی فرهنگی، سال دهم ، شماره 85.
- چابکی، ا. (1392)، مطالعه بین‌نسلی نگرش به طلاق و کارکردهای خانواده در زنان شهر تهران، مطالعات زن و خانواده، دوره ا، شماره 1.
- چراغی، م.؛ مظاهری.م.م. ؛ موتابی، ف. و پناغی، ل. (1396)، مقیاس سیستمی- مثلثی خانواده: ابزاری برای سنجش روابط همسران و خانواده‌های اصلی آنها، خانواده‌پژوهی، شماره 51: 360-343.
- حاجیان‌مقدم، ف. (۱۳۹۲)، فراتحلیل مطالعات خانواده: عوامل مقوم و عوامل فرساینده خانواده ایرانی.
- حسینی، ن.؛ فرح‌بخش، ک. و فاتحی‌زاده، م. (1391)، بررسی و مقایسه میزان به‌کارگیری آموزه‌های اسلامی خانواده‌محور در خانواده‌های سالم و آشفته، روان‌شناسی و دین، سال پنجم، شماره اول.
- حیدری، م. (1386)، دینداری و رضامندی خانوادگی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- خادمی، م. و عابدی، ف. (1393)، اثربخشی آموزش مهارت‌های ارتباطی مبتنی‌بر آموزه‌های دینی بر خوشبینی و سازگاری زناشویی، مطالعات روان‌شناختی، شماره 40: 47-28.
- دانایی‌فرد، ح. (1387)، ارتقای روایی و پایایی در پژوهش‌های کیفی مدیریتی :تأملی بر استراتژی‌های ممیزی پژوهشی، پژوهش‌های مدیریت، سال اول، شماره اول: 162-131.
- دانش‌، ع. و حیدریان، م. (1383)، رابطه علاقه و احترام متقابل با رضایت زناشویی همسران در شهرستان قم، تازه‌ها و پژوهش‌های مشاوره، شماره 18: 76-59.
- سالاری‌فر، م. (1385)، درآمدی بر نظام خانواده در اسلام، قم: نشر ‌هاجر.
- سالاری‌فر، م.؛ یونسی، س.ج. ؛  شریفی‌نیا، م. و حسن‌آبادی، ح. (1395)، مقایسه کارآمدی مداخلات اسلامی و درمان شناختی – رفتاری توسعه‌یافته در افزایش رضایت زناشویی زوج‌ها، روان‌شناسی و دین، شماره 33: 42-27.
- سرایی، ح. و اوجاقلو، س. (1392)، مطالعه نسلی تغییر ارزش ازدواج در ایران مطالعه موردی: زنان شهر زنجان، مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال پنجم، شماره چهارم.
- سعیدی، ل.؛ بهرامی، ف. و اعتمادی، ع. (1385)، بررسی اثربخشی زوج‌درمانی کوتاه‌مدت راه‌حل‌مدار بر کاهش تعارضات زوجین شهرستان خمینی‌شهر اصفهان، تازه‌ها و پژوهش‌های مشاوره، شماره 20: 52-39.
- سلیمانیان، ع. و ریحانی، ر. (1396)، رابطه میان شخصیت و اعتقادات ناکارآمد با کیفیت زناشویی، مطالعات روان‌شناسی و علوم تربیتی، دوره سوم ، شماره1: 65-53.
- سلیمی، ا.؛ کلانتر، م. وگلزاری، م. (1396)، مقایسه عملکرد خانواده از دیدگاه قرآن (آیة 21 سوره روم) در میان زنان متقاضی طلاق و زنان غیرمتقاضی شهر اراک)، روان‌شناسی و دین، شماره 37: 85-65.
- صادقیان، ا. (1387)، قرآن و بهداشت روان، قم: پژوهش‌های تفسیر و علوم قرآن.
- طاهرزاده، ا. (1388)، زن آن‌گونه که باید باشد، اصفهان: نشر لب‌المیزان.
- طباطبایی، س. م. (1394)، تفسیرالمیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
- طلاییان، ر. و زهراکار، ک. (1394)، بررسی التزام عملی به اعتقادات اسلامی و سبک‌های ادارة تعارض زناشویی به‌عنوان عوامل پیش‌بینی‌کنندة طلاق، روان‌شناسی و دین، سال هشتم، شماره چهارم، پیاپی100: 115-100.
- عابدی، ح.؛ تسلیمی، م.؛ شیخ‌زاده، م. و فقیهی، ا. (1390)، تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده، اندیشه مدیریت راهبردی، سال پنجم، شماره دوم: 198-151.
- عباس‌زاده، م.؛ سعیدی عطایی، ح. و افشاری، ز. (1394)، مطالعه برخی عوامل جریان مدرنیته مؤثر بر گرایش زنان به طلاق مورد مطالعه: زنان متأهل شهر زنجان، پژوهش‌های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی، شماره 9.
- عظیمی، ر.؛ عابدزاده، م. و عظیم، م. (۱۳۹۲)، بررسی عوامل مؤثر بر بروز طلاق عاطفی میان زوجین در خانواده، مطالعات جامعه‌شناختی ایران، سال سوم، شماره 10.
- عنایت، ح. و نجفی، ع. (1392)، نگرش جامعه‌شناختی بر تأثیر فرهنگ مدرن ازمنظر جنسیتی بر تحولات خانواده در تهران، پژوهش جامعه‌شناسی معاصر، سال دوم، شماره 3.
- فقیهی، ع. (1386)، آموزش‌های روان‌شناختی مبتنی‌بر قرآن و حدیث و بررسی تأثیرات روانی و تربیتی آن در روابط همسران، تربیت اسلامی، سال دوم، شماره 4: 130-89.
- فلاحی، ر.؛ روشنفکر، پ. و پورکمالی، م .(1391)، بررسی بین‌نسلی نگرش نسبت به طلاق، شماره دوم،  سال اول، شماره دوم، راهبرد اجتماعی و فرهنگی.
- فولادی، ا. و شاه‌نعمتی، ن. (1394)، بررسی علل طلاق در استان آذربایجان شرقی، تبریز، جامعه‌پژوهی فرهنگی، سال ششم، شمارة دوم.
- قاسمی، س. و اعتمادی، ع. (1395)، رابطه بین پایبندی مذهبی و بخشش با کیفیت روابط زوجین و خانواده همسر در زنان، روان‌شناسی و دین، شماره 34:  109-97.
- قدسی، ع.؛ بلالی، ا. و عیسی‌زاده، س. (1390)، تعلق و طلاق بازدارنده‌های اقتصادی اجتماعی،توسعه اجتماعی، دوره پنج، شماره 3و4.
- قلی‌زاده، آ.؛ بانکی ‌پور‌فرد، ا . و مسعودی‌نیا، ز. (1394)، مطالعه کیفی تجارب مردان و زنان طلاق‌گرفته از عوامل فرهنگی زمینه‌ساز طلاق. جامعه‌شناسی کاربردی، سال بیست‌وششم، شماره1.
- کرو، م. و ریدلی، ج. (1384)، زوج‌درمانی کاربردی با رویکرد سیستمی- رفتاری، ترجمه‌ اشرف‌السادات موسوی، تهران: نشر مهر کاویان.
- محسن‌زاده، ف.؛ نظری، م. و عارفی، ع. (۱۳۹۰)، مطالعه کیفی عوامل نارضایتی زناشویی و اقدام به طلاق (مطالعه موردی شهر کرمانشاه)، مطالعات راهبردی زنان، شماره ۵۳.
- مهین‌ترابی، س.؛ صاحبی، م. و موسوی، ع. (1390)، تأثیر آموزش‌های شناختی - رفتاری بر تعدیل انتظارات غیرمنطقی، بلوغ عاطفی و نارضایتی زناشویی در زنان، شماره 16: 147-125.
- میرخانی، ع. (1377)، تأکید بر اخلاق، تلطیف در حقوق: دو ضرورت ناگسستنی خانواده، مطالعات راهبردی زنان، شماره 2: 45-24.
- نوابی‌نژاد، ش. (1392)، الگوی ایرانی- اسلامی خانواده اخلاق‌محور است، دومین کنفرانس الگوی ایرانی -اسلامی پیشرفت، اردیبهشت 1392.
- نوین، ج. و بهرامی، ه. (1395)، طراحی و ارزیابی اثربخشی آموزش آموزه‌های دینی- روان‌شناختی بر رضایت زناشویی، فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی. شماره 28: 75-61.
- هالفورد، ک. (1384)، زوج‌درمانی کوتاه‌مدت، ترجمه‌ مصطفی تبریزی، مژده کاردانی و فروغ جعفری، تهران: نشر فراروان.
- یراقی، س. و ارزانی، ح. (1392)، آسیب‌شناسی خانواده در فرهنگ غرب از دیدگاه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، دوره 3، شماره 3، پیاپی 33.
- یونسی، س.ج. و مقصودزاده، م. (1392)، اثربخشی آموزش مسائل دینی بر رضایت زناشویی زوجین، روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی، شماره 13: 75-61.
 
Abbasi-Shavazi, M. J., & McDonald, P. (2008). Family Change in Iran: Religion, Revolution, Boyatzis, R. E. (1998). Transforming qualitative information: thematic analysis and code
Braun, V. & Clarke, V. (2006), “Using thematic analysis in psychology”.
Brown, E., Orbuch, T. L. & Bauermeister, J. A. (2008). Religiosity and marital stability among black American and white American couples. Family relations, 57(2), 186Bryan, C.M. (2011). Predicting relationship stability among midlife African American couples . Journal of Consulting and Clinical Psychology, 79(6), 814-825.
Cutrona, C. E. Russell, D W. Burzette, R. G., Wesner, K. A & development. Sage Publications.
David, P. & Stafford,  L. (2013). A Relational Approach to Religion and Spirituality in   marriage The Role of Couples’ Religious Communication in Marital Satisfaction.Journal  of Family Issues, 33(2),
Ellison, C. G., Burdette, A. M. & Bradford, W.(2010). The Couple That Prays Together: Race and Ethnicity, Religion, and Relationship Quality Among Working-Age Adults. Journal of Marriage and Family,72(4),  963–975.
Fincham, Frank D.; Ajayi, Christine; Beach, Steven R. H. (2011). Spirituality and marital satisfaction in African American couples. Psychology of Religion and Spirituality,3(4),  259-268.
Lambert, N. & Dollahite, D. (2006). How religiosity helps couples prevent, resolve and overcome material conflict. Family relations, 55(4), 439-449.
Orathinkal, J. & Vansteewegen, A. (2006). Religiosity and marital satisfaction. Journal of Contemporary Family Therapy, 28(4), 497-504.
Schramm, D. G., Marshal, J. P., Harris, V. W.  & Lee, T. R. (2012). Religiosity, Homogamy   and Marital Adjustment. Journal of Family Issues,. 33(2) , 246-268