ریشه‌یابی عوامل مؤثر بر توسعه فرهنگ حجاب و عفاف و ارزیابی راهبردهای نقشه مهندسی فرهنگی (رویکرد سیستمی)

نویسندگان

1 دانشکده مهندسی صنایع، دانشگاه آزاد اسلامی (واحد تهران جنوب)

2 دانشکده مهندسی برق، دانشگاه صنعتی امیرکبیر

3 دانشکده مهندسی صنایع و سیستمها، دانشگاه تهران

4 دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز

چکیده

در این تحقیق با گردآوری و تحلیل بیش از 200 تحقیق، مبتنی بر رویکرد تفکر سیستمی و بهره‌مندی از روش-شناسی پویایی سیستم، عوامل اثرگذار بر توسعه فرهنگ حجاب و عفاف شناسایی و در یک الگوی مفهومی ارائه شد. سپس بر اساس روش‌شناسی پویایی سیستم، روابط علی بین متغیرها تشریح گردید. در تبیین سیستمی موضوع، نشان داده شد فرهنگ حجاب و عفاف در تعامل چند سویه با حوزه‌های اجتماعی، رسانه‌های داخلی و غربی، نظام آموزش خصوصی و دولتی، سیاستگذاری حاکمیت در ترویج فرهنگ و اقتصاد لباس اسلامی و غیر اسلامی است و تصمیم‌گیری فرد در زمینۀ حجاب و عفاف در بستر پویایی از مبانی اعتقادی و باورها، آرمانهای ذهنی و رفتارهای ظاهری فرد محقق می‌گردد. هم‌چنین حلقه‌های رفتاری مؤثر بر مبانی اعتقادی، آرمانهای ذهنی و رفتارهای ظاهری فرد ناشی از تعامل علّی بین متغیرها، شناسایی شد که در دوره کوتاه تا بلند مدت بر رفتارهای فرهنگی مؤثر است. بر همین مبنا، یافته‌های راهبردی به منظور توسعه فرهنگ عفاف و حجاب در دوره کوتاه تا بلند مدت ارائه شد و تطابق آن با راهبردهای نقشه جامع مهندسی فرهنگی کشور مورد بررسی کیفی قرار گرفت.

کلیدواژه‌ها


  1. احمدی، خدابخش؛ بیگدلی، زهرا؛ مرادی، آزاده؛ سید اسماعیلی، فتح‌الله (1389). رابطه اعتقاد به حجاب و آسیب‌پذیری فردی، خانوادگی و اجتماعی. علوم رفتاری. شماره 2: 97 تا 102.
  2. اسفندیار، فاطمه؛ یوسفیان، زهرا؛ هاشم زاده، محمد صالح (1389). بررسی ابعاد گوناگون حجاب و تحلیل یکپارچه‌سازی برون ده‌های فرهنگی و تربیتی در آن. گنجینه مجمع.
  3. افشانی، علیرضا؛ زارعان، احمد (1392). نقش رسانه‌ها در گسترش و تعمیق فرهنگ عفاف و حجاب و تأثیر آن بر امنیت فردی و اجتماعی. فصلنامه دانش انتظامی خراسان شمالی. شماره 3: 41 تا 62.
  4. بابایی، پروین؛ اکبری، فاطمه (1393). بررسی مبانی نظری طراحی مدل و لباس زنانه در الگوی ایرانی ـ اسلامی. فصلنامه نقد کتاب. شماره 1 و 2: 241 تا 258.
  5. بهرام زاده، محمد مهدی؛ لطفی، ایمان (1390). نقش حجاب و شناسایی علل رواج بدحجابی در بین جوانان مطالعه موردی: مراکز آموزشی شهر اهواز. فصلنامه‎ مطالعات بسیج. شماره 50: 109 تا 124.
  6. گزارش شورای انقلاب فرهنگی (1388). آسیب‌شناسی حجاب و عفاف در رسانه تلویزیون.
  7. گزارش شورای عالی انقلاب فرهنگی (1389). راهکارهای اجرایی گسترش فرهنگ عفاف و حجاب. فرهنگ پویا.
  8. گزارش شورای انقلاب فرهنگی (1390). بررسی تحقیقات پیمایشی انجام شده در خصوص حجاب و عفاف.
  9. پورنقدی، بهزاد (1392). نقش شبکه‌های اجتماعی مجازی در نظم و امنیت استان خراسان شمالی. فصلنامه دانش انتظامی خراسان شمالی: 69 تا 90.
  10. تیموری، ابراهیم؛ نورعلی، علیرضا؛ ولی‎زاده، نریمان (1387). پویایی‌های سیستم، رویکردی کاربردی برای مسائل مدیریتی. تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.
  11. حداد عادل، غلامعلی (1391). فرهنگ برهنگی و برهنگی فرهنگی. انتشارات سروش.
  12. خواجه‌نوری، بیژن؛ روحانی، علی؛ هاشمی، سمیه (1391). گرایش به حجاب و سبک‌های متفاوت زندگی، مطالعه موردی: زنان شهر شیراز. جامعه‌شناسی کاربردی. شماره 37: 141 تا 166.
  13. خسروانی، هنگامه (1393). پیامدهای رسانه و ناتو فرهنگی بر حجاب. فصلنامه دانش انتظامی خراسان شمالی. شماره 2: 17 تا 41.
  14. رجبی، سوران (1389). بررسی میزان رعایت حجاب برتر در دانشجویان و تأثیر آن بر شادکامی. دو فصلنامه علمی ـ ترویجی بانوان شیعه. شماره 25: 7 تا 86.
  15. رستگار خالد، امیر؛ محمدی، میثم؛ نقی پور ایوکی، سحر (1391). کنش اجتماعی زنان و دختران نسبت به حجاب و رابطه آن با مصرف اینترنت و ماهواره. فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده (مطالعات راهبردی زنان). شماره 56: 7 تا 82.
  16. رهبر، محمد تقی (1390). دانشگاه و مسئله حجاب و عفاف. ماهنامه پاسدار اسلام.
  17. زکائی، محمد سعید؛ شفیعی، سمیه سادات (1389). کالبد شکافی سیاست‌گذاری فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در حوزه سبک زندگی دختران. فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات. شماره 20: 77 تا 120.
  18. زمانی، مصطفی (1368). مردان پاک از دیدگاه امام صادق (ع). قم: پیام اسلام.
  19. زین آبادی، مرتضی (1386). جامعه‌پذیری و حجاب. کتاب زنان. شماره 38: 180 تا 218.
  20. سیاح ورگ، محمد؛ امیرپور، میرزا؛ وحیدی مطلق، عفت (1392). بررسی عوامل مؤثر بر حجاب و عفاف دختران مقطع متوسطه (مطالعه موردی استان خراسان شمالی). فصلنامه دانش انتظامی خراسان شمالی. شماره 1: 137 تا 152.
  21. شارع پور، محمد؛ تقوی، سید زینب؛ محمدی، محمد (1391). تحلیل جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر گرایش به حجاب: مطالعه موردی گرایش به حجاب در بین دانشجویان دختر دانشگاه مازندران. فصلنامه تحقیقات فرهنگی. شماره 3: 1 تا 29.
  22. شکوری، ابوالفضل؛ دارا، جلیل (1390). بررسی نقش مدارس اسلامی در تقویت فرهنگ حجاب از منظر سرمایه اجتماعی. فصلنامه تحقیقات فرهنگی. شماره 3: 71 تا 97.
  23. صفاوردی، سوسن (1389). بازنمایی حجاب زن مسلمان در رسانه‌های غربی. فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان. شماره 48: 295 تا 340.
  24. طیبی‎نیا، موسی؛ محمدپور، احمد (1390). مدل معادلات ساختاری حجاب و عفاف، مطالعه موردی: دانش‌آموزان دختر دبیرستان‎های استان همدان. فصلنامه فرهنگی تربیتی زنان و خانواده. شماره 18: 189 تا 232.
  25. عباس زاده، محمد؛ علیزاده اقدم، محمد باقر؛ سعادتی، موسی؛ محمد پور، نیره (1391). نگرش جامعه‌شناختی و روان شناختی به بد حجاب به عنوان یک مسئله اجتماعی. فصلنامه مهندسی فرهنگی. شماره 55 و 56: 87 تا 113.
  26. غلامی، علی (1392). مبانی نظری مداخله دولت در مسئله حجاب. فصلنامه دانش حقوق عمومی. شماره 6: 47 تا 67.
  27. غیرتمند، سعید؛ مختاری، نادر؛ عسکری، محمدعلی (1393). آثار فردی و اجتماعی حجاب و نقش آن در امنیت اجتماعی زنان. فصلنامه پژوهش‌های اجتماعی اسلامی. شماره 4.
  28. فاضلیان، پوراندخت (1389). بررسی رابطة نوع حجاب و میزان امنیت اجتماعی. پژوهه نامه زنان. شماره 2: 65 تا 86.
  29. مختاریان‎پور، مجید؛ گنجعلی، اسدالله (1390). نهادی‌سازی عفاف وحجاب در جامعه، رویکردی فرایندی. فصلنامه تحقیقات فرهنگی. شماره 3: 117 تا 151.
  30. ماه‌پیشانیان، مهسا (1389). راهکارهای رسانه‌ای ایالات متحده امریکا برای مقابله با جمهوری اسلامی ایران. فصلنامه علمی ـ ترویجی رسانه. شماره 3: 145 تا 175.
  31. مسعودی پور، سعید (1389). حجاب به مثابه یک سیستم. گنجینه مجمع.
  32. معین، محمد. فرهنگ معین. زرین نگارستان کتاب.
  33. منصوری، محمد سادات (1387). خلاصه یافته‌های طرح آسیب‌شناسی حجاب و عفاف. دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی.
  34. نخعی، زینت (1385). علل ضعف پوشش و راهکارهای بهینه سازی آن. بانوان شیعه. شماره 10: 119 تا 152.
  35. نیلچی زاده، فروغ (). طرح بررسی راهکارهای هنجارسازی و تقویت گرایش دانشجویان به حجاب اسلامی. دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی.
  36. یزدخواستی، بهجت (1386). حجاب زنان با رویکرد جامعه شناختی. فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان. شماره 38: 1 تا 37.