تحلیل گفتمان و نقد الگوی خانوادۀ مدرن مدنی در ایران پس از انقلاب اسلامی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تخصصی جامعه شناسی فرهنگی دانشگاه تهران -دبیر کمیسیون جامعه شناسی شورای تحول و ارتقای علوم انسانی

2 دانشگاه تهران - گروه جامعه شناسی

چکیده

نویسندگان با استفاده از نظریات و روشهای تحلیل گفتمانی تلاش می‌کنند تا در چشم‌اندازی از تاریخ اجتماعی و سیاسی معاصرِ جامعۀ ایران، عوامل الگوی خانوادۀ مدرن مدنی را به عنوان محصول و کفایت تجربی گفتمان جامعۀ مدنی در سه سطح توصیفی، تفسیری و تبیینی تحلیل کنند. به این منظور، در این مقاله الگویی ترکیبی (برامده از آرای فرکلاف، لاکلاو و موفه) تنظیم و به‌کار گرفته شده است. در مجموع، مهمترین یافته‌ها و دستاوردهای تحلیلی و انتقادی مقاله عبارت است از: 1 ـ الگوی خانوادۀ مدرن مدنی تحت تأثیر دو پارادایم «تفسیری» و «انتقادی» و برخی مبانی معرفتی و نظری نظریه‌پردازانی همچون یورگن هابرماس و آنتونی گیدنز است. 2 ـ این الگو بر محور مفاهیم «روابط و ارزشهای دموکراتیک» و «اصالت فرد» مفصل‌بندی‌ شده و دالّ مرکزی آن «ارزشهای جامعۀ مدنی» است. 3 ـ خانوادۀ مدرن مدنی با ارکان هویتی جامعۀ ایران (بویژه آموزه‌های اسلامی و فرهنگ ایرانی) سازگاری و تناسب ندارد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. آقا گل‌زاده، فردوس (1385). تحلیل گفتمان انتقادی. تهران: علمی و فرهنگی .
  2. بشیریه، حسین (1387). جامعه‌شناسی سیاسی. تهران: نی.
  3. بیرو، آلن (1370). فرهنگ علوم اجتماعی. ترجمة باقر ساروخانی. تهران: کیهان.
  4. جلایی‌پور، حمیدرضا (1383). دموکراسی گفت‌و‌گویی با اشاره‌ای به ایران. جامعه‌شناسی ایران. شماره 17: 171 ـ 160.
  5. جلایی‌پور، حمیدرضا (1385الف). چرا خانوادة مدنی در ایران رهایی‌بخش است؟. زنان. شماره 130: 31 ـ 28.
  6. جلایی‌پور، حمیدرضا (1385ب). ایران جامعه‌ای مدرن اما بدقواره. بازتاب اندیشه. شماره 81: 32 ـ 28.
  7. جلایی‌پور، حمیدرضا (1392). جامعه‌شناسی ایران: جامعۀ کژمدرن. تهران: علم.
  8. جمعی از پژوهشگران (1391). جریان‌شناسی گفتمان‌های هم‌سو و معارض انقلاب اسلامی. تهران: اندیشکدة راهبردی تبیین.
  9. دارابی، علی (1389). جریان‌شناسی سیاسی در ایران. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی.
  10. سلطانی، سید علی‌اصغر (1383). تحلیل گفتمان به‌مثابة نظریه و روش. علوم سیاسی. ش 28: 180-153.
  11. شرت، ایون (1390). فلسفة علوم اجتماعی قاره‌ای: هرمنوتیک، تبارشناسی و نظریة انتقادی. ترجمة هادی جلیلی. تهران: نی.
  12. شکربیگی، عالیه (1390). مدرن‌گرایی و سرمایة اجتماعی خانواده: درآمدی بر جامعه‌شناسی خانواده در ایران. تهران: جامعه‌شناسان.
  13. عرفان‌منش، ایمان (1392). بازنمایی الگوهای خانواده و مناقشات گفتمانی آنها در ایران. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. رشتۀ جامعه‌شناسی. دانشگاه تهران.
  14. عرفان‌منش، ایمان؛ جمشیدیها، غلام‌رضا (1393). رابطة علوم انسانی اجتماعی با گفتمان و الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت. معرفت فرهنگی اجتماعی، ش 20: 24-5.
  15. عرفان‌منش، جلیل (1393). جستارهایی در حیات فرهنگی ایرانیان. با مقدمة علی‌اکبر ولایتی. تهران: سروش.
  16. عضدان‌لو، حمید (1380). گفتمان و جامعه. تهران: نی.
  17. علوی‌تبار، علی‌رضا (1386). خانوادة سنتی گزینه‌ای نا ممکن. زنان. ش 150: 53-48.
  18. فاضلی، نعمت اله؛ علی‌نقیان، شیوا (1391). گونه‌شناسی الگوهای در حال ظهور زندگی خانوادگی در شهر تهران. در: مقاله‌های همایش زنان و زندگی شهری. تهران: شهرداری تهران.
  19. فرکلاف، نورمن (1379). تحلیل انتقادی گفتمان. ترجمة فاطمه شایسته‌پیران و همکارن. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
  20. گیدنز، آنتونی (1392). تجدد و تشخص: جامعه و هویت شخصی در عصر جدید. ترجمة ناصر موفقیان. تهران: نی.
  21. مک‌دانل، دایان (1380). مقدمه‌ای بر نظریه‌های گفتمان. ترجمة حسین‌علی نوذری. تهران: فرهنگ گفتمان.
  22. ون‌داک، تئون ادریانوس (1382). مطالعاتی در تحلیل گفتمان. ترجمة پیروز ایزدی و همکاران. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
  23. Calhoun, C. & et al. (2012). Contemporary Sociological Theory. UK: Blackwell.
  24. Coles, P. (2006). Sibling Relationships. London & New York: Karnac.
  25. Gee, J. P. (1999). An Introduction to Discourse Analysis: Theory & Method. London & New York: Routledge.
  26. Gutting, G. (2006). The Cambridge Companion Foucault. Cambridge: Cambridge University.
  27. Habermas, J. (1991). The Structural Transformation of the Public Sphere. Cambridge: MIT.
  28. Laclau, E.; Mouffe, C. (2001). Hegemony & Socialist Strategy: Towards a Radical Democratic Politics.
  29. London: Verso.
  30. Method of Critical Discourse Analysis). in: Wodak, R. & Meyer, M. Methods of Critical Discourse Analysis.(pp 1-14). London: Sage.
  31. Phillips, L. & Jørgensen, M. W. (2004). Discourse Analysis as Theory & Method. London: Sage.
  32. Sardar, Z. & Van Loon, B. (1998). Introducing Cultural Studies. Australia: Victoria.
  33. Wodak, R. (2001). What CDA Is about?(A Summary of Its History, Important Concepts, & Its Developments in
فصلنامه فرهنگی- تربیتی زنان و خانواده
دوره 11، شماره 34 - شماره پیاپی 34
648
اردیبهشت 1395
صفحه 107-135

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 24 بهمن 1394
  • تاریخ بازنگری: 01 آذر 1403
  • تاریخ پذیرش: 28 شهریور 1397
  • تاریخ انتشار: 01 اردیبهشت 1395

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار