Investigating the relationship between body management, social capital and generational belonging with women's reproductive behavior

بررسی رابطه بین متغیرهای مدیریت بدن، سرمایه اجتماعی و تعلق نسلی با رفتار باروری زنان محمدباقر علیزاده‌اقدم | توکل آقایاری‌هیر | سعید سلطانی‌بهرام | نسرین انصاری‌اوزی چکیده باروری و فرزندآوری همواره با بدن زنان در ارتباط بوده و تغییرات زیستی و ظاهری را در بدن آنها پدید می‌آورد. همچنین، در جامعه ما رفتار باروری زنان تابعی از هنجارهای اجتماعی و وابستگی نسلی آنها مورد توجه قرار گرفته است. هدف این پژوهش، بررسی رفتار باروری زنان در ارتباط با متغیرهای مدیریت بدن، سرمایه اجتماعی و تعلق نسلی به روش پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش زنان متأهل 15 تا 49 ساله شهر تبریز در سال 1401 بودند که با استفاده از فرمول کوکران 498 نفر از آنها به عنوان حجم نمونه برآورد گردید و شیوه نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای بود. برای سنجش متغیر‌ها، جمع‌آوری داده‌ها و آزمون فرضیه‌ها از پرسشنامه‌های محقق‌ساخته استفاده شده و گویه‌های آن براساس پایه‌های نظری و تعاریف مفهومی طراحی و تدوین شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد رفتار باروری زنان با مدیریت بدن رابطه منفی و معنی‌داری دارد. در حالی‌که متغیر سرمایه اجتماعی ارتباط معنی‌داری با رفتار باروری زنان تبریزی ندارد. همچنین، رفتار باروری زنان تبریزی بر حسب تعلق نسلی آنها تفاوت معنی‌داری دارد یعنی با افزایش سن، رفتار باروری زنان روند کاهشی پیدا می‌کند. کلیدواژه‌ها: رفتار باروری، مدیریت بدن، سرمایه اجتماعی، تعلق نسلی، زنان. مقدمه جمعیت و ابعاد آن، نقطه مرکزی هر نظام اجتماعی محسوب می‌شود. تحولات جمعیتی، تقریباً تمام جنبه‌های زندگی انسان و جهان پیرامون انسان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و اثرات متعددی بر خرده نظا‌م‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و محیطی وارد می‌کند و منشأ تحولات چشمگیری در این حوزه‌ها می‌‌شود (عباسی شوازی، 1391: 38). از طرف دیگر، باروری و پایین بودن آن از جمله موضوعاتی است که پژوهشگران بسیار به آن پرداخته‌اند؛ ساسمیلیچ از بنیان‌گذاران جمعیت‌شناسی در سال 1741 بیان کرده که اگر خانواده‌ها به طور متوسط کمتر از چهار فرزند داشته باشند، نشان از پایین بودن باروری است (باچی ، 2012: 72). امروزه، تعدادی از کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه میزان باروری کل در سطح جانشینی و حتی پایین‌تر از سطح جانشینی را تجربه کرده‌اند. ایران نیز در ردیف کشورهایی است که در چند دهه‌ اخیر افت شدیدی را در نرخ‌ باروری داشته است. کاهش باروری از حدود 7 فرزند به ازای هر زن در سال 1359 (عباسی شوازی و خواجه صالحی، 1392: 46) به 9/6 فرزند در سال 1363 (صادقی و سرایی، 1395: 3) و 5/5 فرزند در سال 1376 به 1/2 فرزند (به سطح جانشینی) در سال 1379 و به حدود 9/1 فرزند در سال 1385، و 8/1 فرزند در سال 1390 بیانگر این موضوع است. آمار ارائه شده نشان می دهد که از سال 1379 به بعد روند کاهشی نرخ باروری سرعت بیشتری گرفته و به زیر سطح جانشینی رسیده است به طوریکه میزان باروری کل برای کشور حدود 8/1 فرزند به ازای هر زن بوده است (عباسی شوازی و خواجه‌‌صالحی، 1392: 46). رفتار باروری در جامعه به عنوان یکی از عوامل اصلی جمعیّتی، تحت تأثیرعوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است به‌گونه‌ای که تحوّل و دگرگونی در هر کدام از این عوامل، بر تغییرات باروری تأثیر مستقیم و غیرمستقیمی خواهد گذاشت و در همین راستا، ایران در چند دهه اخیر، تحوّلات جمعیّت‌شناختی چشمگیری را تجربه کرده که این تحوّلات بیش از هر چیزی در مورد وضعیّت زنان در جامعه قابل مشاهده است (عباسی شوازی و همکاران، 2009: 26). باروری فرآیند پیچیده‌‌ای است که نه تنها به عنوان یک پدیده بیولوژیک محسوب می‌‌شود بلکه از لحاظ تاریخی و فرهنگی تحت‌تأثیر مجموعه‌‌ای از عوامل اجتماعی و اقتصادی می‌باشد که این امر حاکی از پیچیدگی این جنبه از رفتار انسان است (مینالی ، 2009: 14). از نظر گیدنز بازتولید زیست‌شناختی هیچ‌گاه یک جبر بیرونی نبوده است. باروری و فرزندآوری همواره با بدن زنان در ارتباط بوده و تغییرات زیستی و ظاهری را در بدن آنها پدید می‌آورد. در بسیاری از فرهنگ‌ها و جوامع چنین تصور می‌شود که حاملگی باعث اختلالاتی در کنترل بدن شده و تغییراتی را در ‌اندازه و شکل بدن ایجاد می‌کند (گیدنز، 1392: 30). از طرف دیگر، مفهوم مدیریت بدن در ارتباط با باروری به یک وضعیت فکری و معنایی در میان زنان اشاره دارد که طبق آن ممکن است فرزندآوری متعدد منجر به از بین رفتن تعادل جسمانی آنها شود. توجه به ابعاد جسمانی فرزندآوری و تلاش برای مدیریت شکل و ظاهر بدن در میان نسل جدید بیشتر است (محمودیان و همکاران، 1394: 175). مکینتایر نیز از تولیدمثل به عنوان پدیده‌‌ای که به شکل اجتماعی برساخته شده و ارزش مطالعه‌‌ جامعه‌‌شناختی دارد، یاد کرده است (آقایاری هیر و دیگران، 1395: 9). بنابراین باروری را باید به عنوان یک رفتار اجتماعی در نظر گرفت که ریشه در ساختارها، نگرش‌ها و عقاید جامعه و اقشار مختلف دارد (چمنی و دیگران، 1395: 138). گیدنز معتقد است که زنان به‌طور ویژه‌ای براساس ویژگی‌های جسمانی و ظاهری‌شان مورد قضاوت قرار می‌گیرند و احساس شرمساری آنها نسبت به بدن خود رابطه مستقیمی با انتظارات اجتماعی دارد. وی چند دلیل عمده برای این موضوع بر می‌شمرد: اول اینکه هنجارهای اجتماعی در مورد زنان به میزان بیشتری بر جذابیت جسمانی تأکید دارد. دوم، تصویر مطلوب یک زن، تصویری لاغر ‌اندام است تا عضلانی و سوم، هر چند زنان نسبت به گذشته در عرصه اجتماعی فعال‌تر شده‌اند ولی به همان‌اندازه که براساس موفقیت‌هایشان مورد قضاوت قرار می‌گیرند، براساس وضعیت ظاهری و جسمانی‌شان نیز ارزیابی می‌شوند (محمودیان و همکاران، 1394: 178). رفتار باروری می‌تواند بر اساس محرک‌ها، فرآیند تصمیم‌گیری و نگرش‌‌های مرتبط، به عنوان رفتاری اجتماعی که در یک محیط اجتماعی رخ می دهد، در نظر گرفته شود. روابط اجتماعی بین اعضای یک جامعه می‌تواند ارزش‌ها و هنجارهای مرتبط با رفتار باروری را سازمان دهد. رفتاری که تنها در به دنیا آوردن فرزند خلاصه نمی‌شود بلکه تمامی جنبه‌های فرزندزایی نظیر علاقه به داشتن فرزند و نگرش به محرک‌ها برای تنظیم باروری را در بر می‌گیرد و عملکرد واقعی زادآوری تحت تاثیر عوامل اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی و محیطی قرار می‌‌گیرد. تحقیقات بسیاری‌ نشان داده است که رفتار باروری زنان تحت‌تاثیر محیط آنان اتفاق می‌افتد (شهبازین و دیگران: 1393: 134). بر اساس پژوهش‌های انجام گرفته سرمایه اجتماعی تاثیر زیادی در رفتار باروری زنان داشته است. بوردیو سرمایه‌ اجتماعی را شبکه تقریباً بادوامی از روابط کمابیش نهادینه شده‌ توأم با شناخت و تعهدات از جمله اعتماد متقابل می‌داند که به عنوان منابعی بالفعل یا بالقوه امکانات لازم را برای تسهیل کنش‌های فردی یا جمعی کنشگران فراهم می‌سازد(مهدوی و ظهیری، 1390). سرمایه اجتماعی نوعی منابع ارزشمند در زندگی برای افراد به وجود می‌آورد و با وجود محیط اجتماعی حمایتی، نوعی سرمایه اجتماعی در رابطه با باروری به وجود می‌آید به طوری که می‌توان عنوان کرد وجود روابط تبادل کمک و حمایت گرایش به فرزندآوری را افزایش می‌دهد (راد و ثوابی، 1394: 137). به عقیده‌ی رانگ (1977) این تقریباً یک قانون اقتصادی- اجتماعی است که افراد از طبقه یا موقعیت اقتصادی و اجتماعی پایین‌تر باروری بالاتری دارند. کیلفورد بر این باور است که جهت‌گیری ارزشی فرد بین موقعیت او در ساخت اجتماعی و رفتار باروری مداخله کرده و در حقیقت نقش نوعی متغیر واسطه را دارد. به نظر او پایگاه اجتماعی فرد در ارتباط نزدیک با تغییرات واقعی باروری قرار دارد. بدین‌ترتیب این موقعیت و پایگاه فرد است که اهمیت بیشتری داشته و جهت‌گیری فرد را تشکیل می‌دهد. بسیاری مطالعات این نکته را متذکر شده‌اند که باروری در کشورهای توسعه یافته در میان افراد متعلق به طبقات پایین‌تر در بالاترین سطح خود است و در نزد طبقات متوسطه و عالی در پایین‌ترین سطح قرار دارد. ارتباط بین تعلق طبقاتی و سطح باروری در سالهای نخست قرن بیشتر به مراتب بیشتر و قوی‌تر از زمان حاضر می‌باشد (محمودی و صادقی، 1395: 5). سن از تأثیرگذارترین عوامل در رفتار باروری زنان به شمار می آید. سن حاصل تعامل امر زیستی و عوامل اجتماعی است «یک نسل نیز شکلی از گروه‌های سنی است» (ادنل ، 1985: 1-2). گریس معتقد است نسل مجموعه‌ای از افراد بوده که در یک حوزه‌ی فرهنگی معین تقریباً هم سال بوده و به علت زیستن در شرایط مشابه تاریخی و اجتماعی دارای ایده‌ها، انگیزه‌ها، رویکردها و ارزش‌های مشابهی هستند. (شالچی و ضیاچی، 1392: 72). مرور دیدگاه‌های نظری در باب مفهوم نسل، ما را به این نتیجه می‌رساند که به‌طور کلی تجربیات، حوادث، وقایع، نمادها و. .. را که گروهی از افراد نسبتاً همسال تجربه می‌کنند، آنان را تبدیل به یک نسل می‌کند. این افراد به دلیل داشتن خاطرات و تجربیات زندگی مشترک و مشابه، از نوعی ذهنیت و معرفت مشابه برخوردار خواهند بود. این معرفت مشابه برخاسته از تجربیات مشترک، آرزوها، اهداف، بینش‌ها و نگرش‌های مشابهی را در آن‌ها شکل می‌دهد. از این رو افراد متعلق به یک نسل در مقایسه با نسلی دیگر، دید و ارزیابی متفاوتی از واقعیت‌های اجتماعی خواهند داشت. این تفاوت‌ها در همه‌ی شؤون زندگی از جمله انتخاب‌ها، تمایلات، قضاوت‌ها، رفتارها و به طور کلی و در یک کلام در «سبک زندگی نسل‌ها» بروز می‌یابد (شالچی و ضیاچی، 1392: 76). پژوهش‌های متعددی در حوزه رفتار باروری زنان در داخل و خارج به انجام رسیده است. بر اساس پژوهش وحیدنیا (1395) متغیر سن و تحصیلات با نگرش به باروری و تنظیم خانواده فاقد رابطه معناداری بودند. اما متغیرهای میزان استفاده از رسانه‌‌های جمعی، قومیت، خاستگاه خانوادگی، پایگاه اقتصادی- اجتماعی و میزان بهره‌‌مندی از امکانات رفاهی رابطه معناداری با نگرش به باروری و تنظیم خانواده داشتند. چمنی و همکاران (1395) در پژوهشی به این نتیجه رسیدند که تصمیم افراد برای داشتن فرزند، راهکار خاصی برای ایجاد تعادل میان تمایلات فردی و ساختاری است. نتایج کمی پژوهش هم حاکی از آن بود که متغیرهای تعداد خواهر و برادر پاسخگو، سن ازدواج، محل تولد، اختلاف سنی همسران، درآمد خانواده، تحصیلات زن، مشارکت زنان درتصمیم‌گیری در امور خانواده، استقلال روانی (رضایت از زندگی)، نگرش مثبت و منفی به فرزند، ترجیح جنسی، نگرش به سقط جنین، مدیریت بدن، دینداری و تقدیرگرایی از عوامل مهم تأثیرگذار بر باروری (رفتار، ایده‌‌آل و تمایلات فرزندآوری) زنان محسوب می‌شود. صادقی و سرایی (1395) در پژوهشی نشان دادند که بین متغیرهای حمایت ‌اجتماعی و گرایش به داشتن فرزند دیگر رابطه معنادار وجود دارد که نشان‌‌دهنده قوی بودن شبکه خویشاوندی در ایران است. اما بین متغیر اشتغال زنان و پایگاه اقتصادی اجتماعی خانواده و گرایش به داشتن فرزند دیگر رابطه معنی‌‌داری به دست نیامده است. آقایاری و همکاران (1395) در پژوهشی به این نتیجه رسیدند که تحلیل روایت‌‌های زنان از تجاربشان، پدیده‌‌ کم فرزندی با استفاده از یک نظام معنایی مبتنی بر مخاطره در چهار بعد، شامل مخاطره‌‌ زیبایی/ تناسب اندام (شخصی و تعمیم یافته)، مخاطره‌‌ سلامتی (جسمانی، ذهنی- روانی و اجتماعی)، مخاطره‌‌ اقتصادی (هزینه‌‌های مستقیم و هزینه- فرصت فرزندآوری) و مخاطره‌‌ قدرت (کودک شهریار) فهمیده شود. «فرزندآوری به مثابه خطر» به عنوان مقوله‌‌ی هسته‌‌ای پژوهش معرفی شده است. راد و ثوابی (1394) در پژوهشی نشان دادند که که مهمترین عامل در گرایش به باروری زنان باورهای مذهبی است. همچنین، متغیرهای سن زن، تجربه زندگی قبل از ازدواج در روستا، سرمایه اجتماعی و تعداد فرزند ایده‌‌آل تأثیر مثبت بر میزان گرایش به باروری و در مقابل دو متغیر مدت اقامت در شهر تبریز و پایگاه اجتماعی تأثیر منفی در میزان گرایش به باروری زنان دارند. محمودیان و همکاران (1394) در پژوهشی استنباط کردند که با کنترل سن، استفاده از اینترنت و مدیریت ظاهر بدن اثر منفی و مصرف رسانه خارجی اثر مثبت بر رفتار باروری دارد. نتایج پژوهش دراهکی (1394) حاکی از آن بود که متغیرهای سن، ترجیح جنسی، تقدیرگرایی، نیاز عاطفی به فرزند، تعداد خواهران و برادران به عنوان نشانی از عادت‌‌واره دوران کودکی رابطه مثبتی با باروری ایده‌‌‌‌آل دارند و استقلال تصمیم‌گیری و نگرش به بار مالی فرزندان رابطه‌‌ی منفی با باروری ایده‌‌آل دارد. قدرتی و همکاران (1390) نیز در پژوهشی به این نتیجه رسیدند که دو متغیر تحصیلات زن و عضویت در گروه‌های رسمی، به ترتیب مهم ترین عوامل تأثیر گذار در تعداد فرزندان به دنیا آمده هر زن می‌باشند. متغیر تحصیلات دارای تأثیری منفی بر باروری است در حالی که اثر متغیر دیگر بر روی باروری مثبت است. هم چنین رابطه‌ی معنی‌‌داری میان منطقه‌ی محل سکونت و میزان باروری مشاهده شد. به این معنی که هرچه مناطق به لحاظ اجتماعی اقتصادی وضعیت بهتری دارند، دارای میانگین باروری کمتری هستند. یون یون (2017) در پژوهشی نشان دادند که زنانی که آگاهی از مراقبت از فرزندان را دارند و از حمایت شوهرانشان برخوردارند تمایل زیادی به داشتن فرزند دوم در مقایسه با زنانی که این آگاهی را ندارند از خود نشان می‌‌دهند. وقتی همسران در کارهای خانه، مراقبت از کودک و همچنین مراقبت از والدین و یا خانواده‌‌ها کمک کنند تمایل به تولد فرزند دوم افزایش پیدا می‌‌کند. نتایج پژوهش گی یولو و همکاران (2012) نشان می‌‌دهد که میزان دسترسی به حمایت‌‌های غیررسمی بر تمایل به داشتن فرزند دوم در بلغارستان تأثیر بسیاری دارد ولی رابطه‌‌ی معناداری در آلمان در این باره مشاهده نشد و ایتالیا و بلغارستان سطوح بسیار پایینی از حمایت عمومی را به اشتراک می‌‌گذارند. برای آلمان و بلغارستان نقش حمایت اجتماعی برای قصد به داشتن فرزند دوم تأیید شد و در ایتالیا دریافت اطلاعات مراقبتی به وسیله دوستان و وابستگان به قصد افراد برای داشتن فرزند دوم کمک می‌‌کند. کارتر (2010) در پژوهشی به این نتیجه دست یافتند که کنترل بدن در زمان حاملگی و تأثیراتی که فرزندآوری بر کنترل بدن و درک از خود دارد، بررسی شده است. بدن افراد بر روابط آنها تأثیر می‌گذارد و همچنین بارداری تغییراتی را در شکل و اندازه بدن ایجاد می‌کند، به همین دلیل زنان در قبل، حین و بعد از حاملگی تصورات مختلفی از بدن خود دارند. در شهر تبریز نیز انتقال جمعیتی و به ویژه کاهش سریع باروری کل از 9/4 درصد در سال 75-65 به 35/1 درصد در سال 90-85 رسیده است (راد و ثوابی، 1394: 129) که می‌تواند منجر به تغییرات بنیادی در ساختار سنی جمعیت شود. این امر شهر تبریز را با چالش‌‌هایی چون باروری زیرسطح جانشینی، کاهش جمعیت در سن کار، سالخوردگی و رشد منفی جمعیت در آینده روبرو می‌‌کند. رفتار باروری زنان شهر تبریز همسو با تغییرات جمعیتی کشور و جهان می‌‌باشد. دغدغه‌‌های متعدد در مورد کاهش میزان باروری در کشور و شهر تبریز، پژوهشگران و سیاستگذاران اجتماعی را ملزم کرده است تا با انجام مطالعات زمینه‌‌ای رفتار باروری زنان و خانواده‌‌ها را مورد بررسی قرار دهند. بنابراین در راستای شناسایی رفتار باروری زنان، پژوهش حاضر برآنست تا سوال‌های پژوهشی ذیل را تبیین نماید. وضعیت رفتار باروری زنان شهر تبریز چگونه است؟ عوامل اجتماعی و اقتصادی مؤثر بر رفتار باروری زنان شهر تبریز کدام است؟ روش‌شناسی پژوهش با توجه به اینکه هدف این پژوهش، مطالعه رابطه رفتار باروری با متغیرهای مستقل است، لذا، این مطالعه، از نوع مطالعات همبستگی است. از نظر نحوه‌ گردآوری داده‌ها یک پژوهش پیمایشی محسوب می شود و از طرفی به دلیل کاربرد نتایج این پژوهش در عمل، پژوهش حاضر را از نظر هدف کاربردی است. جامعه‌ی آماری پژوهش زنان متأهل 15-49 ساله‌ شهر تبریز هستند. حجم نمونه برای این پژوهش بعد از انجام مطالعه مقدماتی از 30 نفر زن متاهل 15-49 ساله و تعیین واریانس متغیر پاسخ با استفاده از فرمول کوکران 450 نفر محاسبه گردید که با فرض احتمال مخدوش بودن برخی از پرسشنامه‌ها حجم نمونه به 498 نفر افزایش یافت. به منظور دسترسی به افراد نمونه از شیوه نمونه‌گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای استفاده شد. بدین ترتیب جمعیت زنان 15-49 ساله مناطق دهگانه شهر تبریز براساس سرشماری سال 1395 به تفکیک استخراج، سپس متناسب با جمعیت زنان هر منطقه و نسبت آن با جمعیت کل، نمونه‌ها برای هر منطقه اختصاص یافتند. سپس محلات به صورت تصادفی از حوزه‌ها انتخاب شدند و در نهایت به تعداد نمونه‌ مورد نیاز از زنان به صورت تصادفی از محلات انتخاب شده است. متغیرهای مورد بررسی در این پژوهش و پرسشنامه‌های مورد استفاده به شرح زیر هستند. رفتار باروری: رفتار باروری عبارت است از زاد و ولد یک زن یا یک گروه اجتماعی از زنان. به عبارت دیگر باروری مشخص می‌کند که در یک گروه از زنان که در سن خاصی قرار می‌گیرند، در یک سال چند فرزند متولد می‌شود (حلم سرشت و دل بیشه، 1384، 14). رفتار باروری هم نشان‌دهنده‌ زمینه‌ فکری، تصمیم‌گیری و نهایتاً عملکرد افراد برای داشتن فرزند است. میزان باروری کل به نوعی نشان دهنده‌‌ی این عامل است (سیاح و همکاران، 1391 :242). باروری در دو معنا به کار می‌‌رود: نخست در مفهوم طبیعی به معنای توانایی طبیعی و زیستی زن برای به دنیا آوردن فرزند، دوم در مفهوم اجتماعی یا واقعی به معنای تعداد کودکی که یک زن در شرایط اجتماعی- اقتصادی و فرهنگی هر جامعه‌‌ی معین بدنیا می‌‌آورد. مفهوم نخست را قابلیت باروری و مفهوم دوم را باروری اجتماعی نیز می‌‌گویند (تقوی، 1383: 48 -53). دایره المعارف تطبیق علوم اجتماعی، باروری را متوسط تعداد کودکان زنده متولد شده‌‌ای که زنان واقع در سن فرزندآوری در جامعه‌‌ معینی تعریف می‌‌کند (شایان‌‌مهر، 1377). در پژوهش حاضر منظور از رفتار باروری با تعداد فرزندان زنده به دنیا آمده هر زن است که براساس اظهار پاسخگو و در سطح نسبی سنجیده شد. مدیریت بدن: مقوله مدیریت بدن در ارتباط با باروری به یک وضعیت فکری و معنایی در میان زنان اشاره دارد که طبق آن ممکن است فرزندآوری متعدد منجر به از بین رفتن تعادل جسمانی آنها بشود. توجه به ابعاد جسمانی فرزندآوری و تلاش برای مدیریت شکل و ظاهر بدن در میان نسل جدید بیشتر است (محمودیان و همکاران، 1394: 175). فدرستون بر این باور است که مدیریت بدن به فهرست بلندی از اعمالی نظیر تاتو، پیرسینگ، بریدن بخشی از بدن تا ژیمناستیک، بدنسازی، رژیم گرفتن و... اطلاق می‌شود (خواجه نوری و همکاران، 1390: 34). مدیریت بدن یکی از متغیرهای مستقل این پژوهش است که برای سنجش آن از 16 گویه در سطح ‌اندازه‌‌گیری رتبه‌ای استفاده شده است. طیف رتبه‌ای در 5 قسمت می‌‌باشد که نمره‌‌ 16 (هرگز) بیانگر پایین بودن میزان توجه به مدیریت بدن و نمره‌‌ی 80 (همیشه) بیانگر میزان بالای توجه به مدیریت بدن می‌‌باشد. برای سنجش مدیریت بدن در پژوهش حاضر از مواردی مانند استفاده از لوازم آرایشی و جراحی، استفاده از رژیم‌های لاغری و غیره استفاده شده است. همچنین به منظور بررسی پایایی پرسشنامه از آلفای کرونباخ استفاده گردید که مقدار آن برای متغیر مدیریت بدن 88/0 به دست آمد. سرمایه اجتماعی: منظور از سرمایه اجتماعی، سرمایه و منابعی است که افراد و گروه‌ها می‌توانند از طریق پیوند با یکدیگر و نوع ارتباطات به دست آورند (بوردیو، 1384: 78) پاتنام سرمایه اجتماعی را مجموعه‌ای از مفاهیمی مانند اعتماد، هنجارها و شبکه‌ها می‌داند که موجب ایجاد ارتباط و مشارکت بهینه اعضای یک اجتماع شده و در نهایت منافع متقابل آنان را تأمین خواهد کرد. از نظر وی اعتماد و ارتباط متقابل اعضا در شبکه به عنوان منابعی هستند که در کنش‌های اعضا جامعه موجود است(پاتنام، 1392: 285). برای سنجش متغیر سرمایه اجتماعی از 14 گویه در سطح ‌اندازه‌‌گیری رتبه‌ای استفاده شده است. طیف رتبه‌ای در 6 قسمت می‌‌باشد که نمره‌‌ی 14 (کاملاً مخالفم) بیانگر پایین بودن میزان سرمایه اجتماعی فرد و نمره‌‌ی 84 (کاملاً موافقم) بیانگر میزان بالای سرمایه اجتماعی می‌‌باشد. در این پژوهش برای سنجش متغیر سرمایه اجتماعی از سه بعد اعتماد اجتماعی، حمایت اجتماعی و مشارکت اجتماعی استفاده شده است. همچنین به منظور بررسی پایایی پرسشنامه از آلفای کرونباخ استفاده گردید که مقدار آن برای متغیر سرمایه اجتماعی 75/0 به دست آمد. تعلق نسلی: نسل عبارت است از گروه‌های متمایزشده که به وسیله موقعیت تاریخی و علایق خاص در سطح فردی (دوره‌های زندگی، سوگیری ارزشی و سوگیری نسلی) و در سطح سیستم (اندازه و ترکیب، فرهنگ نسلی و سوگیریهای نسلی) مشخص می‌شوند (یوسفی، 1383: 23). در این پژوهش تعلق نسلی را از طریق سه نسلی که در بستر تاریخی یکسانی متولد شده‌‌اند مورد سنجش قرار گرفته است. گروه سنی نوجوانان 15-25، گروه سنی جوانان 26-35 ساله، و گروه سنی بزرگسال 36- 49 ساله را شامل خواهد شد. متغیر تعلق نسلی در این پژوهش با استفاده از سن افراد در شناسنامه مورد سنجش قرار گرفت. یافته‌های پژوهش از مجموع کل مناطق دهگانه تبریز، بیشترین تعداد زنان متعلق به منطقه چهار (7/19%) و کمترین تعداد متعلق به منطقه هشت (2%) بود. از لحاظ سطح تحصیلات نمونه مورد بررسی، 7/75 درصد زنان مورد بررسی دارای تحصیلات فوق دیپلم و پایین‌‌تر از آن بودند و تنها تحصیلات زنان 3/24 درصد از افراد، لیسانس و بالاتر از آن بود. همچنین، زنان دارای تحصیلات دیپلم بیشترین تعداد مشارکت کنندگان در پژوهش (3/34 درصد) را داشتند. متغیر وابسته این پژوهش رفتار باروری زنان 15-49 ساله شهر تبریز است که برای سنجش رفتار باروری زنان، تعداد فرزندان زنده به دنیا آورده زنان مورد توجه بوده است. بر اساس اطلاعات جدول شماره (1)، 9/12 درصد بدون فرزند هستند. 4/38 درصد از زنان دارای یک فرزند، 1/36 درصد از زنان 2 فرزند، 0/10 درصد از زنان 3 فرزند، 2/2 درصد از زنان 4 فرزند، 2/0 درصد از زنان 5 فرزند و 2/0 درصد از زنان 6 فرزند دارند. همچنین، پایین‎ترین درصد تعداد فرزند به طور مساوی به زنان دارای 5 فرزند و 6 فرزند تعلق دارد و بالاترین درصد تعداد فرزندان شامل 1 فرزند می‌‌باشد. میانگین به دست آمده 5181/1 بیانگر این است اکثریت زنان یک فرزند دارند. جدول 1. آماره توصیفی رفتار باروری زنان متأهل ۴۹-۱۵ ساله شهر تبریز تعداد فرزندان فراوانی درصد درصد تجمعی میانگین فرزند نداشتن 64 9/12 9/12 5181/1 یک فرزند 191 4/38 2/51 دو فرزند 180 1/36 3/87 سه فرزند 50 0/10 4/97 چهار فرزند 11 2/2 6/99 پنج فرزند 1 2/0 8/99 شش فرزند 1 2/0 0/100 جمع 498 100 مدیریت بدن یکی از متغیرهای مستقل این پژوهش است. با توجه به یافته‌‌ها‌ی پژوهش در جدول شماره (2) میانگین مدیریت بدن به‌دست آمده از مجموع گویه‌‌ها 9016/43 است. با توجه به اینکه میانگین اعداد نمره‌‌های 16 تا 80 نمره 48 است. پس نتیجه برآورد میانگین پاسخگویان از نمره‌‌ متوسط، پایینتر است. پس می‌‌توان نتیجه گرفت که مدیریت در بین پاسخگویان در سطح پایین‌تر از حد متوسط می‌‌باشد. سرمایه اجتماعی یکی از متغیرهای مستقل این پژوهش می‌‌باشد. با توجه به یافته‌‌ها‌ی پژوهش در جدول شماره (2) میانگین سرمایه اجتماعی به‌دست آمده از مجموع گویه‌‌ها2751/52 است. و با توجه به اینکه میانگین اعداد نمره‌‌های 14 تا 84 نمره 49 می‌‌باشد. پس نتیجه برآورد میانگین پاسخگویان از نمره‌‌ی متوسط، نسبتاً بالاتر است. پس می‌‌توان نتیجه گرفت که میزان فردگرایی در بین پاسخگویان در سطح نسبتاً بالاتری از حد متوسط می‌‌باشد. جدول 2. آماره توصیفی متغیرهای مدیریت بدن و سرمایه اجتماعی متغیر تعداد میانگین مینیمم ماکزیمم وضعیت پاسخگویان مدیریت بدن 498 9016/43 16 80 پایینتر از حد متوسط سرمایه اجتماعی 498 2751/52 24 74 بالاتر از حد متوسط آزمون رابطه بین مدیریت بدن و رفتار باروری زنان متأهل ۴۹-۱۵ ساله شهر تبریز با توجه به اینکه متغیرهای مدیریت بدن و رفتار باروری زنان هر دو در سطح فاصله‌ای ‌اندازه گیری شده است بنابراین مناسبترین آزمون آماری برای بررسی ارتباط این دو متغیر، استفاده از آزمون همبستگی R پیرسون می‌باشد. بر اساس اطلاعات به‌دست آمده از جدول شماره (3)، با توجه به اینکه میزان ضریب همبستگی محاسبه شده برابر با 320/0- r= و سطح معنی داری محاسبه شده نیز sig=0/000 کوچکتر از آلفای پژوهش 05/0=α می‌باشد. بر این اساس با 95 % اطمینان فرضیه H1 تأیید و فرضیه H0 رد گردید. در نتیجه می‌توان گفت بین مدیریت بدن و رفتار باروری زنان رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد به عبارتی با افزایش میزان مدیریت بدن میزان رفتار باروری زنان کاهش پیدا می‌‌کند. آزمون رابطه بین سرمایه اجتماعی و رفتار باروری زنان متأهل ۴۹-۱۵ ساله شهر تبریز با توجه به اینکه مقیاس اندازه گیری متغیرهای سرمایه اجتماعی و رفتار باروری زنان فاصله‌ای‌ بوده مناسبترین آزمون آماری برای بررسی ارتباط این دو متغیر، آزمون همبستگی R پیرسون می‌باشد. بر اساس اطلاعات به‌دست آمده از جدول شماره (3)، با توجه به اینکه میزان ضریب همبستگی محاسبه شده برابر با 071/0r= و سطح معنی‌داری محاسبه شده (112/0=Sig) بزرگتر از آلفای پژوهش 05/0=α است. بر این اساس با 95 % اطمینان فرضیه H1 رد و فرضیه H0 تأیید گردید. در نتیجه می‌توان گفت بین سرمایه اجتماعی و رفتار باروری زنان رابطه‌‌ معنی‌‌داری وجود ندارد. جدول 3. رابطه بین مدیریت بدن و سرمایه اجتماعی با رفتار باروری زنان متغیرهای مورد بررسی فراوانی مقدار ضریب پیرسون سطح معنی‌داری مدیریت بدن و رفتار باروری زنان 498 320/0- 000/0 سرمایه اجتماعی و رفتار باروری زنان 498 071/0 112/0 آزمون رفتار باروری زنان متأهل ۴۹-۱۵ ساله شهر تبریز بر اساس تعلق نسلی با توجه به اینکه متغیر تعلق نسلی در سطح رتبه‌ای و رفتار باروری زنان در سطح فاصله‌ای‌ اندازه‌گیری شده است بنابراین مناسب‌ترین آزمون آماری برای بررسی تفاوت میانگین رفتار باروری زنان بر حسب تعلق نسلی آنها، استفاده از آزمون تحلیل واریانس یک‌طرفه می‌باشد. بر اساس اطلاعات به‌دست آمده از جدول (4) می‌‌توان استنباط کرد که بین تعلق نسلی و رفتار باروری زنان با مقدار F به‌دست آمده برابر با 682/49 F=و سطح معنی‌‌داری آن نیز برابر با 00/0Sig= که کمتر از آلفای 05/0 =α پژوهش است، فرضیه H1 تأیید و فرضیه H0 رد شد. بنابراین می‌‌توان نتیجه گرفت بین گروه‌های سنی مختلف و رفتار باروری آن‌‌ها با 95/0 درصد اطمینان تفاوت معنی داری وجود دارد. به عبارتی با افزایش سن رفتار باروری زنان کاهش می‌‌یابد و بالعکس هر چه گروه سنی زنان کمتر، رفتار باروری آن‌‌ها افزایش پیدا می‌‌کند. جدول4. نتایج آزمون تحلیل واریانس رفتار باروری زنان بر اساس تعلق نسلی متغیر مقدار واریانس درجه آزادی مقدار F سطح معنی‌داری تعلق نسلی واریانس برون گروهی 379/104 3 682/49 00/0 واریانس درون‌گروهی 958/345 494 جمع 337/450 497 بحث و نتیجه گیری پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل اجتماعی و اقتصادی موثر بر رفتار باروری زنان 15- 49 ساله در شهر تبریز انجام گرفته است. از این رو شناخت عوامل اجتماعی و اقتصادی موثر بر رفتار باروری زنان 15- 49 شهر تبریز می‌تواند در جهت‌دهی فعالیت‌های برنامه‌ریزی جمعیتی به طور قابل ملاحظه‌ای نقش‌آفرین باشد. براساس یافته‌های پژوهش، اکثریت زنان دارای یک فرزند هستند در حالی که قریب به اتفاق آنها اظهار کرده‌اند که تمایل دارند دو فرزند داشته باشند. بنابراین نکته درخور توجه این است که چرا زنان با وجود تمایل به داشتن دو فرزند، دارای یک فرزند هستند. این امر بنا به اظهارات مصاحبه‌شوندگان با پرسشگر در حین جمع‌آوری اطلاعات می‌تواند به دلیل وجود مشکلات اقتصادی فرزندآوری و عدم حمایت‌های دولتی از خانواده‌ها برای فرزندآوری باشد. زیرا هر فرزند هزینه‌های اقتصادی زیادی را برای خانواده به دنبال دارد و با توجه به شرایط نامطلوب اقتصادی خانواده‌ها و دشوار بودن تأمین نیازهای فرزندان، رغبت زوجین به داشتن فرزند بیتشر را کاهش می‌دهد و در نتیجه تعداد فرزند کمتری را بدنیا می‌آورند. نتایج به‌دست آمده از پژوهش حاضر حاکی از آن است که بین متغیر تعلق نسلی با رفتار باروری زنان رابطه معنی داری وجود دارد. با بررسی و مقایسه نتایج این پژوهش با یافته‌ها و تئوری‌های مطرح شده در بخش چارچوب نظری پژوهش می‌توان استدلال کرد که رابطه معناداری مشاهده شده بین تعلق نسلی با رفتار باروری زنان در این پژوهش همسو و منطبق با نظریه شکاف نسلی و همچنین کارهای تجربی محمودیان و همکاران (1394)، دراهکی (1394)، رجبی و‌ هاشمی نیا (1392)، وحیدنیا (1395)، راد و ثوابی (1398) می‌باشد. یعنی به عبارتی بر اساس نتایج پژوهش حاضر هر چقدر، سن زنان افزایش می‌یابد رفتار باروری زنان بیشتر شده و بالعکس هر چه سن زنان کمتر هست رفتار باروری‌شان کاهش می‌یابد. به طور کلی میزان باروری در ایران روند کاهشی سریعی را طی چند سال اخیر در پیش گرفته است. از سوی دیگر تغییرات سبک زندگی و تحت تاثیر رسانه‌های جمعی و اجتماعی قرار گرفتن افراد باعث شده است تا نگرش زنان در بسیاری از جنبه‌های زندگی و ارزش‌های اجتماعی به‌گونه‌ای اساسی تغییر کند. در جامعه امروز ما و در جامعه مورد مطالعه زنان در سنین پایین به ارزش‌های متفاوتی مثل ارزش تحصیل، ارزش اشتغال و ... متمایل می‌شوند و این امر موجب افزایش بالا رفتن سن ازدواج و کاهش رفتار باروری آنان می‌شود. نتایج به‌دست آمده از پژوهش حاضر نشان می‌دهد بین مدیریت بدن و رفتار باروری زنان رابطه معناداری وجود دارد. که این نتیجه همسو با تئوری مدیریت بدن و کارهای پژوهش‌هایی محمودیان و همکاران (1394)، آقایاری هیر و همکاران (1395)، چمنی و همکاران (1395) و کارتر (2010) می‌باشد. براساس تئوری مدیریت بدن و دیدگاه گیدنز در عصر و فرهنگ مدرن بدن و خود در قلمرو مهم بازتولید قرار می‌گیرد و هر چقدر زنان به بدن خود توجه کنند فرآیند تولیدمثل نیز در معرض تغییراتی قرار می‌گیرد. زیمل معتقد است زنان سریعتر به مدهای جدید جذب می‌شوند. به نظر وی، اگرچه دنیای مدرن منجر به آزادی فرد از اسارت سنت شده است اما تنگناهایی نیز برای فرد ایجاد کرده است، به گونه‌ای که برای حفظ آزادی خود به پدیده‌هایی دون پناه می‌برند تا به واسطه‌ی آن هویت خود را تعریف کنند. در ایران نیز به واسطه‌ی گسترش رسانه‌های اجتماعی و گذر از مرحله‌ی سنتی گرایش زنان به مد افزایش یافته است. تولید مثل و فرزندآوری به دلیل ارتباط مستقیمی که با بدن و شکل ظاهری زنان دارد و بدن زنان در طی فرآیند بارداری تغییر ظاهری می‌یابد در نتیجه می‌تواند نقش مؤثری در کاهش فرزندآوری زنان ایفا نماید. نتایج به‌دست آمده از پژوهش حاضر نشان می‌دهد بین سرمایه اجتماعی و رفتار باروری زنان ارتباط معناداری وجود ندارد. نتیجه این پژوهش با تئوری سرمایه اجتماعی و کارهای پژوهش‌های قدرتی و همکاران (1390)، صادقی و سرایی (1395)، راد و ثوابی (1394)، یون یون (2017) و گی یولو و همکاران (2012) همسو نبود. یکی از دلایل احتمالی برای همسو نبودن نتایج این پژوهش با نتایج سایر محققین می‌تواند به قابل فهم (به زبان ساده) و رسا نبودن سوالات، مبهم بودن و یا معرف نبودن سوالات دانست. براساس تئوری سرمایه اجتماعی روابط مهمترین مضمون مرکزی محسوب می‌گردد. ایجاد ارتباط با دیگران و عضویت در گروه‌های رسمی و غیر رسمی می‌تواند بر تعداد فرزندان زنان تأثیرگذار باشد. زیرا در این رویکرد اعضای شبکه‌ها می‌توانند کالاها و خدماتی را از این شبکه‌ها دریافت کنند. و وجود روابط تبادل و کمک و حمایت می‌تواند گرایش به فرزندآوری را افزایش دهد. در سال‌های اخیر جامعه‌ی ایران، تحولات اقتصادی و اجتماعی چشمگیری را تجربه کرده است. در بستر این تحولات رفتارها و نگرش‌‌های باروری و همچنین برخی از الگوهای تاریخی حاکم بر خانواده نیز تغییر یافته است. بر این اساس با توجه به صنعتی شدن جامعه و حتی مدرنیزاسیون و هزینه‌های بالای فرزندآوری نگرش زوجین به فرزندآوری تغییر اساسی کرده است. در مقایسه با تئوری و پیشینه‌های مرتبط با سرمایه اجتماعی و رفتار باروری زنان انتظار می‌رفت بین این دو متغیر رابطه مستقیم و معناداری مشاهده گردد اما چنین رابطه معناداری مشاهده نگردید. یکی از دلایل عدم معناداری این رابطه می‌تواند این باشد که ابعاد سرمایه اجتماعی در این پژوهش بطور جداگانه مورد سنجش قرار داده نشده است. بنابراین ابعاد سرمایه اجتماعی می‌بایست بطور جداگانه در قالب حمایت اجتماعی، اعتماد اجتماعی و مشارکت اجتماعی مورد سنجش قرار می‌گرفت. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت جمعیت مهمترین عامل در توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و فرهنگی یک کشور می‌باشد. کاهش یا افزایش تعداد جمعیت بدون هماهنگی با سیاست‌های جمعیتی و همسو نبودن با انتظارات برنامه‌ریزان اجتماعی و اقتصادی خسارات جبران‌ناپذیری بر ساختار جامعه وارد می‌سازد. بی‌تردید شناخت عوامل مؤثر بر کاهش و یا افزایش جمعیت برای رسیدن به اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت سیاست‌های جامعه امری لازم و ضروری می‌باشد. زیرا بدون شناخت عوامل تأثیرگذار در ایجاد این مسئله، مشکلات همچنان پابرجا بوده و در آینده جامعه با مشکلات جدیدتری مواجه خواهد گردید. لذا، با توجه به موارد مطرح شده پیشنهادهایی به شرح زیر قابل ارائه می باشد.  مطالعه علل کاهش رفتار باروری با روش کیفی و با استفاده از مصاحبه‌های عمیق با زوجین،  شاخص‌سازی مطالعه رفتار باروری زنان با تاکید بر وجوه مختلف آن،  مطالعه متغیرهای مداخله‌گر و بررسی نقش آنها در تبیین رفتار باروری زنان.   فهرست منابع آقایاری هیر، توکل، فرخی نکارستان، مینا، و لطیفی مجره، سیده صدیقه. (1395). فرزندآوری به مثابه ی مخاطره (مطالعه کیفی زمینه‌های کم فرزندی در شهر تبریز). مطالعات راهبردی زنان، 19(73), 7-33. https://doi: 10.22095/jwss.2016.44367 بوردیو، پیر (1384)، سرمایه اجتماعی: اعتماد، دموکراسی و توسعه، شکل‌های سرمایه، ترجمه خاکباز، افشین و پویان، حسین ، تهران: نشر شیرازه. https://ketab.ir/book/75f99cbc-153c-49fd-9791-b4ad750163f4 پاتنام، رابرت (1392)، دموکراسی وسنتهای مدنی، ترجمه: دلفروز، محمدتقی، انتشارات جامعه شناسان. https://www.agahbookshop.com/p-21642--.aspx تقوی، نعمت‌‌الله (1383)، جمعیت و تنظیم خانواده، تبریز، نشر جامعه پژوه و نشر دانیال. https://www.agahbookshop.com/353 چمنی، سولماز، شکربیگی، عالیه، و مشفق، محمود. (1395). مطالعه تعیین‌کننده جامعه‌شناختی فرزندآوری (موردکاوی: زنان متأهل شهر تهران). راهبرد اجتماعی فرهنگی، 5(3)، 137-165. https://rahbordfarhangi.csr.ir/article_126191.html چمنی، سولماز، مشفق, محمود، و شکربیگی، عالیه. (1394). مطالعة چالشهای فرزندآوری در شهر تهران با تأکید بر روش ترکیبی. مطالعات جنسیت و خانواده، 3(1)، 9-38. https://www.jgfs.ir/article_43235.html حسینی، حاتم و بگی، بلال (1391)، استقلال زنان و کنش‌‌های باروری در میان زنان کرد شهر مهاباد، زن در توسعه و سیاست، 10(4): 57-78. https://jwdp.ut.ac.ir/article_30575.html حلم سرشت، پریوش و دل پیشه، اسماعیل (1384)، جمعیت و تنظیم خانواده، چاپ بیست و سوم، تهران: انتشارات مهر. https://ketab.ir/book/2ff2d933-5591-488e-b3ae-9bce4793c2b1 خواجه نوری، بیژن؛ روحانی، علی و‌هاشمی، سمیه (1390)، سبک زندگی و مدیریت بدن، جامعه‌‌شناسی زنان، 2(4): 21-48. https://jzvj.marvdasht.iau.ir/article_1182.html دراهکی، احمد (1394)، عوامل تعیین‌‌کننده باروری ایده‌‌آل زنان: مطالعه باروری ایده‌‌آل زنان 15 تا 49 ساله دارای همسر شهر نسیم شهر در سال 1393، مجله علوم پزشکی رازی، 22(141)، 59-69. https://rjms.iums.ac.ir/article-۱-۳۷۴۳-fa.html راد, فیروز، و ثوابی، حمیده. (1394). بررسی گرایش به باروری و عوامل اجتماعی مرتبط با آن (مطالعه موردی زنان متأهل 50-15 ساله ساکن شهر تبریز). مطالعات زن و خانواده، 3(1)، 127-155. https://doi: 10.22051/jwfs.2015.2199 رجبی، ماهرخ و‌هاشمی‌‌نیا، فاطمه (1392) ارزش کودکان و رفتار باروری در شهر شیراز، نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، 5(15): 23-42. https://www.jpaiassoc.ir/article_19960.html سیاح، مونس؛ مس‌‌کار، مانا و مس‌‌کار، مهلا (1391)، بررسی اهمیت زمان در اعمال سیاست‌‌های جمعیتی با استفاده از مدل پویایی سیستم، مطالعات راهبردی زنان، 14(55): 227-262. https://www.jwss.ir/article_12311.html شالچی، وحید و ضیاچی، محدثه (1392)، تفاوتهای نسلی در سبک زندگی(مطالعه موردی: شهروندان منطقه‌ 1 تهران)، فصلنامه‌ مطالعات توسعه‌ی اجتماعی- فرهنگی، 3(1): 69-91. https://journals.sabz.ac.ir/scds/article-1-90-fa.html شایان مهر، علیرضا (1377)، دایره المعارف تطبیقی علوم اجتماعی، تهران، انتشارات کیهان. https://eliteraturebook.com/books/view/18209 شهبازین، سعیده؛ غلامی، آزاده و شهبازین، صفیه (1393)، نقش ترجیح جنسی در رفتار باروری زنان شهرستان کنگاور، مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ایلام، 22(6): 133-142. : https://sjimu.medilam.ac.ir/article-۱-۱۴۷۷-fa.html صادقی، حنانه السادات و سرایی، حسن. (1395). عوامل مؤثر بر گرایش به فرزندآوری زنان شهر تهران. برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 7(27)، 1-32. https://doi: 10.22054/qjsd.2016.5920 عباسی شوازی، محمدجلال (1391)، تحولات باروری، تنظیم خانواده و سیاست‌‌های جمعیتی در ایران، ماهنامه علمی تخصصی صدای جمهوری اسلامی ایران، 11(65): 37- 46. https://ensani.ir/fa/article/304653 عباسی‌شوازی، محمد جلال و خواجه‌صالحی، زهره (1392)، سنجش تأثیر استقلال، مشارکت اجتماعی، و تحصیلات زنان بر تمایل به فرزندآوری (مطالعه موردی شهر سیرجان)، زن در توسعه و سیاست، 11(1): 45-64. https://jwdp.ut.ac.ir/article_35477.html قدرتی، حسین؛ احمدی، علی‌‌یار؛ مختاری، مریم؛ افراسیابی، حسین (1390)، تحلیل سرمایه‌‌ اجتماعی و باروری زنان در مناطق شهری سبزوار، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 2(4): 79-94. https://jargs.hsu.ac.ir/article_161281.html کاوه‌فیروز، زینب، و کرمی، فریبا. (1394). بررسی ابعاد ساختار قدرت در خانواده و رابطۀ آن با باروری (مطالعۀ موردی: زنان متأهل شهر تهران). زن در توسعه و سیاست، 13(2)، 291-308. http://doi: 10.22059/jwdp.2015.55994 گیدنز، آنتونی (1392)، تجدد و تشخص، جامعه و هویت شخصی در عصر جدید، ترجمه ناصر موفقیان، تهران: نشر نی. https://nashreney.com/product محمودی، محمدجواد و صادقی، حنانه سادات (1393)، تأثیر ارزش فرزندان بر گرایش به داشتن فرزند دیگر در شهر تهران، جمعیت، 21(87 و 88)، 1-20. https://ensani.ir/fa/article/354934 محمودیان، حسین، کوچانی اصفهانی، مسعود و مقدس، سعید. (1394). مصرف رسانه، مدیریت بدن و رفتار باروری؛ مورد مطالعه: زنان معلم یاسوج. راهبرد فرهنگ، 8(31)، 173-196. https://www.jsfc.ir/article_14926.html مهدوی، سید محمد صادق و ظهیری، هوشنگ. (1390). نقش سرمایه اجتماعی درون خانواده بر سبک‌های اجتماعی شدن فرزندان. مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 3(3)، 51-64. https://journals.srbiau.ac.ir/article_1899.html وحیدنیا، کاظم. (1395). بررسی جامعه شناسی عوامل موثر بر نگرش به باروری و تنظیم خانواده مورد مطالعه: پرسنل راهنمایی و رانندگی شهر اهواز. فصلنامه علمی تخصصی دانش انتظامی خوزستان، 5(17)، 99-144. http://khuzestan.jrl.police.ir/article_15310.html یوسفی، نریمان (1383)، شکاف بین نسل‌ها (بررسی تجربی و نظری)، پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی، تهران، چاپ دوم. https://www.gisoom.com/book/11225120/ Abasi-Shavazi, M.J., McDonald, P., Hoseini-Chavoshi, M. (2009), the Fertility Transition in Iran: Revolution and Reproduction. London, Springer Publication. https://link.springer.com/book/10.1007/978-90-481-3198-3 Carter, S.K. (2010), Beyond Control: Body and Self in Women’s Childbearing Narratives. Sociology of Health and Illness. 32(7): 993-1009. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20649890/ Giulio, D.P., Bühler, C., Ette, A., Fraboni R., Ruckdeschel, K. (2012), Social Capital and Fertility Intentions: The Case of Italy, Bulgaria and West Germany, Vienna Institute of Demography Working Paper 2/2012. https://www.econstor.eu/bitstream/10419/96948/1/689931786.pdf Bacci, M. L. (2013). Low Fertility in Historical Perspective. Population and Development Review, 38, 72–82. http://www.jstor.org/stable/23655287 Mainali, K. (2009), Fertility Behavior Among Thami Community Of Dolakha District, Master Thesis, Tribhuvan University , Nepal. https://elibrary.tucl.edu.np/handle/123456789/11761 O’Donnell, M. (1985), Age and Generation, London: Tavistock Publications https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/144078338602200320 Rose, R. (2000). Getting Things Done in an Antimodern Society: Social Capital Networks in Russia. In: Dasgupta, P. and Ismaail, Serageldin. Social Capital: A Multifaceted Perspective. Washington, D.C: The World Bank. Pp.147-171. https://documents1.worldbank.org/curated/en/663341468174869302/pdf/multi-page.pdf Yeon Yoon, S. (2017), The influence of a supportive environment for families on women’s fertility intentions and behavior in South Korea, Demographic Research,36,7:227-254. https://www.demographic-research.org/articles/volume/36/7 ***