The structural model of the quality of marital life based on marital forgiveness with the mediation of Spouse's Perceived Responsiveness in married women in Tehran

مدل ساختاری کیفیت زندگی زناشویی براساس بخشودگی زناشویی با نقش میانجی پاسخگویی ادراک شده همسر در زنان متاهل شهرتهران

اکرم نریمانی^[1] | اسماعیل اسدپور^[2]  | زهره صادقی افجه^[3] | کامبیز پوشنه^[4]

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش میانجی پاسخ­گویی ادراک شده همسر در رابطه بین بخشودگی زناشویی و کیفیت زناشویی زنان انجام شد. روش پژوهش، توصیفی­- همبستگی و از نوع مدل­یابی معادلات ساختاری بود. جامعه آماری شامل تمامی زنان متأهل مراجعه کننده به مراکز مشاوره شهر تهران در سال 1401 بود. 397 نفر به روش نمونه‌گیری در دسترس از 13 مرکز در 8 منطقه تهران انتخاب شدند.  به منظور گردآوری داده‌ها از پرسش‌نامه بخشودگی زوجین پولارد و همکاران (1998)، مقیاس کیفیت زندگی زناشویی باسبی و همکاران (1995) و مقیاس پاسخ­گویی ادراک شده همسر ریس و همکاران (2017) استفاده شد. برای تحلیل داده­ها، نرم­افزار  SPSS₂₂و  Amos_.24.0  مورد استفاده قرار گرفت. مدل­یابی معادلات ساختاری نشان داد که بخشودگی زناشویی هم به طور مستقیم و هم با میانجی‌گری پاسخ­گویی ادراک شده همسر با کیفیت زناشویی زنان رابطه دارد (116/0 =β). ارزیابی مدل فرضی پژوهش با استفاده از شاخص‌های برازندگی نشان داد که مدل فرضی با مدل اندازه گیری، برازش دارد. با توجه به نتایج به دست آمده، مشاوران ازدواج و خانواده درمانگران می‌توانند در پیش‌بینی کیفیت رابطه زوجین، پیشگیری و درمان آسیب‌های ارتباطی میان زوجین به نقش مهم پاسخگویی ادراک شده توجه نمایند.

کلیدواژه‌ها: کیفیت زناشویی، بخشودگی زناشویی، پاسخ­گویی ادارک شده همسر، زنان متاهل

مقدمه

یک مفهوم رایج در رابطه زناشویی، کیفیت زناشویی است که می تواند بر نظر زوجین درمورد رضایت از رابطه و پایداری ازدواج اثرگذار باشد(حمزا^[5] و همکاران، 2022؛ کرایی و پیرساقی، 1401). کیفیت زناشویی مفهومی چندبعدی است که به نمودارهای رفتاری و الگوهای تعاملی زوجین و پیامدهای درک شده از روابط زناشویی که شامل ترکیبی از تجربیات مثبت مانند شادکامی و تجربیات منفی مانند تعارضات زناشویی (اردگان^[6]، 2019) است و منعکس کننده ارزیابی زوجین از پیچیدگی‌های روابط زناشویی می‌باشد (رادریگ^[7] و همکاران، 2018) می پردازد. این متغیر به صورت درجه‌بندی عناصر، روی پیوستار از بالا تا پایین اندازه­گیری می­شود (تینگ^[8]، 2020). کیفیت زناشویی از عوامل گوناگونی نظیر عوامل فردی (ویژگی های شخصیتی و اشتغال)، ارتباطی (مانند تعاملات)، خارجی (طلاق والدین) تاثیر می پذیرد (متسون^[9] و همکاران، 2019). می­توان گفت کیفیت زناشویی بالا با سلامت جسمانی افراد (روبلز^[10] و همکاران، 2014)، استرس  و افسردگی کمتر والدین (کیم^[11]، 2012)؛ سلامتی روان فرزندان و نزدیکی رابطه بین والدین و کودکان (مارک و پایک^[12]، 2017؛ آلندورف و گایمیر^[13]، 2013) ارتباط دارد.

از سوی دیگر، نتایج پژوهش­ها نشان می­دهد بخشودگی زناشویی^[14] رابطه تنگاتنگی با کیفیت زندگی زناشویی دارد (فینچام و کاشدن^[15]، 2004؛ کاتو^[16]، 2016؛ وید و همکاران^[17]، 2017؛  هی^[18] و همکاران، 2018؛ روس و همکاران^[19]، 2018؛ هندریکس^[20] و همکاران، 2022؛ ریپلی^[21] و همکاران، 2022؛ مورچگانی و همکاران، 1401). بخشودگی را مجموعه ای از فرآیندهای در حال تغییر نظیر کاهش احساسات منفی نسبت به همسر خاطی، کاهش انگیزه تلافی و افزایش احساسات مثبت نسبت به همسر خاطی تعریف کرده اند (لی و لو^[22]، 2017). پژوهش ها نیز نشان دادند که یکی از راه­هایی که به فرد خیانت دیده کمک می­کند تا اثرات این عواقب را بر روی خود و روابطش کنترل کند، بخشودگی است (براس^[23] و همکاران، 2005؛ وی^[24] و همکاران، 2020؛ مرسلی و همکاران، 1397). بخشش با تعهد زناشویی رابطه دارد، به حل تعارض­های زناشویی کمک می‌کند و کیفیت و صمیمیت روابط زناشویی را افزایش می­دهد (بریت ویت^[25] و همکاران، 2016؛ کالتا و مروز^[26]، 2018). علاوه براین، پژوهش­ها نشان می­دهد که فاکتورهای واسطه­ای نقش زیادی در ارتباط بین بخشودگی و کیفیت زناشویی دارند (چانگ^[27]، 2014).

از عواملی که بر کیفیت زندگی زناشویی و تعاملات زوجین تاثیر دارد، می­توان به پاسخگویی ادراک شده همسر اشاره کرد (مان^[28] و همکاران، 2019؛ چامپاین و موز^[29]، 2021، یوآن^[30] و همکاران، 2022). پژوهش نامور و نیک‌زاد اسک (1399) نیز نشان داد که بخشش زناشویی با حمایت اجتماعی از جانب همسر ارتباط دارد، اما در رابطه با پاسخگویی ادراک شده پژوهشی انجام نشده است. سطح پاسخگویی ناشی از ارزیابی­های ذهنی است که چقدر طرف دیگر احساس می­کند توسط دیگری درک شده، ارزیابی شده و چقدر به او در طول تعاملات تکراری توجه شده است (کراستا^[31]و همکاران، 2021؛ برجران^[32] و همکاران، 2021؛ رایس و آریاگا^[33]، 2020). ارتباطات مطلوب بین فردی زمانی اتفاق می افتد که یکی از زوجین خودافشایی می کند و دیگری پاسخ حمایتی ارائه می­کند (ریس^[34] و همکاران، 2017).

با توجه به آنچه که مرور شد، جهت شفافیت رابطه بین بخشودگی و کیفیت زناشویی و شناسایی متغیرهای واسطه ای بر رابطه  بین این دو متغیر که تا کنون درمورد آن ها پژوهشی انجام نشده است، هدف پژوهش حاضر، پاسخگویی به این سؤال بودکه آیا پاسخگویی ادارک شده همسر، رابطه بین بخشودگی و کیفیت زناشویی را میانجی‌گری می­کند یا خیر؟

روش پژوهش

پژوهش حاضر، از نوع طرح‌های همبستگی مبتنی بر روابط ساختاری (مدل‌سازی معادلات ساختاری) است. جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه زنان متاهل مراجعه کننده به مراکز مشاوره شهر تهران در سال 1401 بودند. 397 زن متاهل به عنوان نمونه پژوهش از 13 مرکز در مناطق 1، 2، 3، 4، 5، 6، 7 و 20 شهر تهران به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. برای محاسبه حجم نمونه در پژوهش به ادبیات پژوهشی مرتبط با روش آماری (مدل‌سازی معادلات ساختاری) مراجعه شد. لوهلین (2004) تاکید کرده که برای استفاده از روش مدل‌سازی معادلات ساختاری حداقل حجم نمونه 100 نفر و حجم نمونه مطلوب 200 نفر می‌باشد. کلاین (2016) حجم نمونه دست کم 200 نفری را توصیه می‌کند؛ وی هم‌چنین قانون 10 تا 20 نفر به ازای هر پارامتر در مدل را برای محاسبه حجم نمونه مدل‌سازی معادلات ساختاری ایده‌آل می‌داند. با در نظر گرفتن دیدگاه‌ های فوق و تعداد پارامترهای برآورد شده در مدل، حجم نمونه 350 نفر برآورده شد، اما برای جلوگیری از افت شرکت‌کنندگان، 403 زن متأهل به عنوان نمونۀ آماری پژوهش پرسشنامه‌ها را تکمیل کردند که 6 مورد به دلیل کامل نکردن پرسشنامه‌ها حذف شده و در نهایت، پرسش‌نامه‌های 397 نمونه مورد تحلیل قرار گرفت. ملاک­های ورود پژوهش شامل زن بودن، متاهل بودن، قرار داشتن در رده سنی 30-50 سال (زیرا فرض بر این است که افراد 30 ساله که حداقل سه سال از زندگی مشترک‌شان گذشته است، درک مناسب و انتظارات واقع‌بینانه‌ای نسبت به زندگی مشترک دارند که در این شرایط می‌توانند داده‌های معتبرتری در اختیار  پژوهشگران قرار دهند و افراد با سن بیشتر از 50 سال نیز به دلیل تأثیر برخی عوامل مداخله‌گر از جمله یائسگی بر نتایج پژوهش، انتخاب نشدند)، تحصیلات حداقل دیپلم، حداقل 3 سال زندگی مشترک، عدم ابتلا به اختلالات شدید روانشناختی (عدم مصرف داروی روانپزشکی در یک سال گذشته که بر اساس محتویات پروندۀ موجود در مرکز مشاوره و مصاحبه فردی قبل از اجرای پژوهش مشخص شد) در نظر گرفته شد. معیارهای خروج از پژوهش شامل فاقد ملاک های ورود به پژوهش بودن و عدم پاسخ به بیش از 10درصد پرسش­نامه­ها بود. جهت اجرای پژوهش، پس از کسب مجوزهای لازم و کد اخلاق از دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، به مراکز مشاوره و خدمات روان‌شناختی تحت نظارت سازمان نظام روان‌شناسی و مشاوره ایران (13 مرکز مشاوره) در شهر تهران مراجعه شد و پس از توضیح کوتاهی در مورد اهداف پژوهش به مدیران مراکز مشاوره، هماهنگی‌های لازم با مسئولین جهت همکاری با پژوهش حاضر صورت گرفت. در طی شکل گیری نمونه پژوهش، به افراد داوطلب به شرکت در پژوهش در مورد پژوهش و اهداف آن توضیحاتی ارائه شد و مصاحبه فردی انجام گرفت تا ملاک های ورود به پژوهش بررسی گردند. پس از انتخاب شرکت کنندگان در خصوص نحوه تکمیل پرسشنامه ها توضیحات لازم اراِئه شد و  پس از امضای فرم رضایت نامه کتبی، از شرکت کنندگان خواسته شد تا به مجموعه پرسش­نامه­های این پژوهش پاسخ بدهند که از 403 نفر زن متأهل تکمیل کننده پرسشنامه 6 مورد به دلیل عدم تطابق با معیار ورود در این پژوهش حذف شده و 397 مورد انتخاب شدند.پرسشنامه های زیر جهت جمع آوری داده های پژوهش مورد استفاده قرار گرفت.

مقیاس بخشودگی زوجین: برای بررسی میزان بخشودگی در بین زوجین از مقیاس سنجش بخشودگی در خانواده^[35] استفاده شد. این مقیاس توسط پولارد^[36] و همکاران در سال ۱۹۹۸ برای یافتن میزان بخشودگی در خانواده‌ها و نیز ابعاد بخشودگی طراحی شد که پنج مؤلفه درک واقع بینانه، تصدیق و خطا، جبران عمل ارتکابی، دلجویی کردن و احساس بهبودی و سبکبالی را ارزیابی می کند. پرسشنامه شامل دو قسمت می‌باشد یک قسمت مربوط به خانواده اصلی یا نسل اول (خانواده ای که هر فرد در آن پرورش یافته) و قسمت دیگر مربوط به خانواده هسته‌ای یا نسل دوم (خود زوجین) است که در این پژوهش از قسمت دوم 20 سوالی مربوط به زوجین استفاده شد. فرم اصلی مقیاس شامل ۴۰ عبارت است. پاسخ هر عبارت شامل یک طیف چهار درجه‌ای ” تقریبا همیشه این طور است “، “اغلب اوقات همین طور است “، “بندرت این طور است “، “اصلا این طور نیست ” می‌باشد. بیشترین نمره این مقیاس 60 و کمترین آن 20 می باشد. کسب نمره بالا در این مقیاس به معنای میزان بخشش بالاست. در پژوهش پولارد و همکاران (1998) پایایی این ابزار از طریق آلفای کرونباخ 93/0 بدست آمد. جهت بررسی روایی سازه این ابزار از تحلیل عاملی استفاده شد که ساختار عاملی آن مورد تایید قررار گرفت (پولارد و همکاران، 1998). پایایی کل نسخه فارسی آن 85/0، پایایی قسمت مربوط به خانواده اصلی 84/0، قسمت مربوط به زوجین 85/0 گزارش شده است (افخمی، 1386). همچنین روایی ساختار عاملی نسخه فارسی در پژوهش افخمی (1386) با روش تحلیل عاملی تأییدی مورد تأیید قرار گرفته است. در نمونه پژوهش حاضر ضریب پایایی مقیاس بخشودگی زوجین با روش آلفای کرونباخ، 86/0 محاسبه شد.

مقیاس کیفیت زندگی زناشویی- فرم تجدید نظر شده^[37]: فرم تجدیدنظر شده مقیاس کیفیت زندگی زناشویی باسبی^[38] و همکاران (RDAS) - توسط باسبی ,  و همکاران در سال 1995 ساخته شده است. این پرسشنامه از 14 گویه و 3 خرده مقیاس توافق (6 سوال)، رضایت (5 سوال) و انسجام (3 سوال) تشکیل شده است که در مجموع نمره کیفیت زندگی زناشویی را نشان می دهند و نمرات بالا نشان دهنده کیفیت زندگی زناشویی بالاتر است. فرم اصلی این مقیاس 32 سوال دارد (به نقل از هولیست، کودی و میلر، 2005). نمره گذاری پرسشنامه بصورت طیف لیکرت 6 نقطه ای (همیشه اختلاف داریم = 0 و توافق دائم داریم = 5) می باشد. جهت بررسی روایی سازه این ابزار از تحلیل عامل تاییدی استفاده شد و نتایج ساختار عاملی آن را تایید نمود (باسبی و همکاران، 1995). همچنین پایایی این ابزار از طریق آلفای کرونباخ 90/0 بدست آمد (باسبی و همکاران، 1995). پایایی پرسشنامه به شیوه آلفای کرونباخ در مطالعه هولیست، کودی و میلر (2005) برای سه خرده مقیاس توافق، رضایت، انسجام به ترتیب از 79/0، 80/0 و 90/0 گزارش شده است. در پژوهش یوسفی (1390)، ضرایب آلفای کرونباخ و تنصیف پرسشنامه کیفیت زندگی زناشویی در کل نمونه برای 14 ماده و عامل های چهارگانه استخراج شده، به تفکیک جنس رضایت بخش و بالا بوده (بالای 70) که حاکی از همگونی و همسانی ماده های پرسشنامه هستند. در نمونه پژوهش حاضر ضریب پایایی مقیاس کیفیت زندگی زناشویی با روش آلفای کرونباخ، 83/0 محاسبه شد.

مقیاس پاسخ گویی ادراک شده همسر^[39] (PPRS): این مقیاس توسط ریس و همکاران (۲۰۱۷) به منظور بررسی متغیر ادراک همسرساخته شده است. ۱۸ ماده پاسخ گویی ادراک شده همسر دارد و دو خرده مقیاس درک و فهم و اعتباربخشی را در بر می­گیرد که مبتنی بر مدل فرایند بین فردی صمیمیت ریس و شاور (۱۹۸۸) است. در نسخه اصلی این پرسشنامه، هر سوال با یک درجه بندی ۹ درجه ای رتبه بندی می شود. نمره 162 بالاترین نمره و 18 پایین ترین نمره آن محسوب می شود. نمره بالا به معنای کسب حمایت اجتماعی دریافت شده بالاتر است. نسخه های ۵ و ۷ درجه ای نیز با مقادیر با درجات پایانی یکسان، مورد استفاده قرار گرفته است برای هر کدام از خرده مقیاس های درک و فهم و اعتبار بخشی ۸ سوال وجود دارد، به همراه ۲ سوال کلی و عمومی. رایج­ترین شکل نمره­گذاری پرسشنامه این است که با جمع نمرات ۱۸ سوال، نمره کلی به دست می­آید (رضایی، 1400). همسانی (پایایی) درونی پرسشنامه هم در نسخه ۱۲ سوالی و هم ۱۸ سوالی بالا ارزیابی شد و میزان آن در بیشتر نمونه­های منتشر شده و منتشر نشده از 91/0 تا 98/0 متغیر است (برن بام^[40] و همکاران، 2016؛ ریس و همکاران، ۲۰۱۷). همچنین، میزان پایایی آن با روش آلفای کرونباخ 88/0 گزارش شد (ریس و همکاران، 2017). ایزانلو و همکاران (1402) نیز با روش تحلیل عامل تأییدی ساختار دو عاملی آن را تأیید کردند و پایایی آن را مطلوب گزارش دادند. در نمونه پژوهش حاضر ضریب پایایی مقیاس پاسخ گویی ادراک شده همسر با روش آلفای کرونباخ، 79/0 محاسبه شد.

 در این پژوهش ملاحظات اخلاقی نظیر داوطلبانه و اختیاری بودن شرکت در پژوهش، حق بی­نام بودن پرسشنامه­ها،  محرمانه نگه داشتن اطلاعات شرکت کنندگان، اخذ رضایت نامه آگاهانه رعایت شد. جهت طبقه­بندی، پردازش وتحلیل داده­ها و بررسی فرضیه­های پژوهش از نرم افزارهای آماری  spss₂₂ و Amos_.24.0 استفاده شد. تحلیل داده­ها با استفاده از رویکرد دو مرحله­ای، صورت پذیرفت. در گام اول از تحلیل عاملی تأییدی (CFA) برای ارزیابی برازش مدل اندازه­گیری استفاده شد و در گام دوم با بهره­گیری از روش مدل­یابی معادلات ساختاری، الگوی ساختاری فرضی مورد آزمون قرار گرفت.

یافته‌های پژوهش

در پژوهش حاضر 397 زن متاهل با میانگین و انحراف استاندارد سنی به ترتیب 84/43 و 84/6 سال و دامنه سنی 30 تا50 سال شرکت کردند. میزان تحصیلات 94 نفر (7/23%) از شرکت کنندگان دیپلم، 31 نفر (8/7%) فوق دیپلم، 146 نفر (8/36%) لیسانس، 99 نفر (9/24%) فوق لیسانس و 27 نفر (8/6%) دکتری بود. جدول 1 میانگین، انحراف استاندارد و ضرایب همبستگی بین متغیرهای پیش بین را نشان می دهد.

براساس جدول (1) همبستگی بین متغیرها در جهت مورد انتظار و همسو با تئوری های حوزه پژوهش بود. در این پژوهش به منظور ارزیابی مفروضه نرمال بودن توزیع داده های تک متغیری، کشیدگی و چولگی متغیرها و به منظور ارزیابی مفروضه همخطی بودن مقادیر عامل تورم واریانس^[41] (VIF) و ضریب تحمل^[42] متغیرهای پیش بین مورد بررسی قرار گرفت که نتایج آن در جدول2 قابل ملاحظه است.

منطبق بر نتایج جدول (2) مقادیر کشیدگی و چولگی متغیرها در محدوده 2± قرار داشت. این یافته بیانگر آن است که مفروضه نرمال بودن توزیع در بین داده ها برقرار بود. همچنین براساس نتایج جدول 2 می توان گفت مفروضه همخطی بودن نیز در بین داده های پژوهش حاضر برقرار بوده است. زیرا که مقادیر ضریب تحمل متغیرهای پیش بین بزرگتر از 1/0 و مقادیر عامل تورم واریانس هر یک از آنها کوچکتر از 10 بود. منطبق بر دیدگاه میرز و همکاران(2006) ضریب تحمل کمتر از 1/0 و ارزش عامل تورم واریانس بالاتر از 10 نشان دهنده عدم برقراری مفروضه همخطی بودن است. در این پژوهش به منظور ارزیابی برقراری یا عدم برقراری مفروضه نرمال بودن توزیع چند متغیری، از تحلیل اطلاعات مربوط به « فاصله مهلنوبایس[43]» استفاده شد. مقادیر چولگی و کشیدگی اطلاعات مربوط به فاصله مهلنوبایس به ترتیب برابر با 02/1 و 94/0 به دست آمد. با توجه به این که شاخص های چولگی و کشیدگی داده های مربوط به فاصله مهلنوبایس در محدوده 2±  قرار داشت، لذا مفروضه نرمال بودن توزیع داده های چند متغیری در بین داده ها برقرار بود. در نهایت ارزیابی نمودار پراکندگی واریانس های استاندارد شده خطاها^[44] نشان داد که مفروضه همگنی واریانس ها نیز در بین داده ها برقرار است.

پس از ارزیابی مفروضه ها، چگونگی برازش مدل ساختاری با داده ها با استفاده از روش مدل یابی معادلات ساختاری، نرم افزار AMOS 24.0 و برآورد بیشینه احتمال^[45] (ML) بررسی شد. در مدل ساختاری فرض شده بود که بخشودگی زناشویی از طریق میانجیگری پاسخگویی ادراک شده همسر با کیفیت زندگی زناشویی رابطه دارد. جدول 3 شاخص های برازندگی مدل ساختاری را نشان می دهد.

اگرچه جدول (3) نشان می دهد که شاخص‌های برازندگی حاصل از تحلیل از برازش قابل قبول مدل ساختاری با داده های گرآوری شده حمایت می کنند (59/3=df/²c، 952/0= CFI،  933/0= GFI ، 893/0= AGFI و 081/0= RMSEA). با وجود این ارزیابی شاخص های برازندگی نشان داد که با ایجاد کوواریانس بین خطاهای دو نشانگر جبران و عمل ارتکابی و دلجویی کردن شاخص های برازندگی بهتری حاصل خواهد شد. بنابراین مدل اصلاح و نتایج نشان داد که شاخص های برازندگی به دست آمده از برازش قابل قبول مدل ساختاری با داده های گردآوری شده حمایت می کند (21/3=df/²c، 960/0= CFI،  942/0= GFI ، 904/0= AGFI و 075/0= RMSEA). بزرگترین بار عاملی متعلق به نشانگر توافق (938/0=β) و کوچکترین بار عاملی متعلق به نشانگر جبران عمل ارتکابی (440/0=β) بود. باتوجه به این که بارهای عاملی همه نشانگرها بزرگتر از 32/0 بود، می توان گفت همه آنها از توان لازم برای اندازه گیری متغیرهای مکنون برخوردار بودند. لازم به توضیح است که طبق دیدگاه تاباچینک و فیدل (2007)، بارهای عاملی 71/0 و بالاتر از آن عالی، بارهای بین 63/0 تا 70/0 خیلی خوب، بارهای بین 55/0 تا 62/0 خوب ، بارهای بین 45/0 تا 55/0 نسبتا خوب^[53] ، بارهای بین 32/0 تا 44/0 پایین^[54] و بارهای پایین تر از 32/0 ضعیف محسوب می شود. در ادامه جدول4 ضرایب مسیر در مدل ساختاری را نشان می دهد.

جدول 4.  ضرایب مسیر کل و مستقیم بین متغیرهای پژوهش در مدل ساختاری 

جدول 4 نشان می دهد که ضریب مسیر کل (مجموع ضرایب مسیر مستقیم و غیر مستقیم) بین بخشودگی و کیفیت زندگی زناشویی مثبت و معنادار است (001/0= P ،728/0=β). همچنین ضریب مسیر بین پاسخگویی ادراک شده و کیفیت زندگی زناشویی مثبت و معنادار بود (001/0= P ،300/0=β). جدول 4 نشان می دهد که ضریب مسیر غیر مستقیم بین بخشودگی و کیفیت زندگی زناشویی (001/0= P ،116/0=β) نیز مثبت و معنادار است. این یافته بیانگر آن است که در زنان متاهل بخشودگی از طریق میانجیگری پاسخگویی ادراک شده همسر با کیفیت زندگی زناشویی رابطه دارد. شکل 1 مدل ساختاری پژوهش با استفاده از داده های استاندارد را نشان می دهد.

شکل1. پارامترهای استاندارد در مدل ساختاری پژوهش

منطبق برشکل فوق مجموع مجذور همبستگی های چندگانه (R²) برای متغیر کیفیت زندگی زناشویی برابر با 59/0 به دست آمد، این موضوع بیانگر آن است که پاسخگویی ادراک شده و بخشودگی در مجموع 59 درصد از واریانس کیفیت زندگی زناشویی را در زنان متاهل تبیین می کند.

بحث و نتیجه­گیری

هدف پژوهش حاضر، بررسی نقش میانجی پاسخگویی اداراک شده در رابطه بین بخشودگی زناشویی و کیفیت زناشویی بود. نتایج نشان داد که شاخص های برازندگی به دست آمده از برازش قابل قبول مدل ساختاری با داده های گردآوری شده حمایت می کند. به علاوه، این پژوهش نشان داد که مسیر مستقیم و معناداری بین بخشودگی زناشویی و کیفیت زناشویی وجود دارد. همچنین، مسیر مستقیم و معناداری بین پاسخگویی ادارک شده و کیفیت زناشویی وجود دارد و مسیر بین بخشودگی زناشویی و پاسخگویی اداراک شده نیز مستقیم و معنادار است. در نهایت مسیر غیرمستقیم پاسخگویی ادراک شده در رابطه بین بخشودگی زناشویی و کیفیت زندگی زناشویی معنادار است. یافته­های این پژوهش با نتایج پژوهش­های (روس و همکاران، 2018؛ هی و همکاران، 2018؛ چانگ، 2014) همسو می­باشد.

این پژوهش نشان داد که بین بخشودگی زناشویی و کیفیت زناشویی رابطه معناداری وجود دارد. این یافته با نتایج پژوهش های هندریکس و همکاران (2022)؛ ریپلی و همکاران (2022)؛ مورچگانی و همکاران (1401) مبنی بر وجود رابطه بین بخشودگی زناشویی و کیفیت زناشویی همسو است. در تبیین این یافته می توان گفت که براساس نظر مک­کالوگ و همکاران (1997) سه سیستم مشارکت کننده در فرایند بخشودگی بین فردی، که فراتر از برهه زمانی خاصی عمل می­کنند، وجود دارد. اولین سیستم صمیمیت و همدلی است و ظاهرا همدلی، عامل مرکزی برای ایجاد بخشودگی است. سیستم دوم نشخوار فکری است که پس از خطای فردی شکل می­گیرد و آشفتگی بین فردی را تشدید می­کند. سیستم سوم، بازگشت و بهبودی صمیمیت بین فردی است که مانع از رفتارهای اجتنابی می­شود، و به طور جدی باعث تسهیل رفتارهای آشتی می­شود. مسلما توجه به این الگو می­تواند در فهم نقش بخشودگی در افزایش کیفیت زندگی کمک کننده باشد، به نحوی که در بخشودگی با شکل­گیری صمیمیت با فرد خاطی، زمینه برای ایجاد همدلی و توافق­پذیری ایجاد می­شود و هم­چنین با کاهش نشخوارهای فکری زمینه انتقام­جویی کمتر می­شود و بدین ترتیب زمینه برای افزایش کیفیت زندگی فراهم می­گردد. مک­کالوگ معتقد است بخشش، به دلیل آن­که به فرد کمک می­کند تا روابطی ثابت و حمایت کننده ایجاد کند، موجب سلامتی فرد می­شود (فینچام و کاشدن، 2004). رنجش و ناراحتی برای افراد، هیجان­های منفی را در پی خواهد داشت که بخشودگی به عنوان راه  و شیوه برخورد با مساله به مقابله با این هیجانات منفی می­پردازد و به افراد کمک می­کند تا با انطباق بهتری به مسائل برسند و نهایتا هیجان­های مثبتی را تجربه کنند و این تغییر مثبت در عواطف و هیجان­ها با سلامت جسمی و روانی و کیفیت زندگی بهتر ارتباط دارد (شهبازی‌راد و همکاران، 1393). از آنجا که انسان همیشه شاهد تعاملات رنجش­زا در روابط بین‌فردی است، لذا کسانی که توانایی بیشتری در بخشش خطاهای دیگران دارند، پس از وقوع خطاها، کمتر به نشخوار فکری و خاطرات ناراحت کننده در حق­شان می­پردازند. این افراد به جای اجتناب از رویارویی با افراد خطاکار، فرصت مجدد برقراری ارتباط را به وی می­دهد و با ایجاد نوعی تعهد در فرد خاطی، زمینه را جهت تصدیق خطا و دلجویی از فرد آسیب ­دیده فراهم می­کند که مسلما این مسئله زمینه را برای افزایش کیفیت زندگی فراهم می­سازد (براس و همکاران، 2005).

همچنین این پژوهش نشان داد که بین پاسخگویی ادراک شده همسر و کیفیت زناشویی رابطه معناداری وجود دارد. این یافته با نتیجه پژوهش چامپاین و موز (2021) مبنی بر وجود رابطه بین پاسخگویی ادراک شده همسر و کیفیت زناشویی همسو است. در تبیین این یافته می توان گفت که پاسخگویی ادراک شده همسر دارای سه ویژگی است: 1-درک همسر خود 2-اعتبار سنجی شریک از توانایی و اعتقادهای همسر خود 3-اهمیت شریک نسبت به برآوردن نیازهای همسر خود (ریس، 2014). در طول تعاملات بین فردی، یکی از طرفین، خواسته ها، نیازها یا اطلاعات مهم درباره ی خودش را برای طرف دیگر افشا می کند. در نهایت ارتباطات بین فردی زمانی اتفاق می افتد که شریک دیگر یک پاسخ حمایتی ارائه می کند. سطح پاسخگویی ناشی از ارزیابی های ذهنی است که چقدر طرف دیگر احساس می کند توسط دیگری درک شده، ارزیابی شده و چقدر به او در طول تعاملات تکراری توجه شده است (کراستا و همکاران، 2021). همچنین زمانی که افراد، همسران خود را نسبت به نیازهای جنسی­شان پاسخگو ادراک کنند، کارکرد و رضایت زناشویی مطلوب­تری را تجربه خواهند کرد که منجر به افزایش صمیمیت می­شود (برن­بام و همکاران، 2014).

همین طور نتایج این پژوهش حاکی از آن بود که بین پاسخگویی ادراک شده همسر و بخشودگی زناشویی رابطه معناداری وجود دارد. این یافته با نتیجه پژوهش نامور و نیک‌زاد اسک (1399) مبنی بر وجود رابطه بین بخشودگی زناشویی و حمایت از جانب همسر، به صورت غیرمستقیم همسو است. وقتی یکی از زوجین احساس کند که حرف های وی شنیده می شود و پاسخ های مناسب و حمایتی دریافت می کند، این احساس شنیده شدن و ابراز حمایت همسر موجب می شود که گذشت بیشتری در رابطه اتفاق بیبفتد. به عبارت دیگر می توان گفت گذشت و بخشش در رابطه زمانی اتفاق می افتد که یکی از زوجین خودافشایی می کند و دیگری پاسخ حمایتی ارائه می­کند (ریس و همکاران، 2017). در واقع، با اعمال پاسخگویی عاطفی مناسب احساسات منفی و تلافی در همسر آسیب دیده کاهش می یابد و احساسات مثبت نسبت به فرد خاطی افزایش می یابد (لی و لو، 2017).

در نهایت، یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد که پاسخگویی ادراک شده همسر در رابطه بین بخشودگی زناشویی و کیفیت زناشویی نقش میانجی دارد. این یافته به طور غیر مستقیم با نتایج پژوهش های روس و همکاران (2018)؛ هی و همکاران (2018)؛ چانگ (2014) همسو است. پاسخگویی عاطفی ادراک شده  یک عنصر کلیدی در حفظ کردن صمیمیت، نزدیکی در رابطه و کیفیت تعاملات بین فردی است (هندریکس و همکاران، 2022). زمانی که فرد آسیب دیده از روابط از خشم و شرم خود پرده برداری می کند و به ابراز هیجانات اساسی خود در طی آسیب های عاطفی ایجاد شده توسط همسز خاطی می پردازد، واکنش همسر خاطی می تواند در جهت ترمیم رابطه و افزایش نزدیکی زوجین به یکدیگر راهگشا باشد. پاسخگویی عاطفی همسر خاطی، پذیرش خطای خود و ابراز حمایت های عاطفی می تواند به عنوان یک واسطه عمل کند؛ به گونه ای که همسر خاطی با برقراری حمایت عاطفی مناسب و برخورد همدلانه و مسئولانه نسبت به آسیبی که ایجاد کرده می تواند موجبات طی شدن فرآیند بخشش توسط همسر آسیب دیده را فراهم آورد و از این طریق بر سلامت رابطه و کیفیت آن بیافزاید.

پژوهش  حاضر با محدودیت هایی از جمله عدم همکاری برخی از مراکز مشاوره جهت اجرای پژوهش مواجه شد. همچنین، در این پژوهش به دلیل محدودیت زمانی یک متغیر واسطه ای در رابطه بین متغیرهای پیش بین و ملاک بررسی شد. یافته‌های این مطالعه محدود به جامعه آماری پژوهش یعنی زنان متأهل مراجعه کننده به 13 مرکز مشاوره در 8 منطقه مختلف شهر تهران بود، لذا به دیگر مناطق جغرافیایی و فرهنگی قابل تعمیم نیست. پیشنهاد می شود در پژوهش های آتی این موضوع در دیگر مناطق شهر تهران و سایر شهرها، در سنین گوناگون، در جامعه مردان متأهل (درصورت امکان به صورت مقایسه‌ای) انجام شود. همچنین، نقش دیگر متغیرهای واسطه ای نیز در رابطه میان متغیرهای اصلی پژوهش بررسی شود. در نهایت پیشنهاد می شود  مشاوران ازدواج و خانواده درمانگران به نقش کلیدی پاسخگویی ادارک شده همسران به ویژه در زخم عاطفی و ارتباطی همسران و افزایش کیفیت تعاملات زوجین توجه نمایند.

ملاحظات اخلاقی

این مقاله برگرفته از رساله دکتری نویسنده اول و دارای کد اخلاق به شماره IR.IAU.CTB.REC.1401.020  از کمیته اخلاق دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی است. همچنین به منظور رعایت ملاحظات اخلاقی پژوهش در خصوص داوطلبانه بودن شرکت در پژوهش و محرمانه نگه داشتن اطلاعات به شرکت کنندگان در پژوهش اطمینان خاطر داده شد و رضایت نامه کتبی آگاهانه از آنها دریافت شد.

تضاد منافع

نویسندگان هیچ تضاد منافعی در رابطه با این پژوهش نداشتند.

تشکر و قدردانی

از تمامی شرکت کنندگان در پژوهش و سایر افرادی که در اجرای این پژوهش همکاری داشتند نهایت تشکر و قدردانی به عمل می آید.

منابع

امیری مورچگانی، فاطمه؛ امان الهی، عباس؛ رجبی، غلامرضا. (1401). بررسی نقش تعدیل‌گرخودشفقتی و بخشش در رابطه‌ی بین تعارضات و تعاملات زناشویی با کیفیت زندگی زناشویی. مشاوره کاربردی، 12(2)، 94-77.

 https://jac.scu.ac.ir/article_18138.html

ایزانلو، بلال؛ رضائی، منوچهر؛ عباسی؛  ناصر. (2023). تعیین ویژگی‌های روان‌سنجی و تغییرناپذیری اندازه گیری مقیاس پاسخگویی و عدم حساسیت ادراک‌شده. فصلنامه اندازه گیری تربیتی، 13(51).

https://journals.atu.ac.ir/article_15858.html

رضایی، منوچهر. (1400). تعیین رابطه پاسخگویی اداراک ده همسر و صمیمیت زناشویی پرستاران، با نقش تعدیل کننده سبک های دلبستگی. پایان نامه کارشناسی ارشد مشاوره خانواده. دانشگاه خوارزمی.

https://pe.khu.ac.ir/content/61499/

شهبازی­راد، افسانه؛ غضنفری، فیروزه؛ حقیقی کرمانشاهی، مارال (1393). نقش بخشودگی زناشویی و تحصیلات در پیش‌بینی کیفیت زندگی زنان. فصلنامه نسیم تندرستی. 3 (2)، 51-59.

https://jfh.sari.iau.ir/?_action=article&au=2360613&_au

کرایی، امین؛ پیرساقی، پریسا. (1402). تعارضات زناشویی، تاب آوری و ساختار توزیع قدرت در خانواده به عنوان پیش بین های کیفیت زناشویی زنان دارای همسر نظامی: یک تحلیل تشخیصی. فصلنامه روانشناسی نظامی، 14(1)، 172-151.

 https://jmp.ihu.ac.ir/?_action=article&kw=205096&_kw

مرسلی، زهرا؛ موتابی، فرشته؛ منصوره­السادات، صادقی (1397). تجربه بخشودگی در زنان دچار خیانت زناشویی. مجله علوم روان­شناختی، 17 (70)، 683-694.

https://psychologicalscience.ir/article-1-279-fa.html

نامور, ‌هومن؛ نیک‌زاد‌اسک، معصومه. (1399). پیش بینی کمالگرایی بیمارگون بر اساس بخشش زناشویی و صداقت با توجه به نقش میانجی حمایت اجتماعی. روانشناسی و علوم رفتاری ایران، 39(5)،146-159.

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1821566/

یوسفی، ناصر. (1390). بررسی شاخص ‌های روان سنجی مقیاس کیفیت زناشویی, فرم تجدید نظر شدهRDAS)). پژوهش های روان شناسی بالینی و مشاوره (مطالعات تربیتی و روان شناسی)، 1(2)، 183-200.

 https://jm.um.ac.ir/article_29789.html

Allendorf, K., & Ghimire, D. J. (2013). Determinants of marital quality in an arranged marriage society. Social science research, 42(1), 59-70.

https://doi.org/10.1016/j.ssresearch.2012.09.002

Berg, J. H., & Archer, R. L. (1982). Responses to self-disclosure and interaction goals. Journal of Experimental Social Psychology, 18(6), 501–512.

https://doi.org/10.1016/0022-1031(82)90069-5

Busby, D. M., Christensen, C., Crane, D. R., & Larson, J. H. (1995). A revision of the Dyadic Adjustment Scale for use with distressed and nondistressed couples: Construct hierarchy and multidimensional scales. Journal of Marital and family Therapy, 21(3), 289-308.

https://doi.org/10.1111/j.1752-0606.1995.tb00163.x

Bergeron, S., Pâquet, M., Steben, M., & Rosen, N. O. (2021). Perceived partner responsiveness is associated with sexual well-being in couples with genito-pelvic pain. Journal of Family Psychology, 35(5), 628. https://doi.org/10.1037/fam0000829

Birnbaum, G. E., Ein-Dor, T., Reis, H. T., & Segal, N. (2014). Why do men prefer nice women? Gender typicality mediates the effect of responsiveness on perceived attractiveness in initial acquaintanceships. Personality and social psychology bulletin, 40(10), 1341-1353.

https://doi.org/10.1177/0146167214543879

Bradbury, T., Fincham, F., & Beach, S. (2000). Research on the nature and determinants of marital satisfaction: A decade in review. Journal of Marriage and Family, 62, 964-980.

https://doi.org/10.1111/j.1741-3737.2000.00964.x

Braithwaite, S. R., Mitchell, C. M., Selby, E. A., & Fincham, F. D. (2016). Trait forgiveness and enduring vulnerabilities: Neuroticism and catastrophizing influence relationship satisfaction via less forgiveness. Personality and Individual Differences, 94, 237-246.

https://doi.org/10.1016/j.paid.2015.12.045

Brose, L. A., Rye, M. S., Lutz-Zois, C., & Ross, S. R. (2005). Forgiveness and personality traits. Personality and individual differences, 39(1), 35-46.

https://doi.org/10.1016/j.paid.2004.11.001

Champagne, E. R., & Muise, A. (2021). Responsiveness and Relationship Satisfaction in Couples Coping with Parkinson’s Disease: A Pilot Study. Psychological Reports, 125(2), 804-821. https://doi.org/10.1177/0033294121998032

Chou, C.-P., & Bentler, P. M. (1995). Estimates and tests in structural equation modeling. In R. H. Hoyle (Ed.), Structural equation modeling: Concepts, issues, and applications (pp. 37–55). Sage Publications, Inc. https://psycnet.apa.org/record/1995-97753-003

Chung, M. S. (2014). Pathways between attachment and marital satisfaction: The mediating roles of rumination, empathy, and forgiveness. Personality and Individual Differences, 70, 246-251.  https://doi.org/10.1016/j.paid.2014.06.032

Crasta, D., Rogge, R. D., Maniaci, M. R., & Reis, H. T. (2021). Toward an optimized measure of perceived partner responsiveness: Development and validation of the perceived responsiveness and insensitivity scale. Psychological Assessment, 33(4), 338.  

 https://doi.org/10.1037/pas0000986

Cawley, F. R. J. (2018). The effects of parental marital status and family form on experiences of childhood in Twentieth Century Scotland, c. 1920–1970 (Doctoral dissertation, University of Glasgow). https://eleanor.lib.gla.ac.uk/record=b3313289

Erdogan, E. (2019). Analysis of sexual life quality and marital satisfaction in women with breast cancer: Turkish sample. International Journal of Caring Sciences, 12(3), 1497-1505.  https://psycnet.apa.org/record/2021-15713-006

Fincham, F. D., & Bradbury, T. N. (1987). The assessment of marital quality: A Marital Quality 36 reevaluation. Journal of Marriage and the Family, 49, 797-809.

https://doi.org/10.2307/351973

Fincham, F. D., & Kashdan, T. B. (2004). Facilitating Forgiveness: Developing Group and Community Interventions. Positive Psychology in Practice, 617–637.

https://doi.org/10.1002/9780470939338.ch37

Hamza, E. G. A., Gladding, S., & Moustafa, A. A. (2022). The Impact of Adolescent Substance Abuse on Family Quality of Life, Marital Satisfaction, and Mental Health in Qatar. The Family Journal, 30(1), 85-90. https://doi.org/10.1177/10664807211000720

He, Q., Zhong, M., Tong, W., Lan, J., Li, X., Ju, X., & Fang, X. (2018). Forgiveness, marital quality, and marital stability in the early years of Chinese marriage: An actor–partner interdependence mediation model. Frontiers in Psychology, 9, 1520.

https://doi.org/10.3389/fpsyg.2018.01520

Hendricks, J. J., Chelladurai, J. M., Marks, L. D., Dollahite, D. C., Kelley, H. H., & Rose, A. H. (2022). Exploring personal and relational motivations and processes of forgiveness in religious families. Family Relations. https://doi.org/10.1111/fare.12733

Kaleta, K., & Mróz, J. (2018). Forgiveness and life satisfaction across different age groups in adults. Personality and Individual Differences, 120, 17-23.

https://doi.org/10.1016/j.paid.2017.08.008

Kato, T. (2016). Effects of partner forgiveness on romantic break-ups in dating relationships: A longitudinal study. Personality and Individual Differences, 95, 185-189.

 https://doi.org/10.1016/j.paid.2016.02.050

‏Kim, E. (2012). Marital adjustment and depressive symptoms in Korean Americans. Issues in Mental Health Nursing, 33(6), 370-376. doi: 10.3109/01612840.2012.656822.

https://doi.org/10.3109/01612840.2012.656822

Kline ,R. B. (2016). Principles and practice of structural equation modeling, edition 4,Guilford press, New York & London.

 https://scirp.org/reference/referencespapers?referenceid=2326083

Kline, R. B. (2023). Principles and practice of structural equation modeling. Guilford publications.

https://www.guilford.com/books/Principles-and-Practice-of-Structural-Equation-Modeling/Rex-Kline/9781462551910

 Li, H., & Lu, J. (2017). The neural association between tendency to forgive and spontaneous brain activity in healthy young adults. Frontiers in human neuroscience, 11, 561.

https://doi.org/10.3389/fnhum.2017.00561

Manne, S. L., Kashy, D. A., Kissane, D., Zaider, T., Heckman, C. J., Penedo, F. J., & Myers, S. (2019). Relationship intimacy processes during treatment for couple-focused interventions for prostate cancer patients and their spouses. Journal of Psychosocial Oncology Research and Practice, 1(2), e7.

https://journals.lww.com/jporp/fulltext/2019/09000/relationship_intimacy_processes_during_treatment.3.aspx

Mark, K. M., & Pike, A. (2017). Links between marital quality, the mother–child relationship and child behavior: A multi-level modeling approach. International Journal of Behavioral Development, 41(2), 285-294. https://doi.org/10.1177/0165025416635281

Mattson, R. E., Cameron, N., Middleton, F. A., Starr, L. R., Davila, J., & Johnson, M. D. (2019). Oxytocin receptor gene (OXTR) links to marital quality via social support behavior and perceived partner responsiveness. Journal of Family Psychology, 33(1), 44.

https://doi.org/10.1037/fam0000474

McCullough, M. E., Worthington Jr, E. L., & Rachal, K. C. (1997). Interpersonal forgiving in close relationships. Journal of personality and social psychology, 73(2), 321.

 https://doi.org/10.1037/0022-3514.73.2.321

 Miller, R. B., Hollist, C. S., Olsen, J., & Law, D. (2013). Marital quality and health over 20 years: A growth curve analysis. Journal of Marriage and Family, 75(3), 667-680.

https://doi.org/10.1111/jomf.12025

Meyers,L.S , Gamest.G., & Goarin,A.J. (2006). Applied multivariate research, design and interpretation, Thousand oaks. London. New Deihi, Sage publication.

https://www.scirp.org/reference/referencespapers?referenceid=2119780

Pollard, M. W., Anderson, R. A., Anderson, W. T., & Jennings, G. (1998). The development of a family forgiveness scale. Journal of Family Therapy, 20, 95-109.

https://doi.org/10.1111/1467-6427.00070

Reis, H. T., Maniaci, M. R., & Rogge, R. D. (2017). Compassionate acts and everyday emotional well-being among newlyweds. Emotion, 17(4), 751–763.

https://doi.org/10.1037/emo0000281

Rice, T. M., Kumashiro, M., & Arriaga, X. B. (2020). Mind the gap: perceived partner responsiveness as a bridge between general and partner-specific attachment security. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(19), 7178.

 https://www.mdpi.com/1660-4601/17/19/7178

Ripley, J. S., Worthington Jr, E. L., Kent, V. M., Loewer, E., & Chen, Z. J. (2022). Spiritually incorporating couple therapy in practice: Christian-accommodated couple therapy as an illustration. Psychotherapy, 59(3), 382–391. https://doi.org/10.1037/pst0000411

Robles, T. F., Slatcher, R. B., Trombello, J. M., & McGinn, M. M. (2014). Marital quality and health: a meta-analytic review. Psychological bulletin, 140(1), 140.

https://doi.org/10.1037/a0031859

Rodrigue, C., Blais, M., Lavoie, F., Adam, B. D., Goyer, M. F., & Magontier, C. (2018). Passion, Intimacy, and Commitment in Casual Sexual Relationships in a Canadian Sample of Emerging Adults. The Journal of Sex Research, 55(9), 1192-1205. https://doi.org/10.1080/00224499.2017.1399195

Rose, A., Anderson, S., Miller, R., Marks, L., Hatch, T., & Card, N. (2018). Longitudinal test of forgiveness and perceived forgiveness as mediators between religiosity and marital satisfaction in long-term marital relationships. The American Journal of Family Therapy, 46(4), 356-374. https://doi.org/10.1080/01926187.2018.1547667

Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2007). Using multivariate statistics (5 th ed.). Boston: Allyn and Bacon. https://psycnet.apa.org/record/2006-03883-000

Ting, C. Y., Teh, G. C., Yu, K. L., Alias, H., Tan, H. M., & Wong, L. P. (2020). Self‐perceived burden and its associations with health‐related quality of life among urologic cancer patients. European journal of cancer care, 29(4), e13248. https://doi.org/10.1111/ecc.13248

Wade, N., Schultz, J. M., & Schenkenfelder, M. (2017). Forgiveness Therapy in the Reconstruction of Meaning Following Interpersonal Trauma. In Reconstructing Meaning After Trauma (pp. 69-81). ‏ https://doi.org/10.1016/B978-0-12-803015-8.00005-X

Wei, C., Liu, M. W., & Keh, H. T. (2020). The road to consumer forgiveness is paved with money or apology? The roles of empathy and power in service recovery. Journal of Business Research, 118, 321-334. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2020.06.061

Yuan, Q., Fan, Z., Leng. J. (2022). The Effect of Emotional Reactivity on Marital Quality in Chinese Couples: The Mediating Role of Perceived Partner Responsiveness. Front Psychol. 18,12,787899. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8806163/

.[1] دانشجوی دکتری، گروه تربیت و مشاوره، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

[2]. نویسنده مسئول: دانشیار، گروه مشاوره، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران. 

Dr.iasadpour@khu.ac.ir

[3] .استادیار، گروه تربیت و مشاوره، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

[4]. استادیار، گروه تربیت و مشاوره، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

1. Hamza, E., et al.
2. Erdogan, E.
3. Rodrigue, C., et al.
4. Ting, C. Y.
5. Mattson, R. E., et.al.
6. Robles, T. F., et al.
7. Kim, E.
8. Mark, K. M., & Pike, A
9. Allendorf, K., & Ghimire, D. J.

[14]. Marital forgiveness

[15]. Fincham, F. D., & Kashdan, T. B.

[16]. Kato, T.

[17]. Wade, N., et al.

[18]. He, Q., et al.

[19]. Rose, A., et al.

[20]. Hendricks, J. J., et al.

[21]. Ripley, J. S., et al.

[22]. Li, H., & Lu, J.

[23]. Brose, L. A., et al.

[24]. Wei, C., et al.

[25]. Braithwaite, S. R., et al.

[26]. Kaleta, K., & Mróz, J.

[27]. Chung, M. S

[28]. Manne, S. L., et al.

[29]. Champagne, E. R., & Muise, A.

[30]. Yuan, Q., et al.

[31]. Crasta, D., et al.

[32]. Bergeron, S., et al.

[33]. Rice, T. M. & Arriaga, X. B.

[34]. Reis, H. T., et al.   

1. Family forgiveness scale
2. Pollard M. W., et al.

[37]. Revised dyadic adjustment scale

[38]. Busby, D. M.

[39]. Perceived partner responsiveness scale

[40]. Birnbaum, G. E., et al.

1. Variance inflation factor
2. Tolerance

[43]. Mahalanobis distance (D)

[44]. Standardized residuals

[45]. Maximum Likelihood

[46]. نقاط برش براساس دیدگاه کلاین (2016)

[47]. Chi Squre         

[48]. Normed chi-square

[49]. Goodness Fit Index

[50]. Adjusted Goodness Fit Index

[51]. Comparative Fit Index

[52]. Root Mean Square Error of Approximation

1. Fair
2. Low

[55]. در این پژوهش به منظور برآورد خطای استاندارد مسیرهای غیر مستقیم از روش برآورد بوت استراب با حجم نمونه 2000 استفاده شد.