Comparing the Effectiveness of Compassion-Based Therapy and Positive Therapy on Optimism and Life Satisfaction of Women Involved in Conflict in the First Years of Life Together

Document Type : Original Article

Authors

1 Assistant Professor, Department of Psychology, Payame Noor University

2 Master of Psychology, Payam Noor University, Golestan, Iran

3 Assistant Professor, Faculty of Humanities, Kosar University of Bojnord, Bojnord, Iran

Abstract

One of the determining factors of family health is optimism and life satisfaction. The purpose of this research is to compare the effectiveness of compassion-based therapy and positive therapy for women involved in conflict who have lived together for a maximum of five years. The semi-experimental research design was pre-test and post-test with a control group. The statistical population of women were involved in the conflict in Mashhad city in April 2022, when they referred to the family court and the dispute resolution council of Mashhad. From the statistical population, 45 people were selected as available and randomly placed in two experimental groups and one control group. Experiment group 1 underwent compassion-focused therapy, experiment group 2 underwent positive therapy during 8 1-hour sessions, and the control group did not receive any intervention until the end of the research. The research tools were Enrich's Life Satisfaction Questionnaire (1989) and Shier and Carver's (1994) Optimism Questionnaire. Data were analyzed using multivariate analysis of covariance. The results showed that the treatment based on compassion and positive treatment was effective on the optimism and life satisfaction of the women of the target group with a confidence coefficient (0.95). Based on this, it can be concluded that compassion-based therapy and positive therapy can be used as complementary interventions to reduce psychological problems and improve the quality of life of women involved in marital conflict.

Keywords

Main Subjects

Full Text

مقایسه اثربخشی درمان مبتنی بر شفقت‌ورزی و درمان مثبت‌نگر بر خوش‌بینی و رضایتمندی از زندگی زنان درگیر تعارض در سال‌های اول زندگی مشترک

سید مجتبی عقیلی[1] | فاطمه مجیدی[2] | آرزو اصغری[3]

چکیده

یکی از عوامل تعیین‌کننده‌ی سلامت خانواده، خوش‌بینی و رضایتمندی از زندگی است. هدف این تحقیق مقایسه اثربخشی درمان مبتنی بر شفقت‌ورزی و درمان مثبت‌نگر زنان درگیر تعارض است که حداکثر پنج سال تجربه زندگی مشترک داشته‌اند. طرح تحقیق نیمه‌تجربی از نوع پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری زنان درگیر تعارض شهر مشهد در فروردین ماه 1401 بود که به دادگاه خانواده و شورای حل اختلاف مشهد مراجعه کرده بودند. از جامعه آماری تعداد 45 نفر به‌صورت در دسترس انتخاب و به‌صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و یک گروه گواه قرار گرفتند. گروه آزمایش 1 تحت درمان متمرکز بر شفقت، گروه آزمایش 2 تحت درمان مثبت‌نگر طی 8 جلسه 1 ساعته قرار گرفته و گروه گواه تا پایان تحقیق، مداخله‌ای دریافت نکردند. ابزارهای تحقیق پرسشنامه رضایت از زندگی انریچ (1989) و پرسشنامه خوش‌بینی شی‌یر و کارور (1994) بود. داده‌ها با استفاده از تحلیل کوواریانس چند متغیری تحلیل شدند. نتایج نشان داد که درمان مبتنی بر شفقت‌ورزی و درمان مثبت‌نگر بر خوش‌بینی و رضایتمندی از زندگی زنان گروه هدف با ضریب اطمینان (95/0) اثربخش بود. بر این اساس می‌توان نتیجه گرفت درمان مبتنی بر شفقت‌ورزی و درمان مثبت‌نگر می‌توانند به‌عنوان مداخلات تکمیلی در جهت کاهش مشکلات روان‌شناختی و بهبود کیفیت زندگی زنان درگیر تعارض زناشویی به کار گرفته شوند.

کلیدواژه‌‌ها: شفقت‌ورزی، درمان مثبت‌نگر، خوش‌بینی، رضایتمندی از زندگی، زنان درگیر تعارض،

سال‌های اول زندگی مشترک.

 

[1]. نویسنده مسئول: استادیار، دانشگاه پیام نور، گلستان، ایران.                                  Dr-aghili1398@yahoo.com      

[2]. کارشناس ارشد روانشناسی، گروه روانشناسی، دانشگاه پیام نور، گلستان، ایران.

[3]. استادیار، گروه روانشناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه کوثر بجنورد، بجنورد، ایران.

سال‌های اول زندگی مشترک.

مقدمه

ازدواج هسته­ی اصلی خانواده را تشکیل می­دهد و به دنبال آن زوج­های سالم می‌توانند، خانواده­های سالم و خانواده­های سالم، جامعه­ی سالم را تشکیل می­دهند (رافائل، ویز، لیوی[1]، 2022)، پس برای داشتن جامعه­ی سالم باید به سلامت نخستین واحد اجتماع یعنی خانواده اهمیت داد. در طول رشد رابطه ازدواج، گاهی ممکن است بسیاری عوامل دست به‌دست یکدیگر داده و باهم ترکیب شوند و موجبات ایجاد بسیاری از مشکلات در زوجین را فراهم سازند که در نهایت به تعارض[2] می‌انجامد (طباطبایی‌فر، آرام‌نیا و اسلامیان، 1401). تعارض که به‌عنوان عاملی بین زوج‌های دارای علایق، دیدگاه‌ها و باورهای متضاد در نظر گرفته می‌شود، در روانشناسی و نظریه‌های مربوطه، از جایگاهی ویژه برخوردار است (چیونگ، چیو و چویی[3]، 2021). تعارض طبیعی و اجتناب‌ناپذیر است و فرایند حل تعارض شامل مسیرهای متنوعی است که می‌تواند به نتایجی سازنده یا مخرب منجر شود (هوشمندی، احمدی و کیامنش، 1400). تعارض در روابط صمیمی هنگامی رخ می‌دهد که یکی از زوج‌ها از رابطه زناشویی راضی است و درآن‌واحد، شخص مقابل در نارضایتی به سر می‌برد (لی و لیو[4]، 2020). تعارض زناشویی به‌منزله تنوع نیازها و ارزش‌های زوجین است که با بیان احساسات منفی متجلی می‌شود و می‌تواند موقعیتی برای روشن‌سازی و تفسیر انتظارات درباره روابط بین‌فردی و شریک زندگی برای هر یک از زوجین فراهم آورد (خدادادی سنگده، 1400). به عقیده درمانگران زوج و خانواده، عوامل گوناگونی وجود دارد که باعث بروز مشکل و تنش و نارضایتی در زندگی زناشویی می‌شود. به‌طور خاص یکی از عوامل تعیین‌کننده‌ی سلامت خانواده، رضایتمندی از زندگی[5] است (اسمیت[6]، 2019). رضایت از زندگی به معنای ارزیابی فرد از کیفیت زندگی خود، بر اساس معیارهای شخصی خویش و یا همان رضایت ادراک شده است (ساین و ساین[7]، 2020). رضایتمندی از زندگی نتیجه­ی توازن میان آرزوهای شخص و وضعیت فعلی او است، به عبارتی هر چه شکاف بین آرزوهای فرد و وضعیت عینی او بیشتر باشد، نارضایتی او بیشتر است (ایرانفرد، محمدطاهری و سلطانی‌فر، 1401). رضایت از زندگی به‌وسیله کاهش دادن تنش­­ها و رضایت از اهداف و نیازهای زیستی و روان‌شناختی در افراد شکل می­گیرد (مولر، گرتز، مولتن، تریل، بومباردیر[8] و همکاران، 2020). افرادی که دارای رضایت زناشویی بالایی هستند هیجان‌های مثبت بیشتری را تجربه کرده، از گذشته و آینده خود و دیگران، رویدادهای مثبت بیشتری را به یاد آورده و از پیرامون خودارزیابی مثبت‌تری دارند و آنها را خوشایند توصیف می‌کنند (باچیم، لوین، ژو[9]، 2018). در حالی که افرادی که رضایت زناشویی پایینی دارند خود، گذشته، آینده، دیگران و نیز رویدادها و موقعیت‌های زندگی خود را نامطلوب ارزیابی می‌کنند و هیجان‌های منفی مانند اضطراب و افسردگی بیشتری را تجربه می‌کنند (معصومی‌تبار، افشاری‌نیا، امیری و حسینی، 1399). رضایتمندی از زندگی نقش مهمی در ثبات ازدواج دارد و مؤلفه‌ای است که ثبات و شادکامی و خوش‌بینی[10] ازدواج را نشان می­دهد (کاهلر، اسپیلانس، دای، کلرکین، پارکز[11] و همکاران، 2020).

خوش‌بینی از دیگر ویژگی­های درونی افراد، جهت مسئولیت­پذیری و کسب رضایت از زندگی است. خوش‌بینی یک ساختار شناختی از امید در مورد پیامدهای آینده است. تیگر[12] (2018) خوش‌بینی را خلق یا نگرشی می­داند که با انتظار درباره آینده­ای همراه است که فرد ارزیابی‌کننده آن را موافق خواست خودارزیابی می­کند (آرسلان و ایلدریم[13]، 2021). اگر زنان در سازگاری با پیامدهای تنش‌زای خانوادگی از راه‌های مقابله‌ای و ارزیابی مناسب استفاده نمایند، با اوضاع جدید انطباق یافته و امید به زندگی و خوش‌بینی در این افراد افزایش می‌یابد (فرهادیان و مرادی، 1399). در تبیین اهمیت خوش‌بینی می‌توان گفت این عامل نقش مهمی در سازگاری با رویدادهای تنش‌زای زندگی دارد؛ ضمن اینکه بر اساس تحقیق‌های انجام شده، آموزش خوش‌بینی می‌تواند شادکامی را افزایش دهد (ماتیو، دانینگ، کواتس و والن[14]، 2018).

افزایش نارضایتی زناشویی از سویی و تقاضای همسران برای پرباری و بهبود روابط زناشویی از سوی دیگر، نشان‌دهنده نیاز همسران به مداخله‌ها و آموزش‌های تخصصی در این مورد است (مجرد، قمری گیوی و کیانی، 1398). نتایج مطالعات کلییر، گاملر و آکونور[15] (2019) نشان داده است فردی که به خود شفقت[16] داشته باشد این شفقت را نیز به همسر و اطرافیان خواهد داشت، از رضایت از زندگی بهتری برخوردار خواهد شد، سپس یک نگرش مشفقانه به زندگی زناشویی خود را اشاعه می‌دهد. بنابراین، می‌توان در این زمینه به مداخلات مبتنی بر شفقت‌ورزی اشاره نمود. درمان متمرکز بر شفقت از علوم عصب‌شناسی، روانشناسی اجتماعی، رشد و مدل‌های درمانی بسیاری برگرفته شده است که سه اصل ذهن‌آگاهی، مهربانی با خود و حس اشتراک با انسانیت را دربر می‌گیرد (جوهانسن، اسچلاندر، وسترگارد[17]، 2022). محور اصلی این درمان، پرورش ذهن شفقت‌ورز است؛ از این‌رو درمانگر از طریق ایجاد و افزایش یک رابطه شفقت‌ورز درونی مراجعان با خودشان، به‌جای سرزنش کردن، محکوم کردن، و یا خودانتقادی، به آنها کمک می‌کنند (غضنفریان‌پور، چلبیانلو، 1400). اصول اساسی در درمان متمرکز بر شفقت، به این موضوع اشاره دارد که افکار، عوامل، تصاویر و رفتارهای تسکین‌بخش بیرونی باید درونی شوند و در این صورت، ذهن انسان همان‌گونه که نسبت به عوامل بیرونی واکنش نشان می‌دهد، در مواجهه با این عوامل درونی نیز آرام شود (هاین، هیجمن[18]، 2020). طبق تحقیقات صورت گرفته عامل کلیدی و تأثیرگذار در اثربخشی درمان مبتنی بر شفقت استفاده از سازه‌های هشیار کننده نسبت به مشکل است؛ یه عبارت دیگر درمان مبتنی بر شفقت نوعی راهبرد هیجان‌محور است، چرا که مراجعان را نسبت به هیجان خودآگاه می‌کند (آیرون و لاد[19]، 2018). ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎ ﻧﺸﺎن داده ‌اﺳﺖ ﺷﻔﻘﺖ ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎی روان‌شناختی ﻣﺜﺒﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻧﮕﯿﺰه ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮای ﺣﻞ ﺗﻌﺎرﺿﺎت ﺑﯿﻦ‌ﺷﺨﺼﯽ همراه‌ است (احمدی، شالچی، منصور زاده، 1399). نتایج مطالعات غضنفریان‌پور و چلبیانلو (1400) نشان داد که مداخله کوتاه‌مدت شفقت به خود منجر به افزایش رضایت از زندگی دانشجویان می‌شود. همچنین بروفی، براهلر، هاینز، اشمیت و کورنر[20] (2020) با تمرکز بر نقش شفقت به خود بر رضایت از زندگی، نشان دادند که شفقت به خود در واقع با رضایت از زندگی همراه است. اسدی بیجائیه، امیری‌مجد، قمری و فتحی اقدم (1400) در تحقیقی دریافتند که شفقت به خود باعث افزایش رضایت از زندگی زنان سالمند گردید. نتایج تحقیق مانتلو و کاراکاسیدو[21] (2017) نشان داد که مداخله شفقت به خود بر رضایت از زندگی تأثیر مثبت دارد. قدم‌پور و منصوری (1397) دریافتند که درمان متمرکز بر شفقت بر افزایش خوش‌بینی و شفقت به خود افراد مبتلا به اضطراب اثربخش است. اسمیت، نف، آلبرت و پیترز[22] (2018) در تحقیقی دریافتند که آموزش درمان متمرکز بر شفقت به افزایش معنادار خوش‌بینی و خودکارآمدی در دانشجویان منجر شده است.

در سال‌های اخیر رویکرد روانشناسی مثبت‌گرا[23]  در حوزه‌های مختلف روانشناسی اهمیت ویژه‌ای پیداکرده است، به‌طوریکه هر رو برشمار تحقیقات مرتبط با این موضوع افزوده می‌شود. در روانشناسی مثبت‌گرا روی استعداد و توانمندی انسان به جای ناهنجاری و اختلال تأکید می‌شود؛ بنابراین، عواملی که نیازهای انسان را هدف قرار می‌دهند، موضوعات کلیدی در رویکرد مثبت‌گرا است (کردلو، ذاکر و خلعتبری، 1398). روان‌شناسی مثبت‌گرا، رویکردی در روان‌درمانی است که اعتبارش تجربی و به‌طور خاص و با ایجاد توانمندی‌ها و هیجانات مثبت همراه است. روان‌درمانی مثبت‌گرا با افزایش معنا در زندگی مراجع به تخفیف و تسکین آسیب‌های روانی و افزایش شادکامی می‌پردازد (یعقوبی، نسایی مقدم، 1398). مثبت‌نگری تنها در داشتن افکاری خاص خلاصه نمی‌شود، بلکه نوعی رویکرد در جهت‌گیری کلی درباره زندگی است. مثبت‌نگری یعنی توجه داشتن به امور مثبت در زندگی و نپرداختن به جنبه‌های منفی؛ این مهارت شامل مبارزه با افکار منفی، تغییر دادن تصاویر ذهنی، تقویت عزت‌نفس[24]، ابراز وجود[25]، تحقق بخشیدن به توان‌های بالقوه و مثبت زیستن است (واترز[26]، 2017). این رویکرد، هدف نهایی خود را شناسایی سازه‌ها و شیوه‌هایی می‌داند که شادکامی و بهزیستی انسان را به دنبال دارد. از این‌رو عواملی که سبب سازگاری هرچه بیشتر آدمی با نیازها و تهدیدهای زندگی شوند، بنیادی‌ترین سازه‌های تحقیق‌شده این رویکرد هستند (مظلومی، عسکری، مکوندی، احتشام‌زاده، و بختیارپور، 1398). جلسات روان‌شناسی مثبت‌گرا، بسیاری از عملکردهای شناختی مانند یادگیری و تصمیم‌گیری را افزایش می‌دهد و همچنین روابط اجتماعی را بهبود می‌بخشد (برند، یانگ، لایر[27]، 2017). حکیمی (1400) دریافت که روان‌درمانی مثبت‌‌نگر بر خوش‌بینی معلمان زن اثربخش است. عسگری و ترکاشوند (1399) نشان داد که درمان فنون مثبت‌نگری تلفیقی بر رضایتمندی از زندگی زنان اثربخش است. تحقیق مولر و همکاران (2020) نشان داد که درمان گروهی مثبت‌نگر بر خوش‌بینی و رضایتمندی از زندگی زنان اثربخش است. کاهلر و همکاران (2020) دریافتند که مداخلات مثبت‌نگر در ارتقای رضایتمندی از زندگی و خوش‌بینی زنان اثربخش است.

وجود ناسازگاری و تعارض در ازدواج و رابطه زناشویی از مهم‌ترین عوامل بروز تنش، سردی روابط، گسیختگی انسجام و وحدت خانواده است و منجر به ایجاد کانونی می‌شود که نه‌تنها نمی‌تواند نیازهای عاطفی، روانی و امنیتی اعضای خود را برآورده سازد بلکه باعث بروز آشفتگی‌روانی، ناراحتی‌ها و مشکلات روانی در اعضا گردیده و سلامت روانی آنها را به خطر می‌اندازد (غضنفریان‌پور و چلبیانلو، 1400). تعارض و رضایت زناشویی یکی از متغیرهای هشداردهنده به محققان اجتماعی و مشاوران خانواده برای بررسی وضعیت فعلی خانواده‌های ایرانی می‌باشد و با پایش و سنجش دقیق و واقع‌بینانه این متغیر می‌توان بسیاری از آسیب‌هایی که در آینده به خانواده‌ها تحمیل می‌شود را پیشگیری کرد (محمدیان، حسین‌پور و فرهنگی، 1399). حقیقت امر این است که با توجه به اینکه سلامت جامعه به سلامت خانواده وابسته است و در این میان زنان نقشی حیاتی در خانواده و جامعه به عهده دارند، بی‌تردید نگاه ویژه به سلامت روانی زنان ضرورت پیدا می‌کند زیرا به سلامت روانی جامعه کمک می‌شود و می‌بایست در خصوص زنانی که درگیر تعارض زناشویی هستند به دنبال راهکارها و تدابیری بود که با تغییر نگرش آنها و ایجاد خوش‌بینی، به بهبود کیفیت زندگی آنها پرداخته شود. بنابراین، این تحقیق به دنبال پاسخگویی به این سؤال است که آیا بین اثربخشی درمان مبتنی بر شفقت‌ورزی و درمان مثبت‌نگر بر خوش‌بینی و رضایتمندی از زندگی زنان درگیر تعارض در سال‌های اول زندگی مشترک تفاوت معنادار وجود دارد؟

روش

این تحقیق از نظر زمان گردآوری اطلاعات، جزء تحقیقات مقطعی و از لحاظ نوع گردآوری اطلاعات در زمره تحقیقات نیمه‌تجربی از نوع پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه گواه بود؛ به‌طوری‌که نمونه مورد مطالعه به گروه‌های آزمایش و گواه تقسیم شد و عمل مداخله روی گروه‌های آزمایش اجرا شد. لازم به ذکر است در این تحقیق، یک گروه گواه و دو گروه آزمایش در نظر گرفته شد.

جامعه آماری زنان درگیر تعارض زناشویی شهر مشهد در فروردین ماه 1401 بود که به دادگاه خانواده و شورای حل اختلاف مشهد مراجعه کرده بودند. از جامعه آماری تعداد 45 نفر به‌صورت در دسترس انتخاب و به‌صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و یک گروه گواه قرار گرفتند. گروه آزمایش 1 تحت درمان متمرکز بر شفقت، گروه آزمایش 2 تحت درمان مثبت‌نگر قرار گرفته و گروه گواه تا پایان تحقیق، مداخله‌ای دریافت نکردند. ملاک‌های ورود به پژوهش، تمایل و رضایت آگاهانه برای شرکت در تحقیق، گذشت حداقل 5 سال از زندگی مشترک، حداقل تحصیلات دیپلم، عدم شرکت در برنامه‌های روان‌درمانی به‌صورت هم‌زمان، عدم مصرف داروهای روانپزشکی بود و ملاک‌های خروج، غیبت بیش از دو جلسه و عدم تمایل به شرکت در تحقیق، جدا شدن یا متارکه کردن زنان از همسر و اقدام حقوقی برای طلاق بود. لازم به ذکر است که در این تحقیق ریزش نمونه وجود نداشت.

فرایند پژوهش به این صورت بود که در فروردین ماه سال 1400 پس از هماهنگی لازم با مسئولین مربوطه و مراجعه به دادگاه خانواده و شورای حل اختلاف شهر مشهد و همکاری مشاورین، زنانی که درگیر تعارض زناشویی بودند شناسایی و بعد از مصاحبه روان‌شناختی، جلسه توجیهی برای آنان برگزار شد. از زنانی که تمایل به شرکت در پژوهش داشتند، ثبت‌نام به عمل آمد و با توجه به غربالگری بر اساس ملاک‌های ورود و خروج، نمونه‌گیری انجام شد، از اعضای شرکت‌کننده رضایت آگاهانه اخذ شد و شرکت‌کنندگان با جایگزینی تصادفی در دو گروه آزمایش و یک گروه گواه (هر گروه 15 نفر) قرار گرفتند. در همین جلسه پژوهشگران متعهد شدند تا پس از پایان پژوهش، گروه گواه نیز درمان مؤثرتر را دریافت نمایند. گروه‌های‌ آزمایش، 8 جلسه 1 ساعته درمان مبتنی بر شفقت‌ورزی و درمان مثبت‌نگر را دریافت کردند که جلسات آن به‌صورت هفتگی و در سالن اجتماعات شورای حل اختلاف برگزار شد. گروه گواه تحت هیچ مداخله‌ای قرار نگرفت. برای تجزیه و تحلیل داده­های جمع‌آوری‌شده از آمار استنباطی نظیر تحلیل کوواریانس چندمتغیره و تک‌متغیره توسط نرم‌افزار آماری SPSS نسخه 21 استفاده شد. در این پژوهش از ابزار زیر استفاده شد.

پرسشنامه خوش‌بینی[28] (LOT-R)

جهت اندازه‌گیری خوش‌بینی از آزمون بازنگری شده جهت‌گیری زندگی (LOT-R)، شی‌یر و کارور[29] (1994) استفاده شد. نسخه تجدیدنظر شده آزمون جهت‌گیری زندگی جانشین آزمون اصلی (LOT) شد (شی‌یر و کارور، 1994). این آزمون تفاوت‌های فردی در خوش‌بینی را می‌سنجد و شامل 10 ماده است. هر یک از سؤال‌های این آزمون دارای 5 طیف از کاملاً موافقم (5) تا کاملاً مخالفم (1) می‌باشد. 2، 5، 6 و 8 در این پرسشنامه انحرافی است و نمره‌ای به آن تعلق نمی‌گیرد؛ از 6 عبارت باقی‌مانده سه عبارت 3، 7 و 9 به‌صورت معکوس نمره‌گذاری می‌شود. بنابراین، حداقل نمره در این آزمون برابر با 10 و حداکثر آن برابر با 40 است (خدایی، زارع، علی‌پور و شکری، 1395). شی‌یر و کارور (1994) روایی این پرسشنامه را از طریق تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی تأکید کردند و پایایی پرسشنامه را نیز با محاسبه آلفای کرونباخ 78/0 و از طریق بازآزمایی بعد از چهار ماه 68/0، بعد از یک سال 60/0، بعد از دو سال 56/0 و پس از چهار سال 68/0 به‌دست آوردند (شی‌یر و کارور، 1994). این پرسشنامه توسط شریفی و نجفی زند در سال 1385 ترجمه و هنجاریابی شده است. پایایی آن معادل با 74/0 به‌دست آمد و روایی هم‌زمان آن از طریق همبستگی منفی با افسردگی (65/0-) و همبستگی مثبت با خود تسلط‌یابی (73/0) تائید شد. پایایی پرسشنامه در پژوهش حاضر به روش آلفای کرونباخ 81/0 به‌دست آمد.

پرسشنامه رضایت زناشویی انریچ[30] (ENRICH-47)

پرسشنامه رضایت زناشویی انریج توسط اولسون، فورنیر و دروکمن[31] در سال ۱۹۸۹ طراحی شده است. فرم کوتاه این پرسشنامه ۴۷ سؤال دارد و هم‌اکنون این فرم بیشترین استفاده را در تحقیقات ایرانی دارد. در این پرسشنامه نیز از طیف پنج گزینه‌ای لیکرت استفاده شده است و پاسخ‌ها از کاملاً مخالفم=1 تا کاملاً موافقم=5 نمره دارند. این پرسشنامه دارای تعدادی گویه معکوس می‌باشد که این گویه‌ها ارزش عددی معکوس دریافت می‌کنند. بنابراین، حداقل نمره در این آزمون برابر با 47 و حداکثر آن برابر با 235 است (پورمیدانی، نوری و شفتی، 1393). پایایی این پرسشنامه به روش ضریب آلفا توسط اولسون و همکاران (1989) 92/0 گزارش شده است. ضریب همبستگی این پرسشنامه با مقیاس‌های رضایت خانوادگی از 41/0 تا 60/0 و با مقیاس رضایت زندگی از 32/0 تا 41/0 است که نشانه روایی سازه آن است. در ایران در پژوهش احدی، هومن، کوشکی و شاه‌نظری (1391) ضریب همبستگی پیرسون در روش آزمون_باز آزمون (به مدت یک هفته) برای گروه مردان 93/0 و برای گروه زنان 94/0 به‌دست آمد. پایایی پرسشنامه در پژوهش حاضر به روش آلفای کرونباخ 77/0 به‌دست آمد.

مداخله درمانی

محتوای جلسات درمان متمرکز بر شفقت در جدول 1 بر اساس ساختار جلسات گیلبرت[32] برگرفته از کتاب درمان متمرکز بر شفقت (گیلبرت، 1395)، و مقالاتی که مرتبط با موضوع زنان درگیر تعارض زناشویی بودند نظیر اسدی و همکاران (1400) و غضنفریان‌پور و چلبیانلو (1400) استفاده شد. سپس توسط 5 کارشناس با مدرک دکتری روانشناسی و مشاوره خانواده روایی محتوا و ظاهری مورد تائید قرار گرفت. گروه آزمایش یک، در 8 جلسه 1 ساعته درمان را دریافت نمودند.

 

جدول 1. خلاصه جلسات درمان مبتنی بر شفقت

جلسات

محتوای جلسه

جلسه 1

ارائه مقدمه­ای از درمان متمرکز بر شفقت و اهمیت آن در زندگی، ارائه اصول پایه درمان متمرکز بر شفقت و تأثیر آن بر سیستم مغزی، معرفی فرایند تنظیم سه سیستم هیجان اصلی (تعامل بین کارکرد مغز قدیم و مغز جدید).

جلسه 2

تمرین ذهن آگاهی، حساسیت نسبت به رنج در بستری از زمان حال (اینجا و اکنون)؛ تأثیر زندگی گذشته، تهدیدهای اصلی و ترس­های شکل‌گرفته.

جلسه 3

تصویرسازی خود مهربان، تصویرسازی شفقت نسبت به دیگران و دریافت شفقت از دیگران، تصویرسازی مکانی امن، روش دو صندلی.

جلسه 4

ایجاد هویت شفقت‌آمیز، هدف اصلی این جلسه؛ چگونه از تکرار عبارت­های مهرورزی فراتر رفته و به‌صورت طبیعی ذهن شفقت‌ورز را پرورش دادن (اهمیت تربیت ذهن مهربان).

جلسه 5

مدیریت احساسات و عواطف دشوار، تمرینات شامل، آگاهی مراجع از کشمکش مقاوم خود با افسردگی و اضطراب و دردهایی که در روابط دشوار زندگی تحمل شده­اند.

جلسه 6

عمیق زندگی کردن، تصریح اهداف ارزشمند و انتخاب مسیر مراقبت از سلامتی؛ بررسی و کشف ارزش­های اصلی که به زندگی معنا می­بخشد.

جلسه 7

تغییر روابط، کشف روش­های جدید و اتخاذ رویکردی گسترده، آگاهی یافتن و رهایی از روش‌های اجتناب و کنترل، تقویت رفتارهای شفقت‌آمیز، شامل توسعه رفتارهای هوشمندانه.

جلسه 8

مورد هدف قرار دادن تعصبات منفی زندگی (مداخله خاتمه دادن به جنگ)؛ تمرکز کردن بر نقاط مثبت و قوت در زندگی، تبدیل‌شدن به خالق اهداف.

جهت اجرای جلسات روان‌درمانی مثبت‌نگر از برنامه روان‌درمانی مثبت‌نگر رشید و سلیگمن[33] (2013) استفاده شد. فرم اولیه این برنامه توسط سلیگمن، رشید و پارکز (2006) تدوین شده است. این محققان با استفاده از نتایج تحقیقات انجام‌شده در حوزه روانشناسی مثبت‌نگر و جمع‌بندی آن به‌عنوان تاریخچه برنامه مثبت‌نگر، سه مؤلفه‌ی شادکامی، 1-هیجان‌های مثبت، 2-تعهد و 3-معنا مربوط به شادکامی در نظریه سلیگمن را به‌عنوان اساس برنامه‌ای درمانی قرار داده‌اند. گروه آزمایش دو، در 8 جلسه 1 ساعته روان‌درمانی مثبت‌نگر را دریافت نمودند.

 

جدول 2. خلاصه جلسات روان‌درمانی مثبت‌نگر

جلسات

محتوا

جلسه­ی 1

آشنایی با اهداف و فرایند گروه‌درمانی، آشنایی با قواعد و هنجارهای گروه، آشنایی با اعضای گروه، وظایف و نقش‌ها.

جلسه­ی 2

ترغیب اعضا به صحبت در مورد خود و روابط با همسرشان، تقویت نقاط قوت شخص و احساسات و عواطف مثبت. بحث پیرامون توانمندی‌های منشی به منظور ایجاد و تقویت تعهد.

جلسه­ی 3

تشویق اعضا به بیان احساسات خود در رابطه با ایدئولوژی خود به جهان، تشویق اعضا به بحث در رابطه با اختلافات زناشویی به‌عنوان یک مشکل عادی یا یک مشکل غیر قابل باور. تبدیل احساس خشم و کینه به احساسات خنثی و عواطف مثبت.

جلسه­ی 4

ترغیب اعضا به بیان تجربیات خود در رابطه با امید داشتن، تاثیر آن بر زندگی و نگرش نسبت به آن، تحلیل مثبت‌نگرانه تجارب شادکامی و امید در زندگی اعضا و دیگران. تاکید و تمرکز بر قدرشناسی.

جلسه­ی 5

تشویق اعضا به بحث گروهی در مورد این نمونه‌ها و چگونگی تاثیر این دو فرایند مثبت در زندگی، ارایه الگوهایی که امید و شادکامی و مثبت نگری به زندگی‌شان غنا بخشیده است، از طریق پخش فیلم.

جلسه­ی 6

تشویق اعضا به بیان احساسات خود در رابطه با پذیرفتن مسئولیت زندگی خویش، تحلیل رابطه عدم مسئولیت‌پذیری با احساس گناه و سرخوردگی.

جلسه­ی 7

تحلیل روان‌شناختی تمرکز بر هدف و پذیرفتن مشکل و رابطه آن با سلامت روانی، تحلیل رابطه شادکامی با تمرکز بر هدف و پذیرفتن مشکل.

جلسه­ی 8

تحلیل روان‌شناختی تشکر کردن، تحلیل روان‌شناختی نقش تشکر کردن در افزایش شادکامی و بهبود ارتباط اجتماعی، بحث گروهی درباره تشکر کردن.

 

یافته‌ها

مشخصات جمعیت‌شناختی شرکت‌کنندگان در جدول 3، ارائه شده است.

 

 

جدول 3. اطلاعات جمعیت‌شناختی شرکت‌کنندگان در پژوهش

متغیر

رده

گروه آزمایش 1

گروه آزمایش 2

گروه گواه

فراوانی

درصد

فراوانی

درصد

فراوانی

درصد

سن

40-30

9

2/67

8

3/54

10

4/71

50-41

6

8/32

7

7/45

5

6/28

 

تحصیلات

دیپلم

5

6/29

6

1/30

5

8/31

لیسانس

7

2/45

8

4/52

6

5/38

کارشناسی‌ارشد

3

2/25

1

5/17

4

7/29

 

شغل

خانه دار

5

9/37

4

3/24

6

6/48

کارمند

4

9/20

4

3/24

3

8/2

آزاد

6

2/41

7

4/51

6

6/48

تعداد فرزند

بدون فرزند

5

8/34

4

8/11

7

6/42

یک فرزند

7

1/52

6

5/48

6

7/36

دو فرزند و بیشتر

3

1/13

5

7/39

2

7/20

با توجه به یافته‌های جدول 3، بیشتر شرکت‌کنندگان در پژوهش سنین 30 تا 40 سال داشته، دارای تحصیلات لیسانس، شغل آزاد و دارای یک فرزند بودند. میانگین و انحراف معیار متغیرهای پژوهش در جدول 4 ارائه شده است.

جدول 4. میانگین و انحراف استاندارد متغیرها در مراحل پیش‌آزمون، پس‌آزمون

متغیر

(درمان شفقت‌ورزی)

(درمان مثبت‌نگر)

گروه گواه

میانگین

انحراف معیار

میانگین

انحراف معیار

میانگین

انحراف معیار

خوش‌بینی

پیش‌آزمون

53/58

62/11

20/61

38/6

80/81

72/12

پس‌آزمون

67/82

28/11

80/79

22/8

80/80

95/14

رضایتمندی از زندگی

پیش‌آزمون

47/18

15/5

73/17

54/4

80/23

09/6

پس‌آزمون

80/25

34/5

87/23

29/4

20/24

41/5

 

جدول 4، میانگین و انحراف‌معیار خوش‌بینی و رضایت از زندگی برای مراحل پیش‌آزمون و پس‌آزمون را نشان می‌دهد که پس از درمان متمرکز بر شفقت و درمان مثبت‌نگر، نمرات گروه آزمایش تفاوت معنادار داشته است. همچنین آزمون کولموگروف اسمیرنوف نشان داد فرض نرمال بودن، برای تمامی متغیرهای خوش‌بینی و رضایت از زندگی برقرار است (05/0>p). نتایج آزمون لون نشان داد که که فرض همگنی واریانس نیز برای تمامی متغیرهای خوش‌بینی (602/0F=) و رضایت از زندگی (16/2F=) برقرار است (05/0>p). نتایج تحلیل کواریانس چندمتغیری در جدول 5 گزارش شده است.

جدول 5. نتایج آزمون تحلیل واریانس چندمتغیری روی نمره‌های پس‌آزمون با کنترل پیش‌آزمون‌های متغیر وابسته

آزمون

مقدار

F

درجه آزادی فرضیه

درجه آزادی خطا

سطح معناداری

اندازه اثر

اثر پیلایی

913/0

612/35

2

13

001/0

525/0

لامبدای ویلکز

082/0

612/35

2

13

001/0

525/0

اثر هتلینگ

259/10

612/35

2

13

001/0

525/0

بزرگترین ریشه روی

259/10

612/35

2

13

001/0

525/0

همان‌طور که در جدول 5 مشاهده می‌شود، یافته‌های حاصل از تحلیل کوواریانس چندمتغیره حاکی از آن است که F به‌دست آمده در تمامی آزمون‌ها، با درجه آزادی 2 و 13 در سطح 05/0

P و (2 و 13Df=) و (612/35F= و 913/0PillaisTrace=). در ادامه برای درک دقیق‌تر و بررسی تاثیر جداگانه متغیر مستقل بر متغیرهای وابسته، از آزمون تحلیل کوواریانس تک متغیره استفاده می‌شود.

 

 

 

 

جدول 6. نتایج تحلیل کوواریانس تک‌متغیری روی میانگین نمرات پس‌آزمون خوش‌بینی و رضایت از زندگی گروه‌های آزمایش و گواه

متغیر

منبع تغییرات

مجموع مجذورات

درجه آزادی

میانگین مجذورات

F

معنی‌داری

مجذور اتا

خوش‌بینی

پیش‌آزمون

83/2104

1

83/2104

89/32

001/0

-

گروه

34/5063

2

67/2531

56/39

001/0

36/0

خطا

69/2623

41

99/63

 

 

 

رضایت از زندگی

پیش‌آزمون

61/4652

1

02/4652

13/84

001/0

-

گروه

51/2380

2

48/1205

51/32

001/0

41/0

خطا

91/1984

41

73/48

 

 

 

همان‌طور که در جدول 6 ملاحظه می‌شود، با گواه پیش‌آزمون بین زنان گروه‌های آزمایش و گروه گواه از لحاظ خوش‌بینی (56/39F=) و رضایت از زندگی (51/32F=) تفاوت معنی‌داری وجود دارد؛ که میزان تاثیر یا تفاوت برای خوش‌بینی 36/0 و رضایت از زندگی 41/0 می‌باشد. توان آماری برابر با 00/1 است، به عبارت دیگر امکان خطای نوع دوم وجود نداشته است. به منظور مقایسه بررسی این اختلاف‌ها و مقایسه زوجی آنها از آزمون بونفرونی استفاده شد.

جدول 7. آزمون مقایسه‌های چندگانه میانگین نمرات متغیرهای وابسته در سه گروه آزمایش (1)، آزمایش (2) و گروه گواه

متغیر وابسته

درمان I

درمان J

تفاوت میانگین‌ها

خطای استاندارد میانگین

معنی­داری

خوش‌بینی

شقفت‌ورزی

مثبت‌نگری

200/3-

046/1

013/0

شقفت‌ورزی

گواه

700/3-

046/1

014/0

مثبت‌نگری

گواه

500/1-

046/1

011/0

رضایت از زندگی

شقفت‌ورزی

مثبت‌نگری

01/3-

4/2

31/0

شقفت‌ورزی

گواه

18/21-

21/2

011/0

مثبت‌نگری

گواه

98/12-

22/2

011/0

همان‌طور که در جدول 7 مشاهده می‌شود، بین میانگین پس‌آزمون خوش‌بینی و رضایت از زندگی زنان گروه شفقت‌ورزی و مثبت‌نگری با گروه گواه تفاوت معنی‌داری وجود ندارد (05/0>P) اما بین هر دو گروه آزمایشی با گروه گواه تفاوت معنادار می­باشد (01/0 >P).

بحث و نتیجه‌گیری

هدف این پژوهش مقایسه اثربخشی درمان مبتنی بر شفقت‌ورزی و درمان مثبت‌نگر بر خوش‌بینی و رضایتمندی از زندگی زنان درگیر تعارض در سال‌های اول زندگی مشترک بود. نتایج نشان داد درمان مبتنی بر شفقت‌ورزی و درمان مثبت‌نگر بر خوش‌بینی زنان درگیر تعارض در سال‌های اول زندگی مشترک تاثیر معنادار دارد و بین اثربخشی دو درمان، تفاوت معناداری مشاهده نشد. این یافته با نتایج مطالعات حکیمی (1400)، قدم‌پور و منصوری (1397)، مولر و همکاران (2020)، کاهلر و همکاران (2020)، اسمیت و همکاران (2018) همسو بود.

در تبیین این یافته می‌توان گفت که خوش‌بینی یک ویژگی مهم سلامت‌روانی مثبت است که به‌طور معناداری با خودشفقتی رابطه دارد و از احساس گرمی و ارتباط درونی نشأت می‌گیرد که افراد نسبت به خود دارند. خودشفقتی نیز یک نیروی انسانی مهم است که به‌عنوان کیفیت مهربانی، ملایمت، احساس ارتباط درونی و کمک به افراد برای امیدوار بودن در زمان مواجه شدن با دشواری‌های زندگی در نظر گرفته می‌شود. همچنین ذهن شفقت‌ورز با مهارت‌های مقابله‌ای سازگار مرتبط با آن به حفظ انتظارات خوش‌بینی دربارة آینده کمک می‌کند (اسمیت و همکاران، 2018). نگاه مثبت به آینده مهم‌ترین فایدة خودشفقتی است و مداخلة شفقت‌ورزی در افزایش خوش‌بینی افراد نسبت به توانایی‌هایشان به هنگام رویارویی با موقعیت‌های چالش‌برانگیز تأثیرگذاراست، شاید به این دلیل که این آموزش خودقضاوتی را کاهش می‌دهد که موجب تحلیل ادراک شایستگی می‌شود. به‌طور کلی می‌توان گفت اشخاص دارای خودشفقتی در مقایسه با کسانی که فاقد خودشفقتی هستند، بسیار خوشبین‌تر هستند و در نتیجه بهتر می‌توانند با هیجانات منفی خود کنار آیند (قدم‌پور و همکاران، 1397). همچنین روان‌درمانی مثبت‌نگر با هدف تاکید بر افزایش توانایی‌ها و مزیت‌هایی طراحی شده است که فرد را قادر می‌سازد با تعامل موثر با دیگران در جامعه پیشرفت کند تا احساس مثبت در او تقویت شود. روان‌درمانی مثبت‌نگر هم‌زمان با شناخت و بالا بردن توانمندی‌های فردی، کنترل و مدیریت هیجان‌های منفی و نقاط ضعف را میسر می‌سازد که این امر به نوبه خود امیدواری و خوش‌بینی را افزایش می‌دهد (مولر و همکاران، 2020).

یافته دیگر پژوهش نشان داد که درمان مبتنی بر شفقت‌ورزی و درمان مثبت‌نگر بر رضایتمندی از زندگی زنان درگیر تعارض در سال‌های اول زندگی مشترک اثربخش است. این یافته با نتایج مطالعات اسدی بیجائیه و همکاران (1400)، غضنفریان‌پور و چلبیانلو (1400)، عسگری و ترکاشوند (1399)، کاهلر و همکاران (2020)، مانتلو و کاراکاسیدو (2017) همسو بود.

این یافته را اینگونه می‌توان تبیین کرد که وجود نگرش مشفقانه در افراد به آنها کمک می­کند میان خود و دیگران پیوند احساس کنند و به واسطه این احساس بر ترس از طرد و عدم سازگاری با شرایط موجود غلبه نمایند. بنابراین، زنانی که مهارت­های شفقت­ورزی را دریافت کردند در تجربه وقایع ناخوشایند مثل پرخاشگری در روابط بین فردی احساسات منفی کمتر و بخشودگی بیشتری را تجربه می‌کنند و تحمل ابهام بالاتری دارند که همگی اینها منجر به افزایش سطح رضایتمندی آنها از زندگی می­شود (غضنفریان‌پور و چلبیانلو، 1400). یکی از مهمترین اهداف مداخلات در رویکرد مثبت نگر کمک به ارتقاء و افزایش میزان رضایت از زندگی و بهزیستی آنان می‌باشد. بر اساس این رویکرد افزایش توانمندی‌ها، هیجان‌های مثبت، تعهد و معنا باعث شادتر و غنی‌تر کردن زندگی می‌شود. در واقع رسیدن به بهزیستی و شادکامی از اهداف غایی روانشناسی مثبت نگر می‌باشد. تمرین‌های برنامه مثبت‌نگر تماماً مبتنی بر همین هدف طراحی شده‌اند. به‌طور مثال اثربخشی تمرین قدرشناسی و نوشتن نامه قدرشناسی در مطالعات مختلف در افزایش هیجان‌های مثبت، رضایت کلی از زندگی و خوش‌بینی تأیید شده است. همچنین تمرین سه چیز خوب و تمرین مهربانی و بخشش، علاوه بر از بین بردن اثر هیجان‌های منفی در ایجاد رضایت از زندگی و شادکامی تأثیر بالایی دارد (کاهلر و همکاران، 2020). ایجاد هیجان‌های مثبت در افراد که از تمرین‌ها و مفروضه‌های اصلی روانشناسی مثبت‌نگر است؛ منجر به خنثی نمودن اثر هیجان‌های منفی، ایجاد و افزایش منابع شخصی، ارتقاء تاب‌آوری روان‌شناختی، افزایش سلامت جسمی و روان‌شناختی و همچنین ایجاد بستر لازم برای بالندگی انسان، می‌شود در نتیجه این افزایش تاب‌آوری و افزایش منابع شخصی میزان خوش‌بینی افراد یعنی انتظار مثبت آنان در مورد واقع آینده افزایش می‌یابد (اسدی بیجائه و همکاران، 1400).

نتیجه‌گیری

نتایج نشان داد درمان مبتنی بر شفقت‌ورزی و درمان مثبت‌نگر به زنان درگیر تعارض می‌تواند موجب افزایش خوش‌بینی و رضایتمندی از زندگی شود. از این رو، نتیجه پژوهش حمایتی تجربی برای هر دو درمان در جهت بهبود ساختار خانواده فراهم می‌کند. تک جنسیتی بودن و نمونه محدود به زنان درگیر تعارض زناشویی شهر مشهد از جمله محدودیت‌های پژوهش حاضر بود، لذا در تعمیم نتایج باید جانب احتیاط را در نظر گرفت. و محدودیت دیگر عدم دوره پیگیری بود. بنابراین، پیشنهاد می‌شود در پژوهش‌های آتی، مشابه این پژوهش در شهرهای دیگر و مردان درگیر تعارض زناشویی اجرا شود و نتایج آن با یافته‌های این پژوهش مقایسه شوند و دوره پیگیری را نیز لحاظ نمایند. نتایج حاکی از اثربخشی درمان مبتنی بر شفقت‌ورزی و درمان مثبت‌نگر بر خوش‌بینی و رضایتمندی از زندگی زنان درگیر تعارض بود؛ در نتیجه این دو رویکرد درمانی قابلیت کاربرد در مراکز و کلینیک‌های خدمات روان‌شناختی را دارند، لذا مشاوران خانواده و درمانگران می‌تو‌انند از این دو رویکرد برای بهبود ویژگی‌های روان‌شناختی و زناشویی زنان درگیر تعارض استفاده کنند. همچنین به دلیل ویژگی‌های ضربه‌گیر شفقت و ارتباط آن با خوش‌بینی و رضایت از زندگی در حوزه‌های پیشگیری مانند مراکز مشاوره پیش از ازدواج علاوه بر ارائه خدمات درمانی و مشاوره‌ای به گروه‌های مختلف آموزش داده شود.

سپاسگزاری

نویسندگان این مقاله بر خود لازم می دانند که از کلیه افراد مشارکت کننده در این پژوهش کمال تشکر و قدردانی را به عمل آورند.

تعارض در منافع

این مطالعه برگرفته از پایان نامه کارشناسی ارشد نویسنده دوم در رشته روانشناسی عمومی دانشگاه پیام نور گلستان است. بین نویسندگان هیچ گونه تعارضی در منافع انتشار این مقاله وجود ندارد.

 

 

 

[1]. Refaeli T, Weiss S,  &Levy D

[2]. Conflict

[3]. Cheung A, Chiu T, & Choi S

[4]. Li X, & Liu Q

[5]. Satisfaction with Life

[6]. Smith G

[7]. Singh L, & Singh P

[8]. Müller R, Gertz K, Molton I, Terrill A, & Bombardier C

[9]. Bachem R, Levin Y, & Zhou X

[10]. Optimism

[11]. Kahler C, Spillane N, Day A, Clerkin E, &Parks A

[12]. Tiger L

[13]. Arslan G, & Yıldırım M

[14]. Mathew J, Dunning C, Coats C & Whelan T

[15]. Cleare S, Gumley A, & O'Connor R

[16]. Compassion

[17]. Johansen M, Schelander C, & Westergaard I

[18]. Hayen S, & Hegeman J

[19]. Iron C, & Lad S

[20]. Brophy K, Brähler E, Hinz A, Schmidt S, & Körner A

[21]. Mantelou A, & Karakasidou E

[22]. Smeets E, Neff K, Albert H, & Peters M

[23]. Positive Psychology

[24]. Self-esteem

[25]. Assertive

[26]. Waters L

[27]. Brand M, Young & K, Laier C

[28]. Optimism questionnaire

[29]. Scheier M, Carver C

[30]. Enrich Marital Satisfaction Questionnaire

[31]. Olson D, Fournier D, & Druckman M

[32]. Gilbert P

[33]. Rashid T, & Seligman M

Smiley face

 

References

فهرست منابع
احمدی، عزت‌الله؛ شالچی، بهزاد و منصورزاده، زهرا. (1399). اثربخشی آموزش شفقت به خود بر علائم سندرم روده تحریک پذیر. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم، ۱۴(۴): ۱۰-۱.
ایرانفرد، حسین؛ محمد طاهری، محمدرضا و سلطانی‌فر، محمد. (1401). پیش‌بینی مولفه‌های رضایت از زندگی (خانواده، دوستان، دانشگاه، محیط زندگی و خود) بر اساس مهارت‌های ارتباطی در دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی. سبک زندگی اسلامی با محوریت سلامت، ۶ (۲): ۸۷-۷۹.
احدی، حسن؛ هومن، حیدر؛ کوشکی، شیرین و شاه نظری، مهدی. (1391). ویژگیهای روانسنجی پرسشنامه رضایت زناشویی. فصلنامه تحقیقات روان‌شناختی، 4(14): 115-101.
اسدی بیجائیه، جهان سادات؛ امیری مجد، مجتبی؛ قمری، محمد و فتحی اقدم، قربان. (1400). اثربخشی آموزش شفقت به خود بر رضایت از زندگی و تاب‌آوری زنان سالمند. روان‌شناسی پیری، 7(1): 67-55.
پورمیدانی، سمیه؛ نوری، ابوالقاسم و شفتی؛ سیدعباس. (1393). رابطه سبک زندگی با رضایت زناشویی. خانواده پژوهی، 10(3): 344-331.
حکیمی، ایمان. (1400). اثربخشی روان درمانی مثبت نگر بر خوش بینی و ناگویی هیجانی معلمان زن بازنشسته مضطرب. مجله آسیب شناسی روانی، 9(41): 49-37.
خدادادی سنگده، جواد. (1400). شناسایی دلایل شکل‌گیری تعارض زناشویی در دوران عقد. فرهنگ مشاوره و روان درمانی، 12(48): 54-25.
خدائی، علی؛ زارع، حسین؛ علی پور، احمد و شکری، امید. (1395). ویژگی‌های روان‌سنجی نسخة تجدیدنظرشدة آزمون جهت‌گیری زندگی. فصلنامه روان شناسی کاربردی، 10(4): 405-387.
شریفی، حسن پاشا و نجفی‌زند، جعفر. (1385). روان‌شناسی مثبت علم شادمانی و نیرومندی‌های انسان. تهران: انتشارات سخن.
طباطبایی فر، مهدی؛ آرام نیا، الهام و اسلامیان، سجاد. (1401). تدوین بسته آموزشی بومی کارت های ذهنیت طرحواره ای و بررسی اثربخشی آن بر تعارض زناشویی. خانواده درمانی کاربردی، 3(1): 176-161.
عسگری، محمد و ترکاشوند، فاطمه. (1399). اثربخشی درمانی فنون مثبت نگری تلفیقی بررضایتمندی از زندگی زنان مراجعه کننده به مراکز درمانی. مجله مطالعات روانشناسی بالینی، 8(31): 99-87.
غضنفریان پور، سمیرا و چلبیانلو، غلامرضا. (1400). اثربخشی مداخله‌ کوتاه‌مدت شفقت به خود بر عاطفه مثبت و منفی و رضایت از زندگی. رویش روان شناسی، ۱۰ (۳): ۱۳۴-۱۲۱.
فرهادیان، فاطمه و مرادی، اعظم. (1399). سهم سلامت معنوی، خوش‌بینی و بخشش در پیش‌بینی بهزیستی روان‌شناختی دانشجویان دانشگاه. دانش و پژوهش در روان شناسی کاربردی، 21(2): 104-93.
قدم پور، عزت اله و منصوری، لیلا. (1397). اثربخشی درمان متمرکز بر شفقت بر افزایش میزان خوش بینی و شفقت به خود دانش آموزان مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر. مطالعات روان‌شناختی،14(1): 74-59.
کردلو، منیره؛ ثنائی ذاکر، باقر و خلعتبری، جواد. (1398). مقایسه اثربخشی رویکرد اسلامی مبتنی بر انتخاب تعادل با روان‌درمانی مثبت‌گرایی بر میزان کیفیت زندگی و رضایت‌مندی از زندگی زنان مراجعه‌کننده به مراکز مشاوره سازمان نظام شهر تهران. سبک زندگی اسلامی با محوریت سلامت، ۳ (1): ۵۷-۴۷.
گیلبرت، پل. (1395). درمان متمرکز بر شفقت، ترجمۀ مهرنوش اثباتی و علی فیضی. چاپ اول، انتشارت ابن‌سینا.
معصومی تبار، زینب؛ افشاری نیا، کریم؛ امیری، حسن و حسینی، سعیده. (1399). بررسی اثربخشی طرحواره درمانی هیجانی بر مشکلات تنظیم هیجانی و رضایت زناشویی بانوان ناسازگار در دهه اول زندگی. مجله علوم روان‌شناختی، 19(95): 1506-1497.
مظلومی، علی؛ عسکری، پرویز؛ مکوندی، بهنام؛ احتشام زاده، پروین و بختیارپور، سعید. (1398). مقایسه اثربخشی مداخله مبتنی بر روانشناسی مثبت نگر و آموزش تنظیم هیجان برتوانمندی های منش گروه نارانان. پژوهش‌نامه زنان، 10(27): 177-159.
مجرد، آرزو؛ قمری گیوی، حسین و کیانی، احمدرضا. (1398). اثربخشی مشاوره راه حل محور بر بخشش و دلزدگی زناشویی در زنان ناسازگار. پژوهشنامه اسلامی زنان‌ و‌ خانواده، 7(3): 26-9.
محمدیان، معصومه؛ حسین‌پور، رضا و فرهنگی، عبدالحسن. (1399). بررسی رابطه بین شفقت خود و هوش معنوی با رضایت زناشویی دانشجویان متاهل دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال. فصلنامه روانشناسی و علوم رفتاری ایران، 22(2): 84-69.
هوشمندی، رودابه؛ احمدی، خدابخش و کیامنش، علیرضا. (1400). شناسایی و سنجش عوامل محوری و پیرامونی تعارضات زناشویی در جمعیت فارسی زبان (مطالعه ترکیبی). خانواده درمانی کاربردی، 2(4): 406-383.
یعقوبی، ابوالقاسم و نسائی مقدم، بیان. (1398). اثربخشی روش مداخله‌ای روان‌شناسی مثبت‌گرا بر بهزیستی روان‌شناختی نوجوانان. مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، ۲۵ (۱): 25-14.
Arslan, G., & Yıldırım, M. (2021). Coronavirus stress, meaningful living, optimism, and depressive symptoms: A study of moderated mediation model. Australian Journal of Psychology, 73(2): 19-28.
Bachem, R., Levin, Y., Zhou, X., Zerach, G., & Solomon, Z. (2018). The Role of Parental Posttraumatic Stress, Marital Adjustment, and Dyadic Self‐Disclosure in Intergenerational Transmission of Trauma: A Family System Approach. Journal of marital and family therapy, 44(3): 543-555.
Brand, M., Young, & K., Laier, C. (2017). Integrating psychological and neurobiological considerations regarding the development and maintenance of specific Internet-use disorders: An Interaction of Person-Affect-Cognition-Execution (I-PACE) model. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 71(1): 252-266.
Brophy, K., Brähler, E., Hinz, A., Schmidt, S., & Körner, A. (2020). The role of self-compassion in the relationship between attachment, depression, and quality of life. Journal of affective disorders, 260(1): 45-52.
Cleare, S., Gumley, A., & O'Connor, R. C. (2019). Self‐compassion, self‐forgiveness, suicidal ideation, and self‐harm: A systematic review. Clinical psychology & psychotherapy, 26(5): 511-530.
Cheung, A., Chiu, T., & Choi, S. (2021). Couples’ self-control and marital conflict: Does similarity, complementarity, or totality matter more. Social Science Research, 102(2): 26-38.
Haeyen, S., & Heijman, J. (2020). Compassion Focused Art Therapy for people diagnosed with a cluster B/C personality disorder: An intervention mapping study. The Arts in Psychotherapy, 69(7): 16-26.
Irons, C., & Lad, S. (2018). Using Compassion Focused Therapy to Work with Shame and Self-Criticism in Complex Trauma. Aust Clin Psychol, 21(1): 31-40.
Johannsen, M., Schlander, C., & Vestergaard, I. (2022). Group-based compassion-focused therapy for prolonged grief symptoms in adults – Results from a randomized controlled trial. Psychiatry Research, 314(9): 46-53.
Kahler, C. W., Spillane, N. S., Day, A., Clerkin, E. M., Parks, A., Leventhal, A. M., & Brown, R. A. (2020). Positive psychotherapy for smoking cessation: Treatment development, feasibility, and preliminary results. The Journal of Positive Psychology, 9(11): 19-27.
Li, X., & Liu, Q. (2020). Parent–grandparent coparenting relationship, marital conflict and parent–child relationship in Chinese parent–grandparent coparenting families. Children and Youth Services Review, 109(2): 33-47.
Mathew, J., Dunning, C., Coats, C. & Whelan, T. (2018). The mediating influence of hope on multidimensional perfectionism and depression. Personality and Individual Differences, 70(1): 66–71.
Müller, R., Gertz, K. J., Molton, I. R., Terrill, A. L., Bombardier, C. H., Ehde, D. M., & Jensen, M. P. (2020). Effects of a tailored positive psychology intervention on well-being and pain in individuals with chronic pain and a physical disability. The Clinical journal of pain, 32(1): 74-83.
Mantelou, A., & Karakasidou, E. (2017). The Effectiveness of a Brief Self-Compassion Intervention Program on Self-Compassion, Positive and Negative Affect and Life Satisfaction. Psychology, 8(4): 590- 610.
Olson, D., Fournier, D., & Druckman, M. (1989). Families colifornia. Sage publication. Inc.
Refaeli, T., Weiss-Dagan, S., Levy, D., Itzhaky, H. (2022). We Are Young, We Run Free: Predicting Factors of Life Satisfaction among Young Backpackers. Nternational Journal of Environment Research: Public Health, 19(1): 14-29.
Rashid, T., & Seligman, M. (2013). Positive psychotherapy: A treatment manual. New York: Oxford University Press.
Scheier, M., Carver, C., & Bridges, M. (1994). Distinguishing optimism from neuroticism (and trait anxiety, self-mastery, and Self Eesteem): A reevaluation of the Life Orientation Test. Journal of Personality and Social Psychology, 67(1): 1063-1078.
Singh, L., & Singh, P. (2020). Social network and life satisfaction among older adults in rural Uttar Pradesh, India: an application of structural equation modelling. Journal of Public Health, 28(5): 491–502.
Smith, G. (2019). Resilience in adulthood and later life: What does it mean and where are we heading In: Hayslip Junior B, Smith GC, editors. Annual Review of Gerontology and Geriatrics. Emerging perspective on resilience in adulthood and laterlife. New York: Springer, 8(11): 17-26.
Smeets, E., Neff, K. D., Albert, H., & Peters, M. (2018). Meeting suffering with kindness: Effects of a brief self-compassion intervention for female college students. Perspective, Psychiatry Research, 190(1): 72–78.
Seligman, M., Rashid, T., & Parks, A. (2006). Positive psychotherapy. American Psychologist, 61(8): 774-778.
Tiger, L. (2018). Optimism: The biology of hope. New York: Simon & Schuster.
Waters, L. (2017). Strength based parenting: a new avenue of practice and research in positive psychology. Future directions in well-being. New York.
 
|||
The Women and Families Cultural-Educational
Volume 18, Issue 62 - Serial Number 1
Spring 2023
May 2023
Pages 195-215

Files

History

  • Receive Date: 03 July 2022
  • Revise Date: 25 October 2022
  • Accept Date: 23 January 2023
  • Publish Date: 21 April 2023

Share

How to cite

Statistics