بررسی رابطه سلامت معنوی و گرایش به نماز خواندن با توجه به نقش واسطه‌ای بهزیستی روان‌شناختی در دانشجویان دختر دانشگاه پیام نور یاسوج

Mahmoudi, Sirous; Imanifar, Hamidreza; Ansari, Maryam; Arjmand, Taleb

بررسی رابطه سلامت معنوی و گرایش به نماز خواندن با توجه به نقش واسطه‌ای بهزیستی روان‌شناختی در دانشجویان دختر دانشگاه پیام نور یاسوج

Document Type : Original Article

Authors

¹ Department of educational science, Payame Noor Unvierstiy,Tehran,Iran

² Department of psychology , Payame Noor Unvierstiy,Tehran,Iran

³ Master's degree

Abstract

In Islamic training system, a manifestation of religious orientation is the tendency to performing daily prayers. A variety of factors are involved in the youths' tendency to daily prayers. The current research was conducted with the purpose of studying the relationship between spiritual health and the tendency to daily prayers in the light of the mediating role of psychological well-being among female students of the Yasuj branch of Payame Noor University in 2022. This research is structural equation modeling-based with the statistical population comprising female students of the Yasuj branch of Payame Noor University in the academic year 2022. A group of 250 subjects were chosen, applying multistage cluster sampling based on the number of research variables in the structural equations. The tools used for data gathering included the spiritual well-being scale (Paloutzian & Ellison, 1982), psychological well-being (Ryff, 1989) and tendency to performing daily prayers (Anisi et al., 2019). Spss24 and Amos24 were used to analyze respectively data and hypotheses. The results showed that spiritual health has a directly significant impact on psychological well-being (β=0/48) and on the tendency to daily prayers (β=0/27). Furthermore, spiritual health, with the mediating role of psychological well-being, has an overall significant, both directly and indirectly, impact on the tendency to prayers (β=0/76). Variance Accounted For (VAF) values showed that the mediatory variable has a minor impact and the model has an acceptable fitness. It is suggested that advisors on religion, spiritual health and psychological well-being examine their clients as two decisive factors in the tendency to daily prayers.

Keywords

20.1001.1.26454955.1404.20.70.4.8

Main Subjects

The Women and Families Cultural-Educational

References

فهرست منابع

قرآن کریم.

ابراهیمی، ابراهیم؛ طهماسبی اصغر؛ مرتضوی، سید ابراهیم(1394). بررسی نقش نماز در جهت دهی به سبک زندگی اسلامی در سیره رضوی، 3(12)، 60-35.

احمری، حسین؛ احمدی ازغندی، حسن(1390). بررسی تأثیر نقش نماز بر شخصیت جوانان (نمونه مورد بررسی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد). فصلنامه جامعه شناسی مطالعات جوانان، 2(4)، 34-9.

اسد‌‌پور، اسماعیل؛ برقعی، شیما سادات؛ بیرام‌‌زاده، فرناز(1395). پیش‌‌بینی کیفیت زندگی، امیدواری و بهزیستی روانشناختی در زنان مطلقه بر اساس عمل به باورهای دینی، 2(2)، 94-79.

اسماعیلی، مصطفی (1396). مبانی و شاخص‌‌های سلامت معنوی در قران و حدیث. تهران: انتشارات حقوقی.

افروز، غلامعلی؛ خانبانی، مهدی و چیتی، پریسا (1386). بررسی اثربخشی نماز در ارتقاء بهداشت روان خانواده‌‌ها:ورود به گنجینه بزرگ و نشاط و سلامت. روزنامه ایران. نوزدهم آبان،شماره 3782.

اعتمادی، عذرا(1384). ایمان و معنویت در مشاوره و روان‌‌درمانی، فصلنامه تازه‌‌های رواندرمانی، 10(35)، 146-131.

اعرافی، علیرضا؛ موسوی، سید نقی(1392). آموزش نماز به فرزندان در فقه تربیتی اسلام، فصلنامه پژوهش در تعلیم و تربیت اسلامی، 21(19)، 81-55.

انیسی، جعفر؛ نویدی، احد و حسینی نژاد، اعظم (1389). ساختار اعتباریابی مقیاس نگرش و التزام عملی به نماز، مجله علوم رفتاری، (4)4، 318-313.

بایرام‌‌نژاد، حوریه؛ احسانی، حمیده؛ مسافر یادگاری، لیلا؛ سلمان پور، صدیقه (1392). مطالعه و بررسی تأثیرات نماز بر سلامت فردی مردم شهر تهران. پژوهش‌‌های علوم انسانی، 5(25)، 18-1.

بحرینیان، عبدالمجید و ایلخانی، رضا(1380). بررسی اقدام به خودکشی با پایبندی به نماز در مرکز پزشکی لقمان، مقاله ارائـه شـده در اولـین همـایش بـین المللـی نقـش دیـن در بهداشت روان، تهران.

پناهی، علی احمد(۱۳۸۲). بررسی رابطه میزان تقید به نماز و سطح اضطراب دانش آموزان سال دوم دبیرستان شهرستان قم، رساله کارشناسی ارشد گروه روانشناسی، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره.)

جامعی ندوشن، فاطمه و ایزدی، مهشید (1395). بررسی نقش گرایش به اقامه نماز و هوش معنوى در سلامت روانى دانش آموزان دختردبیرستانى منطقه 7 شهرتهران،2(1)، 74-53.

حیدری، ابوذر و عنایتی، علی(1389). رابطه بین نگرش دینی و شادکامی در بین دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس، روانشناسی و دین، شماره (3)4، 72-61.

حیدری، اعظم؛ کوروش‌‌نیا، مریم؛ حسینی، سیده مریم(1394). رابطه بین هوش معنوی و شادکامی به واسطه بهزیستی روانشناختی، روش‌‌ها و مدل‌‌های روانشناختی، 6(21)، 86-73.

خانجانی، مهدی؛ شهیدی، شهریار؛ فتح‌‌آبادی، جلیل(1393). ساختار عاملی و ویژگی‌های روان‌سنجی فرم کوتاه (18 سوالی) مقیاس بهزیستی روان ‌شناختی ریف در دانشجویان دختر و پسر، اندیشه و رفتار در روانشناسی بالینی، 9(32)، 36-27.

خرم‌‌روز، سیدجواد؛ ملتفت، قوام و فیروزی، محمدرضا(1397). رابطه بین دلبستگی به خدا با بهزیستی روانشناختی: نقش واسطه‌‌ای احساس شرم و گناه، ارمغان دانش، 23(1)، 123-112.

دادخواه، بهروز؛ محمدی، محمدعلی؛ مظفری، ناصر؛ مولایی، بهنام؛ دادخواه، دلاور(1388). بررسی رابطه نماز با میزان افسردگی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اردبیل. مجله طب و تزکیه، (17)۷4 ،32-27.

رجایی، مصطفی(1394). بررسی رابطه بین نماز و بهزیستی روان‌‌شناختی در بین دانشجویان مورد مطالعه: دانشجویان گروه انسانی دانشگاه پیام نور هرند، دومین همایش ملی چالش‌‌ها و راهکارهای توسعه، کهنوج.

سپهوند، تورج(1398). نقش معنویت محیط کار و تاب‌‌آوری در پیش‌‌بینی بهزیستی روانشناختی کارکنان، مجله روانشناسی،21(3)، 334-320.

سرلک، مینا؛ حیدری، حسن؛ غفاری، خلیل(1401). تبیین بهزیستی روانشناختی در زنان مطلقه بر اساس نظریه مازلو، رویش روانشناسی،11(8)، 142-131.

شاهرودی، محمدرضا؛ قاسمی‌‌شوب، محمد(1398). بازداری نماز از فحشا و منکر با تکیه بر آیه 45 سوره عنکبوت(معنا و مبنا)، دو فصلنامه تفسیر پژوهی، 7(12)، 124-103.

شجاعی، احمد(1397). بررسی ارتباط نگرش و التزام عملی به نماز با میزان شادکامی دانشجویان (مطالعۀ موردی: دانشجویان دانشگاه محقق اردبیلی)، فرهنگ در دانشگاه اسلامی، 8(1)، 106-89.

شفیعی، زهرا؛ جزایری، رضوان السادات(1395). اثربخشی آموزش معنویت مبتنی بر آموزه‌‌های اسلامی بر شکوفایی زنان متأهل، فصلنامه فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، 11(37)، 92-77.

شیرزادی، زهرا؛ خدابخشی، آناهیتا و فلسفی‌‌نژاد، محمدرضا(1398). رابطه‌‌ی نگرش و التزام عملی به نماز و تجارب معنوی با سلامت عمومی دانشجویان دختر دانشگاه تهران، مجله پژوهش در دین و سلامت، (4)5، 113-99.

صالحی‌‌زاده، عبدالرحیم؛ سودانی، منصور؛ خجسته‌‌مهر، رضا(1396). اثربخشی آموزش کسب امید با تأکید بر آموزه‌‌های قرانی بر سلامت معنوی زنان، فصلنامه فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، 11(38)، 47-31.

صحراییان، علی؛ غلامی، عبدالله و امیدوار، بنفشه(1389). رابطه نگرش مذهبی و شادکامی در بین دانشجویان پزشکی علوم پزشکی شیراز. فصلنامه دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی واحد گناباد، 17(1)، 74-69.

صفایی‌‌راد، ایرج؛ کریمی، لطف‌‌اله؛ شموسی، نعمت‌‌اله؛ احمدی طهور، محسن(1389). رابطه بهزیستی معنوی با سلامت روان در دانشجویان. مجله دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی دانشگاه سبزوار، 17(4)، 280-274.

صفری، نوش آفرین؛ میرآقایی، علی عباس؛ قاضی، شیرین؛ مرادی، کبری(1393). بررسی رابطه تقلید به نماز و سلامت روان در دانشجویان دانشگاه پیام نور خرم آباد. مجله علمی پژوهشی یافته، (2)16، 79-71.

صدوق،ابوجعفر ابن بابویه(1389). من لایحضره الفقیه، ترجمه محمد جواد غفاری، قم: نشر اسلامیه

ضیاء پور، آرش؛ قادری، ارسلان؛ وفاپور، حسنا؛ یزدانی، وحید؛ سعیدی، شهرام؛ و زنگنه، علی رضا(1397). ارتباط ابعاد سلامت روان و سلامت معنوی در کارکنان ستادی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، مجله پژوهش در دین و سلامت، (3)4، 44-34.

عامری، احمد؛ طالب، امیرمهدی؛ احمدی، سید احمد(1389). نماز جلوه‌‌گاه عشق و شاهراه سلامت و سعادت، فصلنامه طب و تزکیه1(76)، 45-39.

عباسی،احمد؛ زارعی،طیبه(1402). الزامات خانواده طراز اسلامی مبتنی بر آموزه‌‌های نماز، فصلنامه فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، 18(65)، 268-248.

عباسی، محمود؛ شمسی، احسان؛ ابوالقاسمی، محمد جواد.(1393). درآمدی بر سلامت معنوی. تهران: حقوقی.

عباسی،محمود؛ شمسی،احسان؛ معماریان،نادره.(1398). سلامت معنوی در برنامه‌‌های نظام سلامت. تهران:انتشارات حقوقی.

عبدالهی، عباس؛ طاهری، آزاده(1401). مدل سازی معادلات ساختاری به کمک نرم افزار آموس، تهران: جهاد دانشگاهی.

عزیزی، فریدون.(1393). سلامت معنوی، چیستی، چرایی و چگونگی. تهران: انتشارات حقوقی.

فراهانی‌‌نیا، مرحمت؛ عباسی، مژگان؛ گیوری، اعظم(1384). سلامت معنوی دانشجویان پرستاری و دیدگاه آن ها در مورد معنویت و مراقبت معنوی از بیماران، نشریه پرستاری ایران، 18(44)، 14-7.

کشفی، سید منصور؛ یزدانخواه، مریم؛ بابایی، اکبر؛ خانی، علی؛ تبریزی، رضا(1394). بررسی ارتباط بین نگرش مذهبی با سلامت روان در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی شیراز، مجله پژوهش در دین و سلامت، 1(3)، 40-33.

کلینی، محمد یعقوب(1388). اصول کافی، ترجمه جواد مصطفوی، تهران: انتشارات اسماعییه

لطفی، فاطمه(1399). رابطه گرایش به نماز با سلامت معنوی و سازگاری آموزشی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی سبزوار. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی سبزوار.

مجلسی، محمدباقر(1403ق). بحارالانوار، بیروت: مؤسسه الوفا

مقرب، مرضیه؛ قناد، ملک ناز و رضایی، نرگس(1388). رابطه نماز و افسردگی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، فصلنامه علمی دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، 6(4)، 46-38.

مرزبان، سیما؛ بابایی،اکبر و رحیمی،ابراهیم(1395). وضعیت سلامت معنوی دانشجویان دانشگاه های شهید بهشتی و علوم پزشکی شهید بهشتی، مجله پژوهش در دین و سلامت، 2(4)، 24-15.

مرزبند، رحمت‌‌اله؛ ملایی، محمد و نصیری، ابراهیم(1397). بررسی رابطه نماز جماعت با سلامت معنوی دانشجویان علوم پزشکی مازندران. ویژه نامه علوم انسانی سلامت، 27(1)، 73-62.

مصباح، مجتبی(1393). سلامت معنوی از دیدگاه اسلام، تهران: انتشارات حقوقی،چاپ اول.

مصلحی، جواد (1398). سلامت معنوی، رویکردی مبتنی بر آموزه‌‌های اسلامی، فصلنامه تحقیقات بنیادین علوم انسانی،5(4)،91-65.

نیک فرجام، مسعود(1389). اثر بخشی آموزش‌‌های دینی (نماز و دعا) در بهبود کیفیت زندگی بیماران اسکیزوفرنیک در بیمارستان روانپزشکی سینا (استان چهارمحال و بختیاری)، مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی اراک، 13(4)، 138-133.

وحیدی، زهره و جعفری هرندی، رضا(1396). پیش‌‌بینی بهزیستی روانشناختی براساس مؤلفه‌‌های سرمایه روانشناختی و مؤلفه‌‌های نگرش معنوی. پژوهش‌‌نامه روان‌‌شناسی مثبت، 3(2)، 64-51.

یوسفی، حبیب الله؛ عبدالکریمی، مرضیه؛ نسایی، حسین(1398). بررسی رابطه میزان پای‌‌بندی به نماز و مرتبه سلامت معنوی، دو ماه نامه فیض، 23(7)، 740-735.

Akhtar S, Dolan A, Barlow J.(2017). Understanding the relationship between state forgiveness and psychological wellbeing: A qualitative study. J Relig Health. 2017;56(2),450-63.

Allahbakhshian, M., Jafarpour, M., & Parvizi, S. (2011). Spiritual well-being of patients with multiple sclerosis. Iranian Journal of Nursing and Midwifery Research, 16(3), 202-206.

Baetz, M., Griffin, R., Bowen, R., Koenig, H. G., & Marcoux, E. (2004). The association between spiritual and religious involvement and depressive symptoms in a Canadian population. Journal of Nervous and Mental Disease, 192 (12), 818-822.

Basson, N. (2008). The influence of psychosocial factors on the subjective well-being of adolescents. Master’s dissertation, University of the Free State.

Beasler, E. J., Lindvall, T., & Lauricella, S. (2011). Assessing predictions of rational prayer theory: media and interpersonal inputs, public and private prayer processes, and spiritual health. Southerne Communication Journal, 76(3), 191-209.

Carr A(2013). Positive psychology: The science of happiness and human strengths. Routledge.

Chang, E. C., Yu, T., Lee, J., Kamble, S. V., Batterbee, C. N., & Stam, K. R. (2018). Understanding the association between spirituality, religiosity, and feelings of happiness and sadness among hiv-positive Indian adults: examining stress-related growth as a mediator. Journal of Religion Health, 5(7), 1052-1061.

Chaudhry, H. R. (2008). Psychiatric care in Asia: spirituality and religious connotations. International Review of Psychiatr. 20(5), 477-483.

Diener, E. , Oishi, S. , & Lucas, R. E. (2003). Personality, culture, and subjective well-being: Emotional and cognitive evaluations of life. Annual review of psychology,54 (1),403-425.

Fisher, J. W. (2016). Assessing adolescent spiritual health and well-being (commentary related to Social Science & Medicine–Population Health, ref: SSMPH-D-15- 00089). SSM-population health. 2:304-305

Gurel, N. (2009). Effects of thinking styles and genderon psychological well-being [dissertation]. Diunduh pada, 12(3), 1-70.

Gu, J., Strausse, C., Bond, R., & Cavanagh, K. (2015). How do mindfulness-based cognitive therapy and mindfulness-based stress reduction improve mental health and wellbeing? A systematic review and meta-analysis of mediation studies. Clinical Psychology Review, 37(3), 1-12.

Hill, P. C., & Pargament, K. I. (2003). Advances in the conceptualization and measurement of religion and spirituality: Implications for physical and mental health research. American Psychologist, 58(5), 64–74

Hovey, J. D., Hurtado, G., Morales, L. R., & Seligman, L. D. (2014). Religion-based emotional social support mediates the relationship between intrinsic religiosity and mental health. Archives of Suicide Research, 18(4), 376-391.

Ijaz, I., Khalily, T. M., & Ahmad, I. (2017). Mindfulness in Salah and Prayer and its association with mental health. Journal of Relig Health. 56(6):2297-2307.

Keyes, C. L., Shmotkin, D., & Ryff, C. D. (2002). Optimizing well-being: the empirical encounter of two traditions. Journal of Personality and Social Psychology, 82(6), 1007.

Kiyani, R., Mohammadi, A., & Pourahmad, E. (2011). Investigating the effect of prayer in increasing the mental health of college students. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 30, 1875-1877.

Koenig, H. G. (2012). Religion, Spirituality, and Health: The Research and Clinical Implications. International Scholarly Research Network, 33 P. doi:10.5402/2012/278730.

Morgan, P. D., Gaston-Johansson, F., & Mock, V. (2006). Spiritual well-being, religious coping, and the quality of life of African American breast cancer treatment: a pilot study. Association of the Black Nursing Faculty Journal. 17(2), 73.

Plante, T. G. (2008). What do the spiritual and religious traditions offer the practicing psychologist? Pastoral Psychology, 56(4), 429-444.

Paloutzian, R. F., & Ellison, C. W. (1982).Loneliness of life. In L. A. Peplau & D.Perlman (Eds.). Loneliness: A sourcebook of current theory, research, and therapy (pp.224-237). New York: Wiley Inter science

Ross Ln W(1995). The spiritual dimension: its importance to patients' health, well-being and quality of life and its implications for nursing practice. Institute Journal for Nursing Studies, 32(5), 457-468.

Ryff, C. D., & Singer, B. (2006). The contours of positive human health. Psychological Inquiry, 19(2), 1-28.

Ryff, C. D. (1989). Happiness Is Everything, or Is It? Explorations on the Meaning of Psychological Well-Being. Journal of Personality and Social Psychology, 57(6), 1069-1081.

Saniotis, A. (2015). Understanding mind/body medicine from Muslim Religious practices of Salah and Dhikr. Journal of Religion and Health. Doi: 10.1007/s10943-014-9992-2.

Weber, S. R., & Pargament, K. I. (2014). The role of religion and spirituality in mental health: Review. Psychiatry, Medicine and the Behavioral Sciences, 25(5).47-53.

Williams, A. (2010). Spiritual therapeutic landscapes and healing: A case study of St. Anne de Beaupre, Quebec, Canada. Social Science & Medicine, 70(10), 1633-1640.