مطالعة جامعه شناختی علل و زمینه‌های بروز خشونت خانگی علیه زنان با تأکید بر سرمایه اجتماعی (مورد مطالعه: زنان متأهل شهر ایلام)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکترای جامعه شناسی مسائل اجتماعی، مدرس مؤسسه آموزش عالی باختر ایلام

چکیده

سرمایة اجتماعی هم در بعد ساختاری و هم در بعد شناختی بر خشونت علیه زنان تأثیرگذار است. ارتقای سطح سرمایه اجتماعی به­عنوان یکی از منابع در دسترس خانواده می‌تواند احتمال بروز خشونت خانگی علیه زنان را کاهش دهد. هدف این تحقیق بررسی جامعه شناختی رابطة سرمایة اجتماعی و خشونت شوهران علیه زنان در شهر ایلام است. روش تحقیق پیمایشی و جامعة آماری مورد مطالعه شامل تمام زنان متأهل 50ـ15 ساله ساکن شهر ایلام بوده است که 382 نفر از این افراد به روش نمونه­گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای انتخاب شدند؛ اما    به­دلیل مخدوش بودن هفت پرسشنامه 375 مورد برای تحلیل نهایی برگزیده شد. برای سنجش خشونت علیه زنان از پرسشنامة استاندارد شدة اشتروس و برای سنجش سرمایة اجتماعی از پرسشنامة خودساخته‌ای براساس تلفیق نظریه­های نان­لین و کلمن در پنج بعد سرمایة درونگروهی، برونگروهی و فراگروهی ساختاری و درونگروهی و برونگروهی شناختی استفاده شده است. برای سنجش پایایی پرسشنامه از آزمون آلفاکرونباخ و برای سنجش روایی نیز از ضریب کرویت بارتلت در تحلیل عاملی بهره گرفته شده است. نتایج ضریب همبستگی نشان می­دهد که بین خشونت شوهران علیه زنان و متغیرهای سرمایة درونگروهی، برونگروهی و فراگروهی ساختاری، درونگروهی و برونگروهی شناختی، قدرت زن در ساختار خانواده رابطة معکوس و معناداری وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که متغیر سرمایة اجتماعی درونگروهی شناختی با بتای (290/.ـ) بیشترین تأثیر و قدرت زن در ساختار خانواده با بتای (107/.ـ) کمترین تأثیر را بر خشونت علیه زنان دارد. این شش متغیر توانست 4/87 درصد از واریانس متغیر وابسته را تبیین کنند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Sociological Study of the Causes and Backgrounds of Domestic Violence against Women with Emphasis on Social Capital A Case Study of Married Women in Ilam, Iran

نویسنده [English]

  • Parviz Begrezaei
Ph.D. in Sociology of Social Problems, Instructor at Bakhtar Higher Education Institute in Ilam
چکیده [English]

Social capital affects violence against women in both structural and cognitive dimensions. Promoting social capital as one of the resources available to the family can reduce the likelihood of domestic violence against women. The purpose of this study was to investigate the sociological relationship between social capital and husbands’ violence against wives in Ilam, Iran. To this end, the survey research method was utilized. The statistical population included all the married women aged 15-50 years living in Ilam, Iran. A sample of 382 women was selected from among them using the multistage cluster sampling method, but due to the invalidity of 7 questionnaires, finally 375 were chosen for analysis. The Standardized Strauss Questionnaire was used to measure violence against women, and a researcher-made questionnaire based on the integration of Nan Lin and Coleman's theories in five dimensions of structural intra-group, inter-group and beyond-group capital and cognitive intra-group and inter-group capital was used to measure social capital. To assess the reliability and validity of the questionnaire, Cronbach's alpha test and Croit-Bartlett’s coefficient in factor analysis were used, respectively. The results of correlation coefficient indicated that there is a significant inverse significant relationship between husbands’ violence against wives and the variables structural intra-group, inter-group and beyond-group capital, cognitive intra-group and inter-group capital and women’s power in family structure. The results of regression analysis showed that the variable cognitive intra-group social capital with beta -.290 and the variable women’s power in family structure with beta -.107 have the most and the least effect on violence against women, respectively. These six variables accounted for 87.4% of the variance of the dependent variable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • social capital
  • cognitive capital
  • structural capital
  • husbands’ violence against wives
  • married women
  • Ilam
احمدی، بتول؛ سلیمان­اختیاری، یلدا (1390). اثربخشی مداخلات آموزش سلامت برای پیشگیری از خشونت خانگی علیه زنان. فصلنامه رفاه اجتماعی. س یازدهم. ش 40: 257 ـ 237.
اعزازی، شهلا (1380). خشونت خانوادگی؛ زنان کتک خورده. تهران: نشر سالی.
اعزازی، شهلا (1383). ساختار جامعه و خشونت علیه زنان. فصلنامه رفاه اجتماعی. دوره 4. ش 14: 84 ـ 47.
افروز، غلامعلی (1382). روانشناسی رابطه‌ها. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. چ سوم.
 آزادارمکی، تقی (1394). جامعه­شناسی خانواده ایرانی. تهران: نشر سمت.
بگرضایی، پرویز (1393). تحلیل جامعه­شناختی عوامل مؤثر بر خشونت مردان علیه زنان در خانواده؛ مطالعه موردی شهر ایلام. فصلنامه مطالعات امنیت اجتماعی. ش 39: 75 ـ 104.
بلالی­میبدی، فاطمه (1388). فراوانی خشونت علیه زنان توسط همسرانشان در شهر کرمان. مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی. س 15. ش 3: 307 ـ 300.
بهزاد، داود (1380). تحلیل نظری سرمایه اجتماعی در پیشگیری از آسیبهای اجتماعی. فصلنامه فرهنگ کردستان. ش 16 و 17: 104 ـ 123.
بهزاد، داود (1381). سرمایة اجتماعی بستری برای ارتقای سلامت روان. فصلنامه رفاه اجتماعی. س دوم. ش 6: 3 ـ 53.
پناغی، لیلی (1387). همسرآزاری و سلامت روانی: نقش حمایت اجتماعی و راهبردهای مقابله. مجله ایرانی روانشناسی تحولی. ش 17: 69 ـ 79.
پناغی، لیلی؛ قهاری، شهربانو (1387). همسرآزاری و سلامت روانی: نقش حمایت اجتماعی و راهبردهای مقابله. فصلنامه روانشناسی ایرانی. س پنجم. ش 17: 237 ـ 257.
پورنقاش­تهرانی، سیدسعید (1384) بررسی خشونت خانوادگی در خانواده­های تهران. دوماهنامه علمی پژوهشی، دانشگاه شاهد. س دوازدهم. ش 13.
تاجبخش، کیان (1385). سرمایه اجتماعی، اعتماد، دموکراسی. تهران: نشر شیرازه.
توسلی، غلامعباس؛ موسوی، مرضیه (1384). مفهوم سرمایه در نظریات کلاسیک و جدید با تأکید بر نظریه‌های سرمایه اجتماعی، نامه علوم اجتماعی. ش 26: 1 ـ 32.
چلبی، مسعود؛ مبارکی، محمد (1384). تحلیل رابطة سرمایه اجتماعی و جرم در سطوح خرد و کلان. مجله جامعه­شناسی ایران. تهران. ش 2.
حسین­چاری، مسعود؛ رئیسی، طاهره (1391). بررسی زمینه‌های خشونت علیه زنان در خانواده. فصلنامه خانواده پژوهی. س هشتم. ش 29: 7 ـ 18.
خاقانی­فرد، میترا (1390). بررسی نقش خشونت علیه زنان، جامعه­پذیری جنسیتی و سرمایه­های اجتماعی در پیش­بینی سلامت روان گروهی از زنان شهر تهران. مطالعات اجتماعی روانشناختی زنان. س 9. ش 2.
رفیعی­فر، شهرام؛ پارسی­نیا، سعید (1380). خشونت علیه زنان. تهران: انتشارات تندیس.
زنجانی­زاده، هما؛ صالح­آبادی، ابراهیم؛ جعفریان­یزدی، ندا (1393). بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر خشونت خانگی علیه زنان در مشهد. فصلنامه توسعه اجتماعی. دوره 9. ش 2: 7 ـ 46.
شکربیگی، عالیه (1390). مدرن­گرایی و سرمایه اجتماعی خانواده. تهران: انتشارات جامعه­شناسان.
عباس­زاده، محمد؛ سعادتی، موسی (1391). سنجش میزان همسرآزاری و عوامل مؤثر بر آن با تأکید بر سرمایه اجتماعی. مسائل اجتماعی ایران. س سوم. ش 2: 179 ـ 153.
علیوردی­نیا، اکبر؛ رضی، داود؛ آیینی، صدیقه (1392). تبیین جامعه­شناختی خشونت علیه زنان: آزمون تجربی نظریه‌های منابع در دسترس زنان و فمینیسم رادیکال. فصلنامة رفاه اجتماعی. س سیزدهم. ش 49: 358 ـ 323.
علیوردی­نیا، اکبر؛ ریاحی، محمداسماعیل؛ فرهادی، محمود (1390). تحلیل اجتماعی خشونت شوهران علیه زنان: الگویی نظری و آزمونی. مسائل اجتماعی ایران. س دوم. ش 2: 127 ـ 95.
علیوردی­نیا، اکبر؛ شارع­پور، محمود؛ ورمزیار، مهدی (1387). سرمایه اجتماعی خانواده و بزهکاری. فصلنامه زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان). ش 2:  23 ـ 50.
غضنفری، فیروزه (1389). عوامل مؤثر بر خشونت علیه زنان در استان لرستان. فصلنامه دانشگاه علوم پزشکی لرستان. دوره دوازدهم. ش 2: 5 ـ 11.
فیلد، جان (1385). سرمایه اجتماعی. ترجمة غلامرضا غفاری و حسین رمضانی. تهران: کویر.
قاضی­طباطبایی، محمود؛ محسنی­تبریزی، علیرضا (1382). طرح‌ م‍ل‍ی‌ ب‍ررس‍ی‌ پ‍دی‍ده‌ خ‍ش‍ون‍ت‌ خ‍ان‍گ‍ی‌ ع‍ل‍ی‍ه‌ زن‍ا‌ن. ت‍ه‍ران: وزارت‌ ک‍ش‍ور، دف‍ت‍ر ام‍ور اج‍ت‍م‍اع‍ی‌.
کلمن، جیمز (1377). بنیادهای نظریه اجتماعی. ترجمه منوچهر صبوری. تهران: نشر نی.
کار، مهرانگیز (1387). پژوهشی درباره خشونت علیه زنان در ایران. تهران: نشر روشنگران و مطالعات زنان.
گلچین، مسعود؛ حیدری، علی­حیدر (1391). خشونت بین فردی و سرمایة اجتماعی در خانواده و مدرسه. فصلنامه مسائل اجتماعی ایران. س سوم. ش 1: 177 ـ 212.
لهسائی­زاده، عبدالعلی؛ مدنی، یوسف (1389). گرایش شوهران به خشونت علیه همسران: مطالعه موردی شهر شیراز. زن و جامعه. دوره 1. ش 1: 1 ـ 24.
دوره 14، شماره 49
فصلنامه زمستان 1398
اسفند 1398
صفحه 151-180
  • تاریخ دریافت: 31 خرداد 1397
  • تاریخ بازنگری: 12 آبان 1398
  • تاریخ پذیرش: 17 آذر 1398
  • تاریخ انتشار: 01 اسفند 1398